ماورائي تحريڪ جو منشور: (Manifesto of Surrealism)
ماورائي تحريڪ جو منشور تاريخ ۾ ٻه دفعا لکيو ويو. پهريون 1924ع ۾ اينڊري برٽن (Andre Breton) پاڻ لکيو، جڏهن ته ٻيو منشور 1929ع ۾ اينڊري برٽن جي رهنمائي ۾ مختلف سرريئلسٽ ليکڪن گڏجي لکيو.
“Two Surrealist manifestos were issued by the surrealist movement, in 1924, and 1929”. (9)
ترجمو: ”1924ع ۽ 1929ع ۾ ماورائي تحريڪ جا ٻه منشور پڌرا ڪيا ويا.“
اينڊري برٽن (Andre Breton) ماورائيت جي منشور ۾ سڀ کان پهريان اهو ٻڌايو آهي ته خودڪار لکت (Automatic writing) جو ڪهڙو طريقيڪار آهي. تنهن کان سواءِ هن منشور ۾ ماورائي ادب جي اهم خاصيتن تي بحث پڻ ٿيل آهي، جنهن جو مرڪزي نڪتو اهو آهي، ته ٻن مختلف حقيقتن کي مضبوط تخيل ذريعي اهڙي ريت گڏ ڪيو وڃي، جو بنهه هڪ نئين ۽ انوکي شيءِ جنم وٺي سگهي. مثال طور: جيڪڏهن انسان جي منڍيءَ کي مڇيءَ جي ڌڙ سان ملايو وڃي، ته هڪ نئين ۽ انوکي حقيقت جو جنم ٿئي ٿو.
اهڙي ريت اينڊري برٽن (Andre Breton) ماورائي ادب جا جيڪي ٻيا اهم جزا بيان ڪيا آهن، انهن جو جوهر اهو آهي، ته ادب ۽ فن ۾ اهڙي تخليق، جيڪا شعور ۽ لاشعور جي وچ واري خماريل ڪيفيت دوران ڪئي وڃي ۽ ان تخليق مان عجب، حيرت ڪنهن به نتيجي اخذ نه ڪري سگهڻ ۽ زندگيءَ جي مختلف حقيقتن جي واضح تصوير بجاءِ ڌنڌلا، منجهيل ۽ اشاريت سان ڀرپور عڪسن جهڙا عنصر نمايان طور جهلڪندي محسوس ٿين، ماورائي فڪر تحت ٺهيل مختلف تصويرون ان ڳالهه جو واضح ثبوت آهن.
اينڊري برٽن (Andre Breton) ماورائي تحريڪ جي منشور ۾ ان بابت لکي ٿو:
“The image is a pure creation of the mind. It cannot be born from a comparison but from a juxtaposition of two more or less distant realities. The more the relationship between the two juxtaposed realities is distant and true, the stronger the image will be…” (10)
ترجمو: ”عڪس، دماغ جي خالص تخليق آهي، جيڪو شين جي ڀيٽ مان نه، پر ٻن مختلف فاصلن تي موجود حقيقتن جي ويجهڙائيءَ ۽ قربت مان جنم وٺي ٿو. جيترو ٻن مختلف حقيقتن جو فاصلو هوندو اوترو ئي سگهارو عڪس ٺهندو.“
تنهن کان سواءِ اينڊري برٽن (Andre Breton) ادب ۽ شاعريءَ مان پنهنجي دور جي همعصر شاعرن توڙي پاڻ کان اڳ جي دور جي مختلف ادبي شخصيتن جي ادبي ڪم جو جائزو، ماورائي فڪر جي حوالي سان چونڊ مثالن سان پيش ڪيو آهي.
“The manifesto featured various other items, including a list of names of the people Breton considered surrealists, an in depth description for how to perform the method of automatic writing and several examples illustrating what surrealism is.” (11)
ترجمو: ”ماورائي منشور جا خدوخال، رنگ و روپ مختلف شين تي مشتمل آهن، جن ۾ انهن ماڻهن جي نالن جي لسٽ به شامل آهي، جن کي برٽن ماورائي سمجهيو. گهرائي ۾ ان جي وضاحت اها آهي، ته خودڪار لکت جو طريقي ڪار ڪيئن سرانجام ڏجي ۽ ٻيا به ڪيترائي مثال، جيڪي تفصيل سان سمجهائن ٿا ته ماورائيت ڇا آهي؟“
سندس همعصر شاعرن ۾ لوئي ايراگون (Louis Aragon) پائول ايلائرڊ (Paul Eluard)، فلپي سوپولت (Philippe Soup Ault) ۽ رابرٽ ڊيسنوس (Robert Desna’s) جو چونڊ ادبي ڪم منشور ۾ بحث هيٺ آندل آهي، جڏهن ته ٻين ادبي شخصيتن ۾ مارڪئس
ڊي سيڊ (Marquis de Sade) چارلس بودليئر (Charles Baudelaire)، آرٿر ريمبو (Arthur Rimbaud)، ڪومتري دي لائو تريامون (Comte de Lau Tremont)، ريمنڊ رسل (Raymond Russell) ۽ دانتي (Dante) وغيره جي ادبي ڪم تي بحث ٿيل آهي.