لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

طبقاتي فڪر جا سنڌي ادب تي اثر

فيض جوڻيجي جو سال 2009ع جو پيش ڪيل ڊاڪٽوريٽ لاءِ ٿيسس “طبقاتي فڪر جا سنڌي ادب تي اثر” نظر مان ڪڍيو اٿم ۽ حيراني آهي ته ايترو خوبصورت انداز ۾ سنڌ جي اندر مارڪسي نڪتي نگاهه ۽ ترقي پسند نڪتي نگاهه کان ڪتابن جو تجزيو ڪيو ويو آهي. هڪ ته اهي ڪتاب آهن جيڪي پاڪستان کان اڳ جا ڇپيل آهن ۽ ٻيا اُهي ڪتاب آهن جيڪي پاڪستان کان پوءِ جا ڇپيل آهن
Title Cover of book طبقاتي فڪر جا سنڌي ادب تي اثر

• بدر ابڙو

ضياءَ جي مارشل لا دور ۾ جتي سنڌ جي سياست ۾ محرومي ۽ جستجو جو عمل جاري هو ۽ وقت جون حاڪم قوتون عوام جي آواز کي دٻائڻ لاءِ باشعور قوت کي روڪيندا ٿي رهي ابدرابڙو صاحب ان ظلم جو شڪار ٿي جيل ڀيڙو ٿيو . بدر صاحب جيل ۾ رهندي هڪ ڪتاب ’’تنقيد نگاري ارتقائي جائزو‘‘ لکيو بدر پنهنجي ڪتاب ۾ سوشلسٽ ريئلزم کي شامل ڪيو آهي مارڪسي فڪر جي روشنيءَ ۾ جيڪو تنقيدي لاڙو يورپ کان شروع ٿيو هو ان جو تفصيل سمجهايو آهي سوشلسٽ حقيقت پسندي واري خيال کي بدر صاحب هن ريت سمجهائي ٿو ته ’’سوشلسٽ ريئلزم جو ڪو پنهنجو مخصوص اسٽائيل يا طريقو ڪونهي ۽ کيس بالزڪ جي ريئلزم سان منجهائڻ نه گهرجي سوشلسٽ ريئلزم وارو ادب رومانوي به ٿي سگهي ٿو اهڙو به ٿي سگهي ٿو جنهن ۾ تخيل جي اڏام مٿيري هجي طنزيه به ٿي سگهي ٿو ۽ ٽريجڪ به پر شرط فقط هڪڙو آهي ته اڏام کڻي ڪيتري به بلند هجي! اکيون زمين تي ئي هئڻ گهرجن ۽ معاشري جي ارتقا جيڪا سدائين جاري رهندي آهي، انهيءَ تي مثبت اثر پوڻ گهرجن‘‘. (1)
محترم بدرابڙو صاحب جي پوري لکيل ڪتاب تي طبقاتي فڪر جو اثر موجود آهي اهڙي طرح هن ئي ڪتاب جي آخر ۾ شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي فڪر ۽ فن متعلق پڻ بحث ڪيو آهي ان بحث ۾ پڻ مارڪسي فڪر جو ترورو نظر اچي ٿو.

حوالو

نمبر مصنف جو نالو ڪتاب جو نالو ادارو سن صفحو

1 ابڙو بدر تنقيدنگاري ارتقائي جائزو سنڌي ادبي سنگت ڪراچي 1985 183