اونداھيءَ ۾ سوجھرو
شعبان علي ڳورڙ
جانِ من جانِ وفا جانِ بھار
جان محفل، دلربا صد افتخار،
اوچتو محفل ڇڏي راھي ٿئين،
ھر بشر تولاءِ ڏسان ٿو سوڳوار.
اڄ به دل ۽ نگاهون شهيد شايان کي ڳوليندي نهاريندي ڏسن ٿيون ته ڪا ڀيڻ اداس آ ته ڪو ڀاءُ غمگين آ ته ڪو چاچو پريشان آ ته ڪو سئوٽ بي حال آ ۽ دوست مائٽ خاندان سڀ ڏک ۾ ورتل آهن. هن جو اخلاق ڪردار اٿڻ ويهڻ ۽ دوستڻ مائٽن سان ايتري ته سادگي سان پيش ايندو هو جو ڪڏهن به ڪنهن سان ڏاڍيان به نه ڳالهائيندو هو، خوش مزاج کل ڀوڳ ۽ ڪچهري جي سونهن هوندو هو، جنهن ڪچهري ۾ هوندو هو ته ٽائيم جي خبر نه پوندي هئي ته رات هجي يا ڏينهن ائين گذري ويندو هو، ڄڻ منٽ گذري ويا هجن، نه پنهنجو پاڻ پڏائڻ نه ڊاڙ ٻٽاڪ هڻڻ ائين ئي پيش ايندو هو، ڄڻ ته ڪو عام ماڻهو آهي هاڻي ماڻهو ائين چون ٿا ته هي ڪو وڏو ماڻهو وڏي ليول جو هيو، پر ڪڏهن هن نه ٻڌايو ته مان اهڙن عهدن تي آهيان، يا جدوجهد ڪريان ٿو اهڙا ماڻهو تمام گهٽ هوندا آهن جيڪي پاڻ کي گهٽ ٻي کي وڏو تسليم ڪرڻ اها ته ولي يا بزرگ جي نشاني آهي، ائين ئي محسوس ڪيون ٿا ڄڻ ته ڪو هو ولي هيو، ڇو ته هن کي ڪو به منهن تي تنقيد ڪندو هو ته رڳو کلندو ۽ مرڪندو هيو، چوينس ته هو ڇا ٿا چون ڪو جواب ته ڏي چوندو هيو ته مان جو پنهنجو پاڻ کي وڏو تسليم ڪيان ته رب پاڪ ناراض ٿيندو، ڪنهن جي چوڻ سان ڪجهه نه ٿيندو، عزت ذلت منهنجي رب وٽ آهي، ڏسجي ٿو ته هي وڏا لفظ آهن جيڪي ڪجهه چون ٿا ته هو تمام با اخلاق سلڇڻو، سٻاجهڙو، انسانيت سان ۽ سنڌ ڌرتي سان پيار ڪندڙ هو. جڏهن هن جي عمر رانديڪن سان کيڏڻ جي هئي ته هن سجاڳ ٻار تحريڪ (S.B.T) جو مدينه ڪالوني ۾ يونٽ کوليو جنھن جو صدر ٿيو ۽ سٺو ڪم ھلايو، مدينه ڪالوني جا ڪيترائي ٻار ميمبر ٿيا ۽ انھن ٻارن جون تصويرون ۽ تقريرون اخبارن ۽ رسالن ۾ پڻ شايع ٿيندا ھئا. ھُو ننڍپڻ ۾ ئي تمام ذھين ھوشيار ھيو، ھن کي رب سائين نيڪ صورت ، نيڪ سيرت ، خوبصورت انداز ۽ قدآور ھيو، جو جيڪا ڊريس جسم تي پائيندو ھيو، ته ائين لڳندو ھيو ڄڻ سڀ شيون ھن لاءِ ٺھيل آھن، ھو خوش لباس ۽ سٺي پرسنلٽي وارو ھيو، موت ھڪ اھڙو ذائقو آھي، جو ھر انسان کي چکڻو آھي، رب العالمين ھر انسان کي اشرف المخلوقات جو درجو ڏنو آھي، پر ڪي انسان سُھڻا سٺا ته ڪي بھادر پر سڀ الله ئي پيدا ڪيا آھن، ته وري ڪي انسان عقلمند ذھين ھوشيار بھادر ته ڪي گھٽ به ھوندا آھن، اھا سڀ قدرت جي هٿ وس آھي، نيڪ صورت نيڪ سيرت بااخلاق ۽ ڏاھپ سڃاڻپ جي ڏات ڪنھن ڪنھن کي نصيب ٿيندي آھي، شھيد شايان به انھن مان ھڪ ھو.
ماڻڪ مٽ سندوم، اونداھيءَ ۾ سوجھرو.
حشر ويل حساب ۾، ڇڏي نه ويندوم،
ساريو سڏ ڪندوم، ڪوھيارو ڪيچ ڌڻي،
ھر انسان ھڪ ڏينھن ماءُ جي پيٽ مان جنم وٺندو آھي، خواب وانگر ٻئي ڏينھن ڌرتي ماءُ جي ھنج ۾ ھليو ويندو آھي، زندگي خواب وانگر گذري ويندي آھي، خبرئي نه پوندي ته زندگي جو باب ختم ٿي ويندو آھي، ھڪڙا انسان سؤ سال جي زندگي گذاريندا آھن، پر ڪي اھڙا انسان ٿوري زندگي ۾ اھڙو ڪردار ادا ڪندا آھن، ۽ اھي سؤ سال ته ڇا پر اھي تاريخ ٿي وڃن ٿا. جو اھا تاريخ ڪڏھن به ختم نه ٿيندي آھي، شھيد شايان قومپرست سياست ۾ ايڪٽو ته ھيو وڏن عھدن تي رھيو ۽ پنھنجو پاڻ سٺو اڳواڻ ٿي مڃرايو، وھنجڻ لاءِ تيار ويٺو ھيو ته وھنجڻ وڃان پر اوچتو دانھن ٿي ته ابو بجلي ۾ آيو آ، ائين ڪمري مان آيو ٻيو ڪجھ ڏسڻ ۾ نه آيس صرف نگاھ پنھنجي والد ۾ ھيس ته بس ابو وٽ پھچان ھن پنھنجي زندگي کي نه ڏٺو نه ڇاٿو ڪيان، ڄڻ مٿان رب کان ڪو حڪم ٿيو ھجي ته شھادت جو ته وڃ پنھنجي پيءُ کي بچايو ۽ شھادت ماڻيائين اھا به ڪا رب جي رضا ھئي ۽ ائين ڪرڻو ھيس، پيءُ پٽ جي ھڪ ٻئي سان ايتري ته محبت ھئي جو انھن کان ڪو سِکي شھيد شايان ۾ ڪو ڪم ھوندو ھو ته علي شير کي چوندا ھئاسين ته شايان کي ننڊ مان اٿار ڪم اٿس چوندو ھيو، ننڊ آ جڏھن پاڻ اٿي مان ڪون اٿاريندو مانس، ايتري ته انھن ۾ محبت ھئي جيئن حضرت يعقوب عليه اسلام جي پنھنجي پٽ حضرت يوسف عليه اسلام سان ھئي، جنھن جو ذڪر قرآن پاڪ ۾ پڻ موجود آھي، ھن عقل سڃاڻپ ڏاھپ ھوشيارپ ايتري ته تيز ھئي، جو اسان جي خاندان يا گھر جو ڪو مسئلو حل ڪرڻ به ھن سان مشورا صلاحون ھونديون ھيون، ھي نه ھوندو ھو ته ڪابه صلاح يا مشورو ئي نه ڪندا ھئاسين، ھن ۾ رب سائين اھڙي ته ڪا طاقت رکي ھئي جو عمر ۾ ته ننڍڙو ھيو، پر اسان وڏا ھن جو ايترو ته احترام ڪندا ھئاسين، جو اڄ محسوس ڪريون ٿا ته ھُو وڏي ھستي ھئي، ڪافي مسئلا پاڻ حل ڪري پاڻ کي تڪليف ڏيندو ھو پر ڪنھن ٻئي کي تڪليف نه ڏني اھا ھن جي برداشت سھپ ۽ بردباري ھئي، اڄ اسان پاڻ کي اڪيلو محسوس ڪريون ٿا. پنھنجي پاڙي يا برادري يا خاندان ۾ غمي يا شادي ھوندي ھئي ته اسان وڏن کي ھي سجاڳ ڪندو ھو ته ڇا ڪرڻو آھي، ڇا تياري آھي، ڄڻ سڄي اٿي ويٺي جو وزن ھن تي ھيو ۽ اسان سان گڏوگڏ ھوندو ھو، ڪاش رب تعالى ھن کي اڃان وڌيڪ حياتي ڏئي ھا ته اسان جي تڪليف ۽ ڏکاين ۾ ھُو ڀرجھلو ٿي بيھي ھا ۽ اسان جون تڪليفون ۽ مسئلا ان جي ڪري گھٽ ٿي وڃن ھا.
دوست ڪھائي، دادلا محب مارائي،
خاص خليلن کي سختيون سھائي،
الله صمد بي نياز سا ڪري جا چاھي،
انھي منجھ آھي، ڪا اونھي ڳالھ اسرار جي.