دين جو روح- حقوق العباد جي ادائگي : مولانا محمد سليمان طاهر انڍڙ
انسانو! سمجهي ڇڏيو ته دين جو روح، خدمت خلق، انسانن سان رحم، شفقت، نرم رويو ۽ خالص خداپرستي آهي. فقط نمازن ۽ وظيفن تي زور ۽ رياڪاري واريون رسمون ادا ڪرڻ سان الله تعاليٰ راضي نٿو ٿي سگهي. حقوق العباد کي اڳرائي ڏيو. انسانن، حيوانن، جانورن ۽ ساهه واري مخلوق تي رحم ڪرڻ سان شايد جنت جا وڌيڪ حقدار ٿي ويندؤ، انهن عبادتن کان جيڪي رياڪاري سان ادا ڪيون وڃن.
فَوَیۡلٌ لِّلْمُصَلِّیۡنَ ۙ﴿۴﴾ الَّذِیۡنَ ہُمْ عَنۡ صَلَاتِہِمْ سَاہُوۡنَ ۙ﴿۵﴾ الَّذِیۡنَ ہُمْ یُرَآءُوۡنَ ۙ﴿۶﴾
(سوره الماعون-٤-٦)
نمازون ۽ روزا انسان سازي لاءِ سينگار آهن، تربيت جو ذريعو آهن ۽ بارگاه ايزدي ۾ قرب جو وسيلو آهن. مگر اها نماز جيڪا ابوبڪر صديق ؐ پڙهي ۽ پوءِ پورو مال خدا جي راهه ۾ لٽائي ڇڏيو ۽ خلافت جي دور ۾ جيڪو وظيفو ورتائين اهو سمورو بيت المال ۾ جمع ڪرائي ڇڏيائين. پوري زندگي بک ۽ ڏک ۾ گذارڻ کي ترجيح ڏنائين. عمر فاروق ؐ، جنهن نماز پڙهي، پٺي تي اناج کڻي بي سهارا ماڻهن جي پرگهور لڌي. سندس گهريلو زندگي خوراڪ ۽ لباس رعيت جي عام ماڻهن کان به هيٺين سطح تي هوندو هيو، حضرت علي ؐ جيڪو نماز پڙهي، پوءِ مزدوري ڪري گهر آڻڻ جي بجاءِ مسڪينن ۾ ورهائيندو هو. عثمان ذي النورين ؐ جنهن تجارت جو سمورو اناج مسڪينن ۾ ورهائي ڇڏيو ۽ تبوڪ جي موقعي تي سمورو مال لٽائي ڇڏيائين. انهن پاڪباز انسانن جون نمازون ۽ روزا ۽ عبادتون، انفاق في سبيل الله ۽ انسانن جي خدمت ۾ رڪاوٽ نه وجهنديون هيون.
انسان جي تقويٰ اها آهي ته دولت خوب ڪمائي پر پنهنجي گهر ۾ هڪ عام غريب کان وڌيڪ خرچ نه ڪري ۽ سمورو مال مخلوق تي لٽائيندو رهي، سمورا پيغمبر ۽ اولياءَ الله نه دولتمند هئا نه ئي زڪواة ڏيندڙ، بلڪ دولت کي ورهائيندڙ هئا.
”الَّذِیْ جَمَعَ مَالاً وَعَدَّدَھْ“
وارو شخص عذاب الاهي کان بچي نٿو سگهي.