بلوچي اڪيڊميءَ جو دؤرو ۽ آجياڻو
بلوچي اڪيڊمي جو تفصيلي دورو ڪيوسين ۽ انتظاميا سان ملياسين. جنرل سيڪريٽري اثيرعبدالقادر شاهواڻي آجيان ڪندي پنهنجي ڪمري ۾ ويهاريو ۽ ريفريشمينٽ ڪرائي. بلوچي اڪيڊمي ٽن منزلن تي ٺهيل آهي. گرائونڊ فلور تي لائبريري، ڪچن ۽ ٻه ڪمرا آهن. ٻي فلور تي انتظامي ڪمرا ۽ ڪانفرنس هال آهي، جڏهن ته ٽين فلور تي اديبن جي رهائش لاءِ اسڪالر هاسٽل آهي. جتي اسان جي رهائش هئي. هن عمارت جو پلاٽ وزيراعليٰ اختر علي مينگل فراهم ڪيو ۽ جڏهن عمارت تيار ٿي ته افتتاح مارچ 1999ع ۾ وزير اعلى اختر علي مينگل جي هٿان ٿيو. اڪيڊمي ۾ اسين پهريان مهمان هئاسون، عبدالقادر شاهواڻي جنرل سيڪريٽري بلوچي اڪيڊمي بريفنگ ڏيندي ٻڌايو ته بلوچي اڪيڊمي کي محڪمه تعليم بلوچستان ڏهه لک روپيا اڪادمي ادبيات پاڪستان نوي هزار ۽ ڪوئيٽا ميونسپل ڪارپوريشن 12 هزار روپين جي امداد ڏئي ٿي.
عبدالقادر شاهواڻي ۽ چيئرمين جان محمد دشتي جا آغا نور محمد ۽ شير محمد صاحب ٿورا مڃيا. بلوچي اڪيڊمي پاران اسان کي ڪتابن جا سيٽ تحفي ۾ ڏنا ويا. ان کانسواءِ اسان لائبريري ۾ وياسين جتي سنڌي ڪتابن کان سواءِ انگريزي، اردو، پشتو ۽ بلوچي ادب جا ڪتاب موجود آهن. لائبريرين سان ارشاد ۽ منهنجي روزانه سلام دعا ٿيندي هئي، آخري ڏينهن تي ارشاد ۽ مان پنجاب مان تحفي طور مليل ڪجھه ڪتاب ۽ اخبارون لائبريري لاءِ ڏنيوسين.
اسان بلوچي اڪيڊمي مان نڪري ويگن ۾ ويٺاسين. اسين لياقت بازار جي جي پڇڙي ۾ هڪ هوٽل تي ناشتي لاءِ پهتاسين، ناشتي ۾ لسي، پاوا، حلوه پوري، اسان جي اڳيان رکي وئي. اسان ناشتو ڪري ٻاهر نڪتاسين ته شيرمحمد چيو ته هينئر اوهان کي جيڪي خريد ڪرڻو آهي سو خريد ڪيو. هي بازار ۽ توهان. ٺيڪ 12:30 وڳي هاسٽل تي پهچندا. اسان مان ڪيترن ئي دوستن پهريائين اڪيلا ٿي خريداري ڪئي. مون گهر وارن لاءِ ڪپڙا، ايراني ٽافيون ۽ چيونگم، پسته ۽ بادام کانسواءِ ڪاسميٽڪس جون شيون ورتيون. اليڪٽرانڪ گهڙي ورتي. لياقت بازار ۾ خريداري کان واندو ٿيس ته ادل ۽ ارشاد سامهون نظر آيا. ارشاد ۽ ادل وارن کي هٿ ۾ خريد ڪيل شين جون شاپنگ بيگس هيون. ادل چيو ته ڪمبل وٺڻا آهن. سو ٻه ٽي دڪان ڏٺاسين. آخر وڃي طارق اسٽور تان ادل سائين ٻه ڪمبل ورتا، في ڪمبل 1130 روپين ۾ مليو. ادل ٻڌايو ته هي ڪمبل سکر ۾ 1800 روپين ۾ ملي ٿو. ٿورو اڳيان هلياسين ته ارشاد ڪيسٽ جي دوڪان تي چڙهي ويو. اسان به ساڻس گڏ هئاسين. ارشاد انڊين ڳائڻين شويتا شيٺي، جسپندرنرولا جي ڪيسٽ ورتي. جنهن ۾ مشهور گانا ”دل لالي“ ۽ ”هي نا“ مشهور آهن. اها ڪيسٽ مون کي ڏاڍي وڻندي آهي. سامهون آغا نور محمد صاحب، لياقت ۽ فرحان دراني آيو چيم ته سائين مشهور ڳائڻي اناڊا جي ڪيسٽ خريد ڪريو. جيڪا اوهان جي پسند آهي چيائين ته ڏسون ٿا اڃان ته بازار ۾ گهمون ٿا. اسان ٽئي دوست ميزان چوڪ تان رڪشي ۾ چڙهي هاسٽل پهتاسين. ٽي وي لائونج ۾ شيرمحمد اسان جي انتظار ۾ اڳ ئي ويٺل هو. هن اسان کي سلام ڪيو ۽ خيرت سان پهچڻ ۽ خريداري بابت احوال ورتا. اسين ڪمرن ۾ سامان رکي ڪجهه وقت ساهه پٽيو ۽ پوءِ سامان ٿيلهن ۾ وڌوسين. ڪتابن کي شاپنگ بيگ ۾ وڌو. سامان هڪ سائيڊ تي رکي ڪمري کان ٻاهر نڪتاسين. مون شيرمحمد کي چيو ته سائين 15 منٽ اسان کي اجازت ڏيو ته بلوچستان سيڪريٽريٽ ۾ سرور جاويد سان ملي اچون. هن کي اسان فون ڪئي آهي ۽ هواسان جي انتظار ۾ آهي. اسان کي گاڏي ڏيو. هن امداد سومري کي چيو ته ڊرائيور کي چئه ته مهمانن سان گڏجي وڃي. اسين ڊرائيور کي چيو ته يار اسان کي جلدي سيڪريٽريٽ پهچاءِ. اسين سيڪريٽريٽ ۾ گاڏي پارڪ ڪئي. پڇا ڪرائيندا سرور جاويد جي ڪمري ۾ پهتاسين، سرور جاويد ڪمري ۾ ڪو نه هو. پٽيوالي کي چيوسين ته ٻيلي سرور جاويد کي ڳولهي اسان جو اطلاع ڏينس. هن چيو ته سرور جاويد اوهان جو انتظار صبح کان ئي ڪري پيو، اوهان دير سان پهتا آهيو. سرور جاويد ڪوئيٽا ۾ سيڪريٽري، آر ٽي اي جي عهدي تي فائز آهي. اسان انتظار ڪرڻ لڳاسين. جيستائين سرور صاحب اچي. مون بدرالدين اڄڻ کي فون ڪيو جيڪو ڊپٽي سيڪريٽري، هوم ڊپارٽمينٽ ۾ آهي. پاڻ فون اٽينڊ ڪيائين. سائين بشير منگي پيو ڳالهايان، ڪيئن آهين ۽ ڪٿان ٿو ڳالهائين، سائين مان سرور جاويد جي آفيس مان ٿو ڳالهايان، پوءِ مون ڏي اچ نه، نه سائين تڪڙ آهي، پندرهن منٽن جي اجازت وٺي هتي آيا آهيون پر سائين اسان هتي چئن ڏينهن کان رهائش پذير آهيون. نه سار نه سنڀال! چيائين ته مون کي ته ڪا خبر ئي ناهي، چيم سائين اڄوڪي اخبار ۾ سنڌ جي اديبن جو تعارف ڇپيو آهي ۽ اخبار جنگ ۽ ٻين اخبارن ۾ اسان جون ڪوئيٽا ۾ سرگرميون ڇپجن ٿيون. ڀلا ڪٿي ترسيل آهيو؟ ٻڌايومانس ته سائين بلوچ اڪيڊمي ۾ پر اسين اڄ (نائٽ ڪوچ) ڪوئيٽا ايڪسپريس ۾ شام 5:15 تي سکر روانه ٿي وينداسين. چيائين ته ٺيڪ آ مان وقت ڪڍي اچان ٿو، فون رکي ته سرور جاويد آيو. سلام دعا ۽ خير خيرت ٿي. هن پٽيوالي کي بيل هڻي سڏيو، ارشاد چيس ته سائين هينئر تڪڙ ۾ آهيون آغا گل صاحب ڏي وڃڻو آهي. اسان وعدي مطابق حاضري ڀري سين. زندگي رهي ته وري ملبو. پر هاڻي جڏهن ٻي ڀيري اچو ته مون ڏي ضرور ايندا. ضرور سائين ضرور اچبو. سرور جاويد جي غزل جون هي سٽون مون کي ڏاڍو وڻنديون آهن.
تھی اڑان کیسی پرندے آئے نہ لوٹ کر
اسی رہ گذر پہ منتظر تو شجر بھی تھا
•
مجھے سب زندگی کی تلخیاں منظور ہیں لیکن
میری چشم تمنَا سے گلوں کے خواب مت چھیِنو
•
سرور جاويد غزل جو تمام سٺو شاعر آهي، سندس مجموعو ”سر محبس شب“ شايع ٿيل آهي. سرور جاويد سان موڪلائي سيڪريٽريٽ مان نڪري پيجارو ۾ ويٺاسين ۽ هاسٽل تي پهتاسين. جتي دوست اسان جي انتظار ۾ ٻاهر گيٽ تي بيٺل هئا. سڀ دوست گاڏي ۾ ويٺا، پيجارو آغا گل صاحب اسان ڏانهن موڪلي هئي. اسان پبي روڊ تي مشهور سينيما جي ڀرسان سندس جاءِ تي پهتاسين آغا گل جي نوڪر اسان کي اوطاق ۾ ويهاريو، ٿوري دير ۾ آغا گل آيو، جنهن اسان جو آڌرڀاءُ ڪيو، آغا گل ڪهاڻيڪار آهي. پاڪستان پوسٽ آفيس ۾ ڪميشنڊ آفيسر آهي. هن دير سان اچڻ تي معذرت ڪئي ۽ ٻڌايو ته پوليس ۽ پوسٽ مين جو مسئلو هو. ان مسئلي کي حل ڪندي دير ٿي وئي. اسان جڏهن ڪچهري ڪري رهيا هئاسون ته اوچتو بجلي هلي وئي آغا گل بجليءَ وارن ڏي ڪاوڙ ڪندي صرف ايترو چيو ته گاريون ڪنهن کي ڏيان واپڊا جو چيف، جيڪو رٽائرڊ آرمي آفيسر آهي اهو منهنجو ڀاءُ آهي. اسين فرش تي هيٺ ويهي ماني کاڌي سين. هتي پٺاڻ ۽ بلوچ ڪچهري به فرش تي ڪندا آهن. آغا گل اسان کي هڪ ٻئي هال ۾ وٺي ويو جتي هن اسان کي پنهنجي ڪهاڻين جو ڪتاب تحفي ۾ ڏنو. پوءِ هو اسان کي پنهنجي بيڊ روم ۾ وٺي ويو، اتي ايراني ڪالين جي ٽڪري تي خوبصورت تصوير هئي. قالين جي ٽڪري تي خوبصورت تصوير ڀت جي ساڄي پاسي کان سامهون واري پاسي تي بستري جي مٿان ٽنگيل هئي. تصوير ۾ هڪ خوبصورت نوجوان ڇوڪري هئي جنهن جا اُرهه پنهنجي قميص کان باهر نڪتل هئا ۽ ارهن جي نپلس ايتريون اڀريل ۽ اڳتي نڪتل هيون جو ڄڻ ڏسندڙ جي وات ۾ پون پيون. اسين بهترين تصوير جي چونڊ تي آغا گل کي داد ڏنوسين. واقعي هڪ آرٽسٽ جي بيڊ روم ۾ موجود هئاسين. بيڊ روم مان نڪري واپس هال ۾ آياسين. آغا گل جون ڳالهيون کٽن ئي نه پيون اسان به پيا مزو وٺون. هن ٻڌايو ته جڏهن اسان جي پاڙي ۾ سينيما ٺهي پئي ته اسان نوجوان شاگرد هئاسون فلم ڏسڻ جو شوق هو تنهنڪري سينيما جي ٺهڻ جي حمايت ڪئي سين. ۽ پنهنجن بزرگن جي سخت مخالفت ڪئي سين. اسان جي وڏن جو موقف هو ته سينيما ٺهڻ سان برائي ڦهلبي ۽ نوجوانن کي خراب ڪندي. بهرحال سينيما ٺهي وئي. فلمون شروع ٿيون، اسان شوق سان فلمون ڏسڻ لڳاسين آخر نتيجو اهو نڪتو جو سينيما جي ڪري هم جنس پرستي وڌي وئي. شريف خاندان جي ڇوڪرن سينيما وڃڻ بند ڪري ڇڏيو، ڪوئيٽا جا مشهور هم جنس پرست سينيما تان خوبصورت ڇوڪرا ڦاسائيندا هئا. هاڻي اسان به سوچيون ٿا ته اسان جي بزرگن جو فيصلو درست هو، اها برائي زور تي آهي. اڄ اسين پاڻ سينيما جي مخالفت ڪريون ٿا. ان مان ثابت ٿيو ته هميشه بزرگن جا فيصلا درست هوندا آهن. آغا صاحب مخاطب ٿيندي شيرمحمد کي چيو ته وقت 4:00 ٿيا آهن. هاڻي اسان موڪلائينداسين، اسان سڀ اٿياسين، آغا گل کان موڪلائي سڌو هاسٽل تي آياسين. اتي لائونج ۾ صوفن تي ساهه پٽڻ لاءِ ويٺاسين ته مٿان بدرالدين اڄڻ آيو. هو اسان سڀني کي ڀاڪر پائي مليو آغا نورمحمد ۽ بدرالدين صوفي تي ويهي پاڻ ۾ هڪٻئي کي ڪوئيٽا پهچڻ بابت اطلاع نه ڏيڻ تي ڏک ڏوراپا ڏيندا رهيا. بدرالدين هر هڪ اديب کان دوري بابت حال احوال ورتا. آغا نور محمد ٻڌايس ته هن سفر ۾ اسان کي ڏاڍو مزو آيو. مون ڏانهن اشارو ڪندي چيائين ته بشير تون ٻڌاءِ؟ سائين خير آهي. مون کي مخاطب ٿيندي چيائين ته بشير آمريڪا ۾ جيڪو اديب سموري آمريڪا جو سرڪاري سطح تي دورو ڪندو آهي ته اهو وڏو اديب شمار ڪيو ويندو آهي. سو اسان کي خوشي اها آهي جو تون به وڏن اديبن ۾ شمار ٿي ويو آهين. مون وراڻيو سائين جيتري قدر منهنجو تعلق آهي آءُ مسڪين ماڻهو آهيان. اها سڀ مهرباني آغا نورمحمد جي آهي جو هن دوري ۾ نالو شامل ڪرايائين. باقي اسان کي ڪير سڃاڻي؟ بدرالدين اڄڻ، ادل سومري سان به ڪافي وقت ڪچهري ڪئي ۽ پاڻ ۾ کل ڀوڳ ڪيائون. بدرالدين اڄڻ پنهنجي گهڙيءَ کي ڏٺو چيائين ته مان هلان ٿو اسٽيشن تي ملڻ ايندس هو اسان کان موڪلائي هليو ويو.