اعليٰ عدالت کي سلام: اين آر او جي مهرباني، پر ٿورو اڳتي به
جيستائين اين آر او جو صرف نالو ٻڌو ويو هو ۽ جيستائين هي قانون فائيلن جي پيٽ ۾ لڪل هو تيستائين ته ڪنهن کي خبر نه هئي ته هن ڪاري قانون تحت، ڪنهن ڪنهن جا ڪهڙا ڪهڙا ڏوهه هضم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ويئي آهي پر سپريم ڪورٽ جي هڪ ئي نشتر اها اوجهري ڦاڙي وڌي آهي ۽ اندران سوين سفيد پوشن جا جيئرا جاڳندا ڏوهه نڪري پيا آهن. اين آر او جي اوجهه ڦاٽڻ کان پوءِ ظاهر ٿيل ملزمن جا نالا ۽ سندن گناهن جا تفصيل ڏسڻ کان پوءِ عجب ٿئي ٿو ۽ ويساهه ٿئي ٿو ته هن ملڪ جي هر سفيد پوش جي ڪالر جيتري چلڪيدار آهي سندس دامن اوترو ئي داغدار آهي.
جيتوڻيڪ اها خبر هاڻي خبر نه رهي آهي ته اسان جهڙي ملڪ ۾ سڀ کان وڌيڪ ڏوهه اهي ماڻهو ڪن ٿا جيڪي اسان کان ثوابن ۽ خدمتن جي وعدن تي ووٽ وٺي وڃن ٿا. جن جو نالو سياستدان آهي ۽ سياستدان سان ان ڏوهه ۾ ڀائي چارو وري ان ڪاموري جو آهي، جيڪو علم ۽ عقل جي زور تي ڪامورو چونڊجي ٿو ۽ پوءِ اسان جي سياستدان سان گڏجي، ٻئي هن ملڪ جي مسڪين ماڻهن جي ڀلائي لاءِ رکيل سڀ وسيلا هڙپ ڪري وڃن ٿا. پر سپريم ڪورٽ جي سترهن رڪني عدالت، حڪومت جي حمام ۾ بيٺل انهن سمورن ننگن کي ٻاهر قطار ۾ آڻي بيهاريو آهي ۽ عوام کي ڏيکاريو آهي ته شرافت جا چوغا اوڍينڊڙن، ايمانداريءَ جون دستارون ٻڌندڙن، جلسن جلوسن ۾ عوام جي درد ۾ روئڻ جون ڪوڙيون ڍڪون ڪندڙن جو روئڻ، رودالي جي روڄ کان سواءِ ڪجهه به نه آهي.
پاڪستان ۾ سفيد پويش ملزمن جي ايڏي قطار اين آر او جي طفيلي اسان کي سپريم ڪورٽ ئي ڏيکاري آهي، تنهن ڪري عوام چيف جسٽس افتخار محمد چوڌري ۽ سندس ساٿي ججن جو ٿورائتو آهي.
اين آر او پنهنجي جاري ٿيڻ جي پهرئين ڏينهن کان ئي هڪ اهڙو قانون هو جنهن جي سماج جي هر انصاف پسند طبقي، شروع کان ئي مخالفت ڪئي هئي. ڇاڪاڻ ته مصلحت جي نالي ۾ وڏن ۽ سگهارن ملزمن جي الزامن کان جيڪا طوطا چشمي ڪئي وئي هئي ۽ انهن کي اين آر او جي آبِ زم زم سان وهنجاري جهڙي ريت پاڪ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي هئي، اها هن ملڪ جي انصاف ۽ عام ماڻهوءَ سان زيادتي هئي جيڪا بهرحال سپريم ڪورٽ واپس ڪرائي آهي.اين آر او جو قانون نامور فلسفي جو ناٿن سوِفٽ جي قانون بابت ان سمجهاڻيءَ سان بلڪل ٺهڪي بيهي ٿو ته ”قانون ڪوريئڙن جا اهي ڄار آهن، جنهن ۾ رڳو مکيون ڦاسنديون آهن ۽ ڍڳا انهن کي ڊهون هڻي ڊاهي نڪري ويندا آهن.“
مشرف جي مهربانين جي وهندڙ گنگا مان هن ملڪ جي ذري گهٽ سمورن سياستدانن ۽ ڪامورن اشنان ڪيو آهي تنهن ڪري جيڪڏهن انهن کي قانون جي ڪٽهڙي ۾ آڻي پنهنجي صفائي پيش ڪرڻ لاءِ بيهاريو ويندو ته عوام يقينن ان عمل کي ساراهيندو. نه رڳو ايترو پر اين آر او ذريعي انهن سياستدانن به فائدو ورتو جن تي درجنين ڏوهاري قسم جا ڪيس داخل هئا. اين آر او رد ٿيڻ سان سمورن ملزمن کي پنهنجو پاڻ کي معصوم ثابت ڪرڻ جو موقعو ملندو. تنهن ڪري ملڪ جي مختلف حصن ۾ سياست جي نالي ۾ قتل ٿيل شهرين جي وارثن کي به آٿت ٿيو آهي ته سندن پيارن جي قتل هيٺ آيل ملزم قانون کان مٿانهان ناهن.
اين آر او بابت سپريم ڪورٽ جو فيصلو هن معنيٰ ۾ به غيرمعمولي آهي جنهن ۾ ملڪ قيوم کي سزا ڏيڻ جو حڪم ڏنو ويو آهي. ملڪ قيوم ۽ شريف الدين پيرزادي جهڙا نانءَ ڪٺيا قانوندان، جيڪي وقت جي هر آمر جي استقبال ۽ آمد جون قانوني راهون ڳوليندڙ ۽ انهن جي راهه ۾ ڇڻڪار ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن، انهن کي به آمريت دوستيءَ جي سزا ملڻ گهرجي.
ملڪ قيوم نوي واري ڏهاڪي ۾ جڏهن لاهور هاءِ ڪورٽ جو جج هو، تڏهن هو محترما بينظير ڀٽو سميت ڪيترن سياستدانن کي وقت جي حاڪمن جي فرمائشن تي سزائون ڏيندو رهيو آهي. سپريم ڪورٽ جي فيصلي ملڪ قيوم جهڙن آمريت جي پروانن جا پر ساڙي وڌا آهن ۽ هاڻي کُسيل کنڀڙاٽين وارين ڪٻرين وانگي هو وائڙا ٿي هيڏانهن هوڏانهن ڏسي رهيا آهن ته عدالتن جو هي منظرنامو ڪيئن تبديل ٿيو آهي؟ ڪنهن نامعلوم ڏاهي جو قول آهي ته جڏهن جج پاڻ چور بڻجي پون ته اهڙي حالت ۾ چورن کي ڦر ڪرڻ جو اختيار حاصل هئڻ گهرجي. اهو قول ملڪ قيوم جهڙن ججن جي ڪردار تي ٺهڪي اچي ٿو، جن کي جج چوڻ به ”جج“ جي لفظ جي توهين آهي.
اين آر او کي رد ڪري سپريم ڪورٽ ملڪ جي هر ماڻهوءَ جي واهه واهه کٽي ورتي آهي ۽ ملڪ جي عوام کي عدالت مان اڳتي به بهتر اميدون آهن.
سپريم ڪورٽ مشرف جي باقيات جي ان قانون مان عوام جي جان آجي ڪرائي يقينن هڪ عظيم ڪم ڪيو آهي پر مشرف جي ڪيتن ۽ ڪردارن جو هڪ ٻئو پاسو اڃا به بچيل آهي، اهو هي ته اهي ماڻهو جيڪي 12 آڪٽوبر 1999ع کان وٺي 18 فيبروري 2008ع تائين سڄا سارا ڏهه سال مشرف جي اڳيان پويان رهيا ۽ مشرف جي آمريتي اقتدار جون چلمون ڀريندا رهيا ۽ مشرف کي ڏهه ڏهه ڀيرا ورديءَ سان صدارتي چونڊ ويڙهائڻ جي ڳالهه ڪندا رهيا ۽ مشرف جي پاسي ۽ پاڇي ۾ ويهي گلم جي توبچين وانگي، آمر جي تعريف جا ٺڪاءَ ڇوڙيندا رهيا ۽ عوام جي نالي ۽ ترقياتي ڪمن جي آڙ ۾ ڪروڙين رپين جا فنڊ هر سال رڙڪائيندا رهيا ۽ عوام جا پئسا کائي کائي هو ايترا مست ٿي پيا جو آخر ۾ سياست جي اخلاقيات به وساري ويهي رهيا ۽ پنهنجي همعصر پر مخالف سياستدانن کي گهٽ وڌ ڳالهائيندا رهيا- مشرف جي انهن دادلن ۽ دل گهرين جو حساب ڪتاب به ٿيڻ گهرجي.
اين آر او ته پهرين جنوري 1986ع کان 12 آڪٽوبر 1999ع تائين ٿيل وڏن ماڻهن جي ڏوهن ۽ گناهن جي حساب ڪتاب بابت هو پر اهي ماڻهو جن 12 آڪٽوبر 1999 کان پوءِ ڏوهه ڪيا، قانون ۽ آئين جا بکيا اڊيڙيا، ادارن جا بنياد کوٽيا، سياست جي اصولن جا ليڪا لتاڙيا، مخالفن کي جيلن ۾ وجهرائي سندن وفاداريون تبديل ڪرايون، عوام جي نالي ۾ آيل ڪروڙين رپيا ڪرٽي کاڌا ۽ سرڪاري مشينري کي ذاتي ملازمن جي دفتر ۾ تبديل ڪيو، انهن جو به احتساب ٿيڻ گهرجي. احتساب ته ان احتساب بيورو جو به ٿيڻ گهرجي جنهن احتساب جي ڏنڊي سان سياستدانن کي ماري مُڃ ڪري ان مان قائداعظم مسلم ليگ جي ڇنل کٽولي جا واڻ وٽرايا.
مشرف سرڪار جي دور ۾ ملڪ ۾ ڪرپشن جا جيڪي عالمي رڪارڊ قائم ٿيا آهن، انهن تي هڪ ڌار ڪميشن ويهارڻ جي ضرورت آهي. حبيب بئنڪ کي ڪيئن وڪيو ويو، اسٽيل مل کي تين وال ڪرڻ جي ڪوشش ڪيئن ڪئي وئي؟ اسٽاڪ مارڪيٽ ۾ گهوٽالو پيدا ڪري ان مان اربين رپيا ڪيئن ڪمائڻ جي ڪوشش ڪئي ويئي؟ زمينن ۽ پلاٽن جي ڪاروبار يعني ريئل اسٽيٽ جي سيڪٽر ۾ ڪيئن سٽا هنيا ويا؟ اهو سڀ ڪجهه پرويز مشرف ۽ شوڪت عزيز جي ڳٺ جوڙ واري دور ۾ ٿيو.
سپريم ڪورٽ آف پاڪستان کي اين آر او رد ڪرڻ تي سلام پيش ڪندي، گوش گذار ٿينداسين ته مشرف جي سڄي دور جي قهري ڪاروائين، ڪرپشن ۽ سياستدانن جو به احتساب ڪيو وڃي.
(18- ڊسمبر 2009ع تي نشر ٿيل)