اردو ڪتاب: جدید اور مابعد جدید تنقید
جدید اور مابعد جدید تنقید (مغربی اور اردو تناظر میں)
ڪتاب جو موضوع: جدید اور مابعد جدید تنقید (مغربی اور اردو تناظر میں)
ليکڪ: ناصر عباس نیر
ڇپائيندڙ: انجمن ترقی اردو پاکستان
سال: 2004ع
صفحا: 216
ناصر عباس نير جو هي ڪتاب ٻن حصن ۾ ورهايل آهي. پهرين حصي ۾ مختلف جديد ادبي تنقيدي نظرين جهڙوڪ ساختيات ۽ ساختياتي تنقيد، قاري اساس تنقيد، مابعد جديديت، ساخت شڪني ڇا آهي؟ نسواني تنقيد ۽ بين المتنيت وغيره تي تحقيقي مقالا شامل آهن، جڏهن ته ڪتاب جي ٻئي حصي ۾ انهن جديد تنقيدي نظرين جو اردو ادب تي اطلاق ڪيو ويو آهي. مجموعي طور سان هي ڪتاب، ليکڪ تمام گهڻي محنت سان لکيو آهي. هر نظريي سان تعلق رکندڙ مختلف پهلوئن کي تفصيل سان بحث هيٺ آندو ويو آهي، هر مقالي ۾ ليکڪ مختلف مددي ڪتابن مان حوالا پڻ پيش ڪيا آهن، جيڪي سندس وسيع مطالعي جو دليل پيش ڪن ٿا. جڏهن ته ڪتاب جي آخر ۾ نهايت ئي مفيد ۽ ڪارائتي تقريباً 150 اردو ۽ انگريزي ڪتابن جي ببليوگرافي پڻ ڄاڻايل آهي، جنهن مان ليکڪ ڀرپور استفادو حاصل ڪيو آهي. جتي ليکڪ ضرورت محسوس ڪئي آهي، اُتي Foot Note پڻ ڏنا آهن.
هي ضخيم ڪتاب سنڌي ادب ۾ به تمام گهڻي مقبوليت ماڻي ها، جيڪڏهن سليس اردوءَ ۾ لکيو وڃي ها. مون کي هن ڪتاب جي مطالعي دوران جنهن شيءَ سڀ کان وڌيڪ مايوس ڪيو، اهو دقيق اردوءَ جا اهي لفظ هئا، جن جو مطلب ۽ مفهوم سمجهڻ لاءِ مون کي وري وري اردو ڊڪشنري استعمال ڪرڻي پيئي. مثال طور ناصر صاحب قاري اساس تنقيد واري مقالي ۾ لکي ٿو:
بالعموم قاری اساس تنقید اور رسیپشن تھیوری کو ایک ہی مکتب نقد کا نام دیا جاتا ہے، جو درست نہیں ہے، جیسا کہ ان ناموں سے ظاہر ہے، قاری اساس تنقید، قاری کی مرکزیت پر زور دیتی ہے جب کہ رسیپشن تھیوری ترسیلی و ابلاغی عمل پر مرکوز رہتی ہے۔ (10)
اهوئي سبب آهي جو هي ڪتاب سنڌي ڳالهائيندڙن لاءِ ڀرپور رهنمائي ڪرڻ جي بدران ڪيئي مونجهارا پيدا ڪري ٿو. بهرحال ان جي باوجود هن ڪتاب جي ادبي حيثيت ۽ افاديت کان انڪار نٿو ڪري سگهجي.