لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

جديد ادبي تنقيدي نظرين ۽ لاڙن جو سنڌي ادب تي اثر

ھي ڪتاب اصل ۾ پي ايڇ ڊي جي لکيل ٿيسز آھي جيڪا ڊاڪٽر ساجدہ پروين پاران ڪراچي يونيورسٽي ۾ ڊاڪٽر غفور ميمڻ جي نگراني ۾ مڪمل ڪئي وئي. ڊاڪٽر ساجدہ لکي ٿي:
”هي ڪتاب ”جديد ادبي تنقيدي نظرين ۽ لاڙن جو سنڌي ادب تي اثر“ منهنجي پي ايڇ ڊي جي ٿيسز آهي، جيڪا مون مسلسل پنج سال جاکوڙ ۽ تحقيق ڪندي لکي آهي. هن ٿيسز تي مون کي ڪراچي يونيورسٽي پي ايڇ ڊي جي ڊگري ايوارڊ ڪئي هئي. در اصل هي موضوع پنهنجي مواد ۾ تمام ڏکيو موضوع آهي، هن ۾ نه ڪنهن شخصيت جا پيرا کڻڻا آهن، نه وري ڪو هن موضوع تي اڳ ۾ ڪو ڪم ٿيل آهي. هي منهنجي لاءِ هڪ وڏي چئلينج هو ته هن موضوع تي مان تحقيق ڪريان. اڄ جي دور جي صورتحال عام ماڻهو کي سمجهه ۾ نٿي اچي ته آخر دنيا کي ڇا ٿي ويو آهي جو فطرتي ڪلچر نه رهيو، نه وري انساني قدر رهيا آهن. رشتا ناتا صرف مفادن جي چوڦير گهمن ٿا. آخر انهيءَ دور کي ڇا چئجي انهيءَ دور جي ڪهڙي اپسٽيم آهي؟ اهو ئي چئلينج هو جنهن کي مون قبول ڪري هن تحقيق ۾ هٿ وڌو.“
Title Cover of book جديد ادبي تنقيدي نظرين ۽ لاڙن جو سنڌي ادب تي اثر

نتيجو:

نتيجو:
مجموعي طور سان سنڌي ادب ۾ ساختياتي تنقيد جي حوالي سان جيڪي نتيجا اخذ ٿيا آهن، اهي هن ريت آهن:
سنڌي ٻولي توڙي ادب ۾ کوڙ سارا اهڙا لفظ ۽ اصطلاح موجود آهن، جن جي لغوي معنيٰ ۽ ثقافتي نظام تحت طئي ٿيل معنائون، تصور ۽ پس منظر هڪ ٻئي کان مختلف آهن. اهڙن لفظي مثالن ۾ جانور، شراب، ڪسبياڻي، استاد وغيره، جڏهن ته اصطلاحن ۾ آسمان مان تارا لاهڻ، ٻٻرن کان ٻير گهرڻ، اک هڻڻ وغيره ذڪر جوڳا آهن.
تنهن کان سواءِ ٻيا لفظ جيئن جل، تعويذ، ساجن اهڙا لفظ آهن جيڪي ڌارين ٻولين جا آهن. انهن لفظن سنڌي ٻوليءَ ۾ ضم ٿيڻ کان پوءِ پنهنجي ساخت تبديل ڪري، نئين شڪل اختيار ڪئي آهي، انهن جو جائزو پيش ڪيل آهي.
آخر ۾ سنڌي ادب جي مختلف دورن جي سرجيل ادب جهڙوڪ ڪلاسيڪل، مزاحمتي ۽ روشن خياليءَ واري فڪر جو جائزو مثالن سان پيش ڪندي مٿن ساختياتي تنقيد ڪئي وئي آهي. ان سان گڏوگڏ موجوده دور جي ادبي صورتحال ۾ ثقافتي نظام ۽ ساخت جي عدم موجودگيءَ جو اظهار ملي ٿو، جنهن سبب موجوده ادب فقط لفظن جي تڪ بندي ۽ حرفت تائين محدود ٿي ويو آهي.