شھيد شايان جو وڇوڙو
(توسان گڏجڻ جون حسرتون رھنديون)
علي شير ڳورڙ
انسان جڏھن ڄمي ٿو ته ان کي اھا ڄاڻ نه ٿي رھي ته ھُو ڪاٿي ۽ ڪنھن وٽ پيدا ٿيندو، يا پنھنجي زندگي ڪيتري ماڻيندو ۽ ان ۾ ڇاڇا حاصل ڪندو، اھو ھڪ وڏو رب جو ڳجھ ٿئي ٿو، اسان جھڙي ملڪ جي ماڻھن جي دنيا جھان کان ئي ڪھاڻي الڳ ٿئي ٿي. اسان جو حسب نسب اٿڻي ويھڻي، طور طريقا مٺاس محبت وارا ۽ سرائيڪي زبان جنھن کي دنيا خاص ڪري برصغير جا ماڻھو مٺڙي زبان يا ٻولي قرار ڏيندا آھن، ھڪڙو ته زبان جو اثر ٻيو جيڪي مٽي سان لاڳاپي ھئڻ جي ڪري اسان جي وڏڙن جي ضمير ۽ ضمير ۾ کوڙ سارا چڱا گُڻ جيڪي فطري ھئا ۽ اھي خود ڄڻ مون کي ورثي ۾ مليا. جن ۾ ھڪٻئي کي اوکي سوکي، آنڌي مانجھي ۾ ڪم اچڻ، اڌرات مڌرات ۾ سڌ ۾ سڌ ڏيڻ ۽ ھڪڙي ڪُني مان ذرو ذرو ڳوٺ جي آخري حد تائين پھچائڻ ھر گھر پنھنجي ذميداري سمجھندو ھو، اھا ڳالھ پوءِ دير سان بلڪه گھڻو دير دنيا جي ڏاھن فلسفي ۽ نظرئي دانن سمجھائي ته مساوات ۽ برابري انسانيت جو اعلى ترين گُڻ آھي، ان ماحول جو اثر ھو جنھن ۾ آءُ نپيو ھيس، جتي نه ڪو تڪبر نه ڪو نسلي فرق سڄو ڳوٺ ڄڻ ھڪ فيملي جيان رھندو ھو، اسان جي ڳوٺ سوجھرو خان ڳورڙ جون اھي روايتون جن کي پوءِ دنيا جي وڏن ڏاھن ڪامياب قرار ڏنو، دنيا ۾ توڙي جو جاگيردارانه سرمائيدارانه نسلي ۽ مذھبي فرق ڪٿي آھستي ته ڪٿي شدت سان ڪَرَ کڻڻ لڳو، پر سنڌ جي اڪثريت قبيلن جيان اسان جو به قبيلو پُر امن ھو. ۽ پُر امن رھڻ پسند ڪيو، گھڻي ھٻڇ ۽ حَوَس نه رھي اسين ڳوٺ ڇڏي ميھڙ مدينه ڪالوني ۾ رھائش اختيار ڪئي، ان جو سبب اھو ھئو ته ڳوٺ ۾ بدامني ۽ صحت جوڳا انتظام نه ھئڻ، ۽ تعليم جي سھولت جي کوٽ ھئي.
مجموعي طورتي مان پنھنجي حصي پتي جو سنڌ توڙي انسان ذات جي ڀلي ۽ بهتري خاطر جدوجھد ڪندو رھيس، تعليم کاتي ۾ نوڪري ھجڻ جي ناتي سماج ۾ ۽ ھُون ئي ھڪ سٺي نگاھ سان ڄاتو سڃاتو پئي ويس، پر پنھنجي ڪردار کي ھڪ استاد ۽ وڏڙن جي تاريخي پس منظر ۽ اڇي اجري ڪردار ھجڻ جي ناتي کي ميرو ٿيڻ نه ڏنم، پنھنجي استاد برادري لاءِ به جدوجھد ۾ ھميشه اڳرو رھيم، پنھنجي قبيلي لاءِ وِت ۽ وَس آھر به پاڻ پتوڙيندو رھيو آھيان ۽ قومي تنظيمن ۾ به باقاعدا نشانبر رھيو آھيان، پنھنجي مزاج ۾ ڪَسَ رَسَ کائڻ وارو ۽ جتي به رھيو آھيان، اتي ڏڦيڙ تضادات کي گھٽائيندو رھيو آھيان ان ڪري ئي ڪافي ھنڌن تي امين جي حيثيت ۾ عزتون ماڻيندو رھيو آھيان، اھي سڀ شيون شعوري طور تي ۽ نسلي طورتي منھنجي شھيد شايان ۾ منتقل ٿيون.
ھُو شخص به ننڍڙي عمر ۾ پنھنجي شاندار ڪردار جنھن کي اسان خانداني طورتي وڏي ميراث سمجھندا آھيون، وڏو نالو ڪمايو ۽ پنھنجي محنت، جدوجھد ۽ حسنِ اخلاق جي ڪري تمام ھڪ نرالي شخصيت ٿي اڀريو جيئن سنڌ جا ھيرا ھوشو، ھيمو، ڪالاڻي ۽ ڀڳت سنگھ ننڍڙي عمر ۾ وڏو نالو ڪمايو، ائين ئي منھنجو شھيد شايان جوجڏھن اوچتو وڇوڙو ھڪڙو وڏو حادثو ۽ سانحو منھنجي گھر ۾ نه بلڪه سنڌ جي تمام حلقن ۾ سوڳ جي لھر ڇانيل رھي، پر اسان سڀني مائٽن مِٽن، دوستن ۽ سياسي سماجي ۽ علمي ادبي حلقن ان جي تڏي تي آيل ھزارين ماڻھن ۽ تاثراتي نوٽ بوڪن مان اھو نتيجو ڪڍيو ته ھي نوجوان عام رواجي نه ھو ھڪ شاندار نظريي سان سلھاڙيل ھيو ۽ ھن جيڪو شينھن جي وات ۾ ھليو وڃي ۽ اتان مورڙيي جيان پنھنجي عزيزن کي ڇڪي ڪڍي ھن جي ان عمل کي ڏسي اسان پنھنجي درد کي وساري ھن جي ڇڏيل مشن کي ھٿ ۾ کڻڻ جو فيصلو ڪيو ۽ ميھڙ شھر جون گھٽيون، چوڪ، ھوٽل ھن جي ذڪر ، فڪر، نعرن ۽ تعزيتي ميڙاڪن سان گونجي اٿيو، ۽ ميھڙ جي نوجوانن لاءِ ھڪ وڏو اتساھ جو سبب بڻيو جو اڄ به شھيد شايان يادگار ڪاميٽي جوڙي اسٽيڊي سرڪل (Study Circle) ھلايا پيا وڃن جيڪو اسان جي خاندان لاءِ ھڪ وڏو اعزاز ۽ ھڪ وڏو تعارف ۽ ھڪ سڃاڻپ ڏيئي ويو آھي.
جيڪو وڏن وڏن ارب پتي ۽ نالي وارن جي نصيب ۾ ڪونه ايندو آھي، شھيد شايان جو وڇوڙو لطيف سائين جي معنى ۽ مفھوم ۾ ائين سمجھيون ٿا، جيئن لطيف سائين فرمايو:
الست بربڪم جڏھن ڪن پيوم،
قالو بليٰ قلب سين، تڏھن تت چيوم،
تنھين وير ڪيوم، وچن ويڙھيچن سين.
اھو واعدو ھيو جيڪو پورو ٿيو، اسين ڀلي ھاڻي ڪھڙيون به ڳالھيون ڪيون، پر اھو ڪيل واعدو پورو ٿيو، ۽ ان کي روڪڻ ته ڪنھن جي وس ۾ ھيوئي ڪونه، ان لاءِ اسين پڻ اوڏانھن ئي وڃڻا آھيون ته جيئن سڀاڻي واري ملاقات ٿئي ته اکيون اکين سان ملائي سگھجن ۽ مياري نه ٿيون.
ٻي خبر ناھي، پر مرڻ کان پوءِ
تو سان گڏجڻ جون حسرتون رھنديون