قرآن مجيد جي سمجهڻ ۾ سندس نازل ٿيڻ جي ترتيب جي اهميت : مولانا عبيداالله سنڌي
عظيم منشور سان گڏوگڏ پارٽي ڊسيپلن جي ضرورت پوندي جنهن کي قرآن جي ڪيترين سورتن ۾ ”حزب الله“ جي لاءِ تفصيلي حڪم ڏيئي مڪمل ڪيو ويو آهي. تنهن کان پوءِ هڪ مرڪزي ڪاميٽي جي تشڪيل ضروري هوندي جيڪا ان پروگرام کي هلائڻ جي ذميواري قبول ڪري ۽ کيس وقتي تقاضائن پٽاندر مناسب تبديلي جو پورو اختيار هجي. اسان جي نظر ۾ اسلامي انقلابي جي اها پهرين سينٽرل ڪاميٽي کي قرآن حڪيم جو ”اَلْسَّابِقُوْنَ اْلاْوَّلُوْنَ۔الخ“ ۾ ان ئي ڪاميٽيءَ جي وجود کي ثابت ڪرڻ مقصود آهي.
جماعت جي اهل فڪر کي ٻي مرحلي ۾ هڪ اهڙي سوسائٽي اڏڻ جي ضرورت محسوس ٿيندي جيڪا پوري انقلابي نظرين سان پنهنجو غلبو قائم ڪري. ان سوسائٽي جا ڪارڪن موقعو ملندي ئي انقلابي گورنمينٽ جوڙي وٺندا جيڪا اڳوڻي حڪومتن جي سسٽم کي ڊاهي، پنهنجي انقلابي پروگرام تي هڪ نئين رياست جوڙيندا. اسلامي عقيدن، اخلاقن ۽ اسلامي حڪومت ملڻ سان جيڪا انقلابي سوسائٽي وجود ۾ اچي ٿي، ان جي حڪمت ۽ نظرين کي قرآن حڪيم مان وٺڻ جي نااهليءَ سبب انسانيت کي وڏا نقصان پلئه پيا آهن. اسان جا فقيھ ويچارا گورنمينٽ جي احڪام ۽ انتظامي طريقن کي به عقيدن ۽ اخلاقن جيان ضبط ڪيو ڇڏين. جنهن ڪري هڪ قسم جو جمود پيدا ٿيو پوي. عالمن جي گهڻائي توڙي جو ان سڄي ڪائناتي هدايت مان رڳو ايترو ئي ياد رکي ٿي ته زاني کي رجم ڪرڻ ۽ چور جو هٿ ڪٽڻ ضروري آهي. سچي ڳالهه آهي ته شريعت جي تفصيلي حڪمن ۾ انهن جون ڪاوشون ساراهه جوڳيون آهن. جزاهم الله خير. پر ان سان گڏوگڏ جيڪڏهن ڪو خدا جو ٻانهو ان انقلابي سوسائٽي جو انسانن جي ترقيءَ لاءِ ٻڌايل حڪم حڪم جيڪي گورنمينٽ لاءِ بنيادي سبب جي جاءِ تي آهن، الڳ ۽ چٽا ڪري ڏئي ها ته پوين مفڪرن جون سڀ مشڪلون حل ٿي وڃن ها. گورنمينٽ ۽ انقلابي سوسائٽيءَ جا اصولي حڪمن نکيڙ ڪرڻ لاءِ قرآن حڪيم جي مڪي ۽ مدني سورتن جو معين ڪرڻ ضروري آهي.
رسول الله ﷺ جن مڪي زندگي ۾ اهوئي ڪم ڪيو جو عدم تشدد جي پابندي سان هڪ اهڙي عاليشان اجتماعي جماعت تيار ڪئي جنهن جو مٽ دنيا وري نه ڏيکاري سگهندي. جن ماڻهن کي ”المهاجرين“ جي لقب سان ڪوٺيو ويو آهي سي مڪي جا رهاڪو هئا، پر عجب جي ڳالهه آهي جو مديني جي انصارن جي جماعت پڻ مڪي دور ۾ ئي تيار ٿي، انهن ئي ٻن گروهن مان مستقل مرڪزي جماعت تيار ٿي جنهن مديني ۾ اسلامي حڪومت جوڙي.
قرآن مجيد جي هر سورت جي متعلق مفسرن وٽ روايتون موجود آهن، ته اها سورت مڪي ۾ نازل ٿي يا مديني ۾، ان جو شان نزول ۽ ان جا مخاطب وغيره. پر ڪيترين سورتن لاءِ روايتون ايتري قدر مختلف آهن جو تن جي تطبيق يا ترجيح ڏيڻ آساني سان ممڪن نه آهي. ڪجهه حڪمن جي تاريخ انهن روايتن کي غلط قرار ڏئي ٿي. ڪي مفسر پنهنجن مڃيل نظرين جي سبب انهن روايتن کي صحيح نه ٿا سمجهن، ان ڪري اهو روايتي سلسلو اطمينان جوڳو نه رهيو آهي.
هاڻي اسان جي نئين نسل جي اهل دانش کي، جيڪي فڪري ۽ عملي قوت ذريعي گهڻو ڪجهه پروڙي چڪا آهن، بي مقصد اجاين سجاين ڳالهين ۽ شعر شاعري جي بي نتيجه شغل کي ڇڏي، نصب العين جي حاصل ڪرڻ جي سوچ ۾ مصروف ٿي وڃڻ گهرجي. دانشمند انسان جي مقصد ۾ چٽائي هوندي آهي، الجهن ۽ انڌيرو نه هوندو آهي، قرآن مجيد جي نظرين ذريعي پنهنجي نصب العين کي چٽو ڪرڻو پوندو.