اسان جي پنهنجن جو ظلم
منهنجي ڀر ۾ ويٺل مٿين ڳالهه ٻڌائيندڙ آفريڪن شاگرد جوش ۾ اچي چيو: ”اهو سوچي انسان چريو ٿيو پوي ته توهان جوان ٽهيءَ جا آفريڪن نوجوان شاگردن کي اڪيلي سر يڪو ستن سالن جي ڪورس لاءِ چين ۾ گهرايو ٿا ۽ ڪهڙو نوجوان (جيڪو کدڙو ناهي) ايترا سال صبري ڪري رڳو ڪتابن ۾ منهن وجهي ويهندو. اها انساني فطرت جي تقاضا آهي ته هن کي عورت جي دوستيءَ ۾ مزو اچي ٿو. پر ڇا چيني اها ٿا اميد رکن ته اسين آفريڪا جا ڪارا ڇوڪرين سان نه پر ڪتن ٻلن سان دوستي رکي وقت گذاريون. ڪنهن به صورت ۾ آفريڪن اهڙا ڪريل ۽ جهنگلي نه سمجهيا وڃن. سڀ کان وڏي ڏکوئيندڙ ڳالهه اها آهي ته اهي چيني جن کي اسان آفريڪن جا اها ڳالهه نٿي وڻي ته چيني ڇوڪرين کي ڇو ٿا Dating ڪيون، پاڻ جڏهن آفريڪا ۾ اچن ٿا ته پوءِ سندن جوان توڙي پوڙها آفريڪي عورت سان عيش ڪرڻ پنهنجو موروثي حق سمجهي، آفريڪي عورت راضي هجي يا نه، پر سندس مجبورين جو فائدو وٺي چند ٽڪا منهن ۾ هڻي پنهنجي حوس جي بک اجهائين ٿا.
وقت اچي ويو آهي ته چين توڙي دنيا جي ٻين ملڪن کي اها ڳالهه وڻي يا نه وڻي پر اها حقيقت قبول ڪرڻ کپي ته آفريڪا ۽ ڪاري چمڙي وري قوم (Race) کي دنيا جي هن گولي تي ئي رهڻو آهي. اسين دنيا جو هڪ اٽوٽ حصو آهيون، ان ڪري اسانجو اهو حق آهي ته اسان کي به ٻين جهڙي عزت ۽ (Courtesy) ڏني وڃي. ظلم جي ان رات جو هاڻ خاتمو ٿيڻ کپي، جنهن جي شروعات ۾ اسان کي زر خريد ٻانهو سمجهيو ويو ٿي. دنيا اڻ ڄاڻائيءَ ۾ اسان کي جاهل سڏيو ٿي ۽ سمجهيو ٿي ته ڪو اسين باندرن ڀولڙن وانگر وڻن تي رهون ٿا. دنيا کي اهو سمجهي وڃڻ کپي ته اهي ڏينهن وري موٽي نه ايندا جڏهن هنن اسان جي ڏاڏن، نانن کي چند سڪن ۾ وڪيو ۽ خريد ڪيو ٿي. جانورن کان به خراب حالت ۾ رکيو ٿي ۽ پورهيو ورتو ٿي.
اسان اهو سمجهون ٿا ته سڌريل ۽ ترقي يافته ملڪن جي ماڻهن سان ڪلهو ملائڻ ۾ (جيڪڏهن اسان ملائي سگهياسين ته) صديون لڳي وينديون پر اسان پُر اميد آهيون ۽ بي همت نه ٿينداسين جو اسين ڄاڻون ٿا ته جيڪي اڄ جا ملڪ پاڻ کي سڌريل سمجهن ٿا انهن کي پڻ، ان حالت تائين پهچڻ ۾ صديون لڳي ويون.
اسان جو اهم مسئلو فقط اسان جي قيادت (Leadership) آهي. اسان ان حقيقت کي بلڪل لڪائڻ نٿا چاهيون ته اسان کي پٺتي ڪرڻ ۽ ترقي جون راهون بند ڪرڻ ۾ سڄو ڏوهه اسان جي ڪجهه لالچي ۽ رڳو پنهنجو ڀڀ ڀرڻ وارن اڳواڻن جو آهي. اسان جي ملڪن ۽ قومن کي هن حالت تائين پهچائڻ ۽ ٻين اڳيان گروي رکڻ ۾ هنن چند ماڻهن جو ئي هٿ اچي جيڪو ڦريو گريو اسان کان ئي ووٽ وٺي اسان کي تباهه ڪن ٿا.
مثال طور: مونکي ڪو ٻيو ڪارڻ نظر نٿو اچي ته هيتري تيل نڪرڻ بعد به اڄ نائجيريا ملڪ اهوئي غريب آهي. آڱرين تي ڳڻڻ جيترن ملڪ ۽ قوم جي دولت تباهه ڪري ڇڏي آهي. ديس يا عوام ترقي ڪري يا نه ڪري، پر کين هر حالت ۾ عياشي کپي. جيري خاطر ٻڪري ڪهڻ جنهن کي چئجي اسان جي ڪجهه ڪميڻا صفت سردارن، اڳواڻن ۽ ڏاڍن مڙسن جو وهنوار ٿي ويو آهي. ولايت گهمڻ ۽ اتي دولت گڏ ڪرڻ لاءِ کين ڪميشنون سي ملن باقي ديس ڀلي گروي ٿي وڃي ته ڀلي ٿي وڃي.پنهنجي وڍي جو ڪهڙو ويڄ طبيب. اسان جي پنهنجن مان ئي بنيل اڳواڻ لٽمار جي مال تي ٿلها ٿنڀرا ٿيندا وڃن ۽ هوڏانهن لکين نائجيرين بک، بيروزگاري ۽ بيماريءَ جي حالت ۾ مهنگائيءَ جي گهاڻي ۾ پيڙجندا رهن ٿا. مون کي پڪ آهي ته انگريز به تعجب کائيندا هوندا جڏهن هي اسان جي نائجيريا جي سردارن، اڳواڻن، حاڪمن کي پنهنجي وطن جو پئسو لٽي لنڊن ۾ وڏن گهرن ۾ رهندو ڏسندا هوندا. چمڪندڙ وڏين ڪارين ۾ مانچسٽر، لورپول ۽ برمنگهام جهڙن شهر ۾ گهمندو ۽ عيش ڪندو ڏسندا هوندا. آئي وئي کي وڏيون دعوتون ڏئي پنهنجي لاءِ اهو مشهور ڪرڻ چاهيندا هوندا ته ”دل جا سخي آهيون.“ ڇا سندن بابي جي ملڪيت آهي جنهن تي ڌارين ملڪن ۾ ويهي سخاوت هلائين ٿا. ايترو پئسو جنهن مان هتي ڪنهن غريب جو سڄو سال گذر سفر ٿئي اهو آئي وئي بئري، مالش ڪندڙ ڇوڪري يا شراب پياريندڙ هوسٽس کي ٽپ طور ڏيئي ٻهه ٻهه ٿين ٿا. آئون چوان ٿو ته قوم جو جي پئسو لٽيو به ٿا ته ان کي فئڪٽرين، ڪارخانن جي روپ ۾ پنهنجي ئي ديس ۾ Invest ڪيو ته گهٽ ۾ گهٽ غريب غربو روزگار ڪمائڻ کي لڳي، پنهنجا ٻچا ته پالي سگهي. ساڳي وقت توهان کي به ڏکئي وقت لاءِ ڪجهه هٿ ۾ هجي.
۽ رڳو نائجيريا جو اهو مثال ناهي. گهانا، گئمبيا، گني بسائو کان وٺي زائر زئمبيا ۽ زمبابوي تائين اهو حال آهي. بلڪ هر غريب ملڪ ۾ پهرين ته اسان جي پنهنجن جو ئي هٿ آهي. حق تي سائوٿ آفريڪا جا انگريز کلن ٿا ته شيدين کي آزادي ڏيئي هنن سان ظلم ٿا ڪريون. آزاديءَ جو مطلب جيڪڏهن اتي جي چند ڏاڍن مڙسن جي عياشي ڪرائڻي آهي باقي عوام کي قرضي، غريب ۽ ڏتڙيل حالت ۾ رکڻو آهي ته پوءِ ان مان ڪهڙو فائدو. پنهنجن جي ئي راڄ ۾ مورزمبق، ائنگولا، تنزانيا، سينيگال ۽ مالاويءَ جي شيديءَ کان ته اهي شيدي هزار دفعا خوشحال آهن، جيڪي اسان انگريزن جي راڄ ۾ سائوٿ آفريڪا ۾ رهيا پيا آهن.
اسان کي پنهنجي سيني اندر جاچي ڏسڻ کپي ته ڪٿي ڪنهنجو ڏوهه آهي. جتي ڌارئين جو آهي اتي ڌارئين تي الزام هڻجي، جتي پنهنجن جو آهي ته پهرين پاڻ کي ۽ پنهنجن کي سڌارجي.