ساڌ ٻيلو
سنڌ جي تاريخي مسجد ڏسڻ کان پوءِ درياهه سنڌ واري پاسي کان ساڌ ٻيلي کي پري کان ڏٺوسين. 1838ع ۾ افغان ويڙهه وقت پنڊت بنکنڊي صاحب ساڌ ٻيلي کي اوج ڏياريو، بابا بنکنڊي صاحب جن جو جنم 1763ع ۾ ڪرڪشيتر هندوستان ۾ ٿيو. 1823ع ۾ جڏهن سندن عمر سٺ سال هئي ته ساڌ ٻيلي ۾ آيو، جتي چاليهه سال پوڄا پاٽ ڪري سؤ سال جي عمر ۾ 1863ع ۾ ديهانت ڪري ويو. 1893ع ۾ سوامي هرنام داس ساڌ ٻيلي جو رهنما ٿيو. ساڌ ٻيلي جي ترقي ۽ تعمير لاءِ هن وڏو ڪم ڪرائي خوبصورت بڻايو، ساڌ ٻيلي واري ٻيٽ کي چوڌاري پٿر جي ديوار تعمير ڪرائي، انگريز جي زماني ۾ هتي وڏن وڻن سان ڀريل گهاٽو جھنگ هيو، جتي مختلف پکي لاتيون ڪندا هئا، خاص ڪري مورن جا ٽهوڪا ٻڌا ويندا هئا. آرهڙ جي مهيني جي 12،13،14 تاريخن تي ساڌ ٻيلي ۾ ميلو لڳندو آهي. جتي دنيا کان هندو ياتري اچي شريڪ ٿيندا آهن.
محسن ڀوپاليءَ چيو ته آءُ هتي پهريون به اچي چڪو آهيان. ڪوئيٽا جا دوست شاعر درويش دراني ۽ حسن جاويد تمام گهڻو انجواءِ ڪري رهيا هئا. حسن جاويد فوٽو گرافي ۾ مشغول هو. تاج چيو ته ٻيڙي ۾ گهمجي. سموري وفد ٻيڙي ۾ درياءَ سنڌ جو سير ڪيو. جڏهن ته ادل سومرو، ارشاد، محسن ڀوپالي ۽ مان ڪناري تي بيٺل هڪ ٻيڙي ۾ ويهي انتظار ڪرڻ لڳاسين.