جديديت پڄاڻان جو سياسي بنياد:
(Post-Modernism’s Political Influence)
جديديت پڄاڻان جو سياسي بنياد نتائجيت پرستي (Pragmatism) واري نظريي تي رکيل آهي. نتائجيت پرستي، آمريڪا ۾ جنم وٺندڙ فلسفياڻي تحريڪ هئي، جنهن کي مشهوري ڏياريندڙ به آمريڪي فلسفي وليم جيمز (William James) هو. نتائجيت پرستيءَ (Pragmatism) جو چوڻ آهي ته هر اهو نظريو سياسي، معاشي، سماجي، نظرياتي توڙي عملي طور بلڪل صحيح آهي، جيڪو ڪنهن به طبقي، قوم، سماج ۽ ملڪ لاءِ فائديمند هجي. اجتماعي فائدو ضروري ناهي. تنهن کان سواءِ وليم جيمز جو چوڻ آهي ته صداقتون هميشه تبديل ٿينديون رهنديون آهن، انهيءَ ڪري ڪابه ازلي صداقت ڪوبه وجود نٿي رکي. هن دور ۾ هر ڪنهن وٽ پنهنجو سچ آهي.
وليم جيمز جو چوڻ آهي ته:
Truth is in no sense absolute beliefs are considered to be true if and only they are useful and can be practically applied. (13)
آمريڪي قوم کي وليم جيمز جا خيال ۽ نظريو تمام گهڻو پسند آيو، ڇاڪاڻ ته سندس سياسي پاليسي ئي طاقت ۽ سرمائي جي زور تي ننڍين ۽ ڪمزور رياستن جو سياسي، سماجي، ثقافتي ۽ معاشي استحصال ڪرڻ هو. توهان ڏٺو ته آمريڪي سرمائيدار اڄ سڄي دنيا تي پنهنجو قبضو ڄمائي چڪو آهي.
مثال طور آمريڪي قوم ڪروڙين اربين روپيا ترقي پذير ملڪن کي قرض ۽ چندي جي مد ۾ ڏيئي ٿي ۽ پنهنجون پاليسيون، پنهنجن شرطن تي لاڳو ڪرائي ٿي، جن مان سود به ڪمائين ٿا ته ترقي پذير ملڪن کي پنهنجو غلام به بڻائين ٿا. انهيءَ عمل کي آمريڪي قوم درست به قرار ڏيئي ٿي، ڇاڪاڻ ته انهيءَ صورتحال کي نتائجيت پرستيءَ واري نظريي جي ٽيڪ حاصل آهي. آهستي آهستي اهو نظريو سياست جي ميدان مان نڪري زندگيءَ جي هر شعبي ۾ داخل ٿي چڪو آهي. رشتاناتا، پيار محبت، مٽي مائٽي، دوستي ياري، ڏيتي ليتي، نوڪري ۽ ڪاروبار سڀ ڪجهه نتائجيت پرستيءَ جي فڪر تحت ڪيا وڃن ٿا.
مثال طور جيڪڏهن پُٽ دوکي سان پيءُ کان جائيداد جي ڪاغذن تي صحيح وٺي، سڄي دولت پنهنجي نالي تي ڪرائي وٺي ٿو ته اِن ۾ ڪو عيب ڪونهي. اِهو پُٽ جو فن هو، جنهن پنهنجي مفاد لاءِ پيءُ کي ريجهائي ورتو يا جيڪڏهن ڪو ملازم پنهنجي مالڪ جي ڪوڙي تعريف، خوشامد ڪري ڪي مراعتون حاصل ڪري ٿو ته اِن ۾ به بي حيائيءَ جهڙي ڪا ڳالهه ناهي، ڇاڪاڻ ته اِهو عمل سندس مفاد ۽ فائدي ۾ آهي، تنهن ڪري جائز آهي.