فيمينسٽ تحريڪ جي تاريخ جا مختلف دور:
(History of Different Waves of Feminism)[/b]
مختلف فلسفين فيمينسٽ تحريڪ جي تاريخ کي آسانيءَ سان ۽ مرحلي وار سمجهڻ لاءِ کيس چئن مختلف دورن ۾ ورهايو آهي، جن ۾ عورتن جي آزاديءَ ۽ حقن بابت مختلف دورن ۾ مختلف مسئلن کي زير بحث آندو ويو آهي. هتي مختصر طور انهن جو جائزو پيش ڪجي ٿو.
[b]فيمينسٽ تحريڪ جي تاريخ جو پهريون دور (1920- 1848):
(First Wave of Feminism)
[/b]
هن تحريڪ جي تاريخ جو پهريون دور هڪ حوالي مطابق 1848ع کان ويهين صديءَ جي شروعات تائين ليکيو وڃي ٿو.
“The feminist movement really dates from 1848, when Elizabeth Cady Stanton, Lucretia Coffin Mott, and others, in a women’s convention at Seneca falls issued a declaration of independance for women.” (9)
ترجمو: ”حقيقت ۾ فيمينسٽ تحريڪ 1848ع کان شروع ٿئي ٿي جڏهن ايلزبيٿ ڪيڊي اسٽينٽن، لوڪريشا ڪوفن موٽ ۽ ٻين عورتن سينڪافالز ۾ هڪ مجلس ذريعي عورتن جي آزاديء جو اعلان ڪيو.“
سال 1848ع کي عورتن جي حقن جي آزاديءَ جي تحريڪ ۾ تاريخي حيثيت حاصل آهي. ڇاڪاڻ ته هي اهو سال هو، جنهن ۾ نيويارڪ جي شهر Seneca falls ۾ عورتن جو هڪ وڏو اجتماع ڪرايو ويو. جنهن جي اڳواڻي آمريڪا جي مشهور سماجي طور سرگرم شخصيت ۽ ان وقت جي عورتن جي اهم رهنما Elizabeth Candy Stanton (1906- 1815) ۽ آمريڪا جي عورتن جي سول (Civil) حقن جي رهنما Susan Brownell Anthony (1906- 1820) ڪري رهيون هيون. هن اجتماع ۾ عورتن جي حقن جي آزاديءَ لاءِ باقاعده آئين جوڙڻ جي گهرج ڪئي وئي.
هن اجتماع ۾ عورتن لاءِ مردن جي مساوي تعليم جي موقعن، پگهار، مڪمل قانوني برابري ۽ ووٽ جي استعمال جي حقن جي قانوني گهر پڻ ڪئي وئي.
جلد ئي هن دور جي تحريڪ وڏي پئماني تي سڄي يورپ ۾ ڦهلجي وئي ۽ بلآخر 1920ع ۾ يورپ ۾ عورت کي تعليم، روزگار، ذاتي ملڪيت ۽ ووٽ جي استعمال جو قانوني حق حاصل ٿيو، هي اهو دور هو جنهن کي “Women Suffrage” طور ياد ڪيو وڃي ٿو. يعني ”عورتن جي حقن جي آزاديءَ واري مشق جو دور.“
[b]فيمينزم جو ٻيو دور: (1988- 1960):
(2nd Wave of Feminism)[/b]
Feminism جي ٻئي دور ۾ فرانسيسي ليکڪا ۽ فلسفي سائمن ڊي بوار (Simon –de-Bauer) (1986- 1908) جو نالو سڀ کان پهريان سامهون اچي ٿو. جنهن Feminist تحريڪ ۾ Second Sex ڪتاب 1949ع ۾ لکي جدت پيدا ڪئي. بوارا ”ٻي جنس“ ڪتاب ۾ عورت جي وجودي حيثيت کي بحث هيٺ آڻي وڏو انقلاب برپا ڪيو.
“The ‘Second Sex’ is one of the earliest attempts to confront human history from a feminist perspective.” (10)
ترجمو:” انساني تاريخ ۾ ’سيڪنڊ سيڪس‘ ڪتاب فيمينزم جي خيال ۽ نظرئي جي حوالي سان سڀ کان پهرين انساني تاريخ سان مهاڏو اٽڪائي ٿو.“
تنهن کان پوءِ آمريڪن ليکڪا، بيٽي فرائيڊين (Betty Friedan) 1936ع ۾ “Feminine Mystique” ڪتاب لکي عورت جي ثانوي حيثيت ۽ سندس اهم سماجي حقن جي نشاندهي ڪئي.
“In the ‘Feminine Mystique’ Friedan awakened renewed discussion about roles for women in Society, this book becomes credited as one of the major influences of Second wave feminism.” (11)
ترجمو: ”’فيمينائن مسٽِيڪ نسواني پراسراريت، هن ڪتاب ۾ بيٽي فرائيڊين ڪجهه ٻين Feminist عورتن سان ملي ”عورتن جي قومي تنظيم“ جو بنياد پڻ وڌو، جنهن جو خاص مقصد عورتن سان ثقافتي ۽ سياسي سطح تي ٿيندڙ اڻ برابرين خلاف جنگ جوٽڻ هو.“
[b]فيمينزم جو ٽيون دور (2007- 1988):
(3rd Wave of Feminism)[/b]
Feminism جي ٽئين دور جي شروعات 1990ع کان ٿئي ٿي. فيمينسٽ تحريڪ جو ٽيون دور، ٻئي دور جي ناڪاميءَ جو تسلسل آهي، هن دور ۾ ڳالهه صرف عورتن جي تعليم، جائيداد ۽ ووٽ جي حقن تائين محدود نٿي رهي، پر اڳتي وڌي قانوني طور عورت کي پنهنجي مرضيءَ سان ٻار پيدا ڪرڻ (Reproductive Right)، ٻارن ۾ وقفو ڪرڻ (Birth
Control)، حمل ضائع ڪرڻ (Abortion)، پنهنجي مرضيءَ جي فرد سان جنسي تعلق قائم ڪرڻ (Sexual Liberation)، نوڪريءَ واري جاءِ تي مردن جي مساوي پگهار (Equal Pay to Men)، زنا (Rape)، ويم لاءِ موڪل (Maternity Leave)، گهريلو تشدد (Domestic Abuse) ۽ جنسي تشدد (Gender Violence) جهڙن مسئلن کان ڇوٽڪارو پڻ ڏياري ٿو.
“The Third Phase of Feminism began in the mid-90s... In this Phase many constructs have been destabilized, inducting the notions of “Universal woman hood”, body, gender, Sexuality and hetreronormativity.” (12)
ترجمو: ”فيمينزم جو ٽيون دور 20 صدي جي نوي واري ڏهاڪي کان شروع ٿيو. انهيءَ دور ۾ فيمينزم جا ڪيترائي بنياد لڏي ويا جنهن ۾ عالمي عورت پڻي جو تصور به مسخ ٿي ويو جڏهن ته فيمينزم تحت جسماني ورڇ، جنسيت ۽ اجتماعي جنسي عياشي جهڙا نعرا ۽ مطالبا به سامهون آيا.“
[b]فيمينزم جو چوٿون دور:(2008-Onward):
(Fourth Wave of Feminism)[/b]
دنيا ۾ هر رائج نظام منطقي طور شروع ۾ تمام گهڻو لبرل هوندو آهي ڇاڪاڻ ته ان وقت اهڙي نظام جا مثبت پاسا گهڻو اڀري سامهون ايندا آهن پر پوءِ آهستي آهستي اهو نظام مدي خارج بڻجي انتها پسندي ڏانهن رخ موڙيندو آهي.
فيمينسٽ تحريڪ به هڪ اهڙي ئي تحريڪ هئي، جنهن جي پهرئين ۽ ٻئي دور ۾ عورتن جي مناسب حقن جي ڳالهه ڪئي وئي پر پوءِ آهستي آهستي عورتن جا مطالبا حد کان وڌڻ لڳا، آخرڪار عورت اها دعويٰ ڪرڻ لڳي ته سڄي دنيا تي حڪمراني عورت جي هئڻ گهرجي ڇاڪاڻ ته عورت تمام گهڻي ذهين، باصلاحيت ۽ زندگيءَ جي هر ميدان ۾ مرد کان اڳتي آهي، جهڙي ريت اڳ زرعي دور ۾ مدري نظام رائج هو ساڳئي ريت هن وقت به دنيا کي سائنسي مدري نظام جي سخت ضرورت آهي.