مرغزار وائيٽ پئلس
ٿوري دير ۾ اسان جون گاڏيون مرغزار وائيٽ پئلس جي مين گيٽ تي پهتيون. اسين هيٺ لٿاسين، ڊگهي پهاڙي سلسلي جي وچ ۾ ائين محسوس ڪيو ته اها بلڊنگ ائين آهي، جيئن ڪنهن پيالي ۾ ڪا شيءِ پيل هجي ۽ ديوتائن جي زماني ۾ جيئن پرين جو محل هجي، پري کان ڪهي ايندڙ پانڌيئڙا هنن جي سفيد محل ۾ رات جو جام پي هنن جي حسين ٻانهن ۾ آرام ڪندي خوابن جي دنيا ۾ هليا ويندا هجن. خوبصورت ۽ وهنتل شفاف پهاڙ برف سان چمڪي رهيا هئا. ڊگها ۽ سنها وڻ پنهنجي حيثيت ۽ بقا جو احساس ڏياري رهيا هئا. سرد هوا جا جھوٽا اسان کي جھومائي رهيا هئا. اسين مرغزار وائيٽ پئلس جون چاڙهيون مٿي چڙهي رهيا هئاسين، مرغزار مينگوره شهر کان هڪ ڪلاڪ جي پنڌ تي آهي. مرغزار واديءِ سوات جي هڪ الڳ سوڙهي ۽ سرد وادي آهي. رستو به سوڙهو آهي. جيڪو مينگوره کان پندرهن ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي آهي. مينگوره ۽ سيدو شريف کان ٻه سڙڪون مِلي هڪ جاءِ تي گڏ ٿين ٿيون. جيڪا سڙڪ وائيٽ پئلس (سفيد محل) تي ختم ٿئي ٿي. سفيد محل هن وقت سرڪاري ٽوئرزم واري اداري کي ڏنل آهي ۽ هوٽل آهي. جتي ٻاهران ايندڙ مهمان اچي سُڪون حاصل ڪندا آهن. 1969ع ۾ سفيد محل کي عام ماڻهن لاءِ کولي هوٽل جو درجو ڏنو ويو. هي هوٽل محترمه بينظير ڀٽو جي حڪومت خلاف تحريڪِ عدم اعتماد دوران قومي اسيمبليءَ جي ميمبرن کي (قيد) رهائش طور ڏنو ويو هو. جتان ٻه پٺاڻ اسيمبلي ميمبر هن محل مان نڪري مٿانهين پاسي کان پهاڙ جون اونچيون چوٽيون ٽپي ڀڄي نڪتا هئا. عام ماڻهو ان رستي کان ڪو سوال ئي نه ٿو پيدا ٿئي ته ڀڄي نڪري. هي رستو ڏکيو ۽ موت مار آهي. اسين سفيد محل وٽ پهتاسين. هي محل جيئن ته سنگ مرمر سان جوڙيل آهي، تنهنڪري هن کي سفيد محل جو نالو ڏنو ويو. محل 1941ع ۾ ٺهي راس ٿيو، هن محل جي اڏاوت ۾ هندوستان مان سامان گهرايو ويو، والي سوات ميان گل عبدالودود خان هي محل گرمين جا ڏينهن گذارڻ لاءِ پنهنجي لاءِ ٺهرايو هو. هن محل جي چوڌاري ايلم پهاڙي سلسلو شروع ٿئي ٿو. جنهن جي بلندي ڏهن کان يارهن هزار فوٽ آهي. هنن پهاڙن پٺيان مشهور روحاني فقير (پير بابا) جي مزار آهي. اسين ڪجھه وقت سفيد محل جي اڳيان بئنچن تي ويهي رهياسين، مان ڪجھه وقت اکيون بند ڪري بئنچ جي ڪناري تي مٿو ٽيڪي آرام سان ليٽي پيس. ڪڪر اسان کان هيٺ هئا. يا وري ڪڪر اسان جي بدن کي ڇُهندا اڳتي نڪري پئي ويا. مان هتي ڪجھه ڀٽائيءَ جا بيت جھونگاريا ايتري ۾ محمد علي مون کي ڪُلهي تي هٿ رکي چيو سائين ڪهڙن خيالن ۾ گم آهيو؟ مون بئنچ تان اُٿي ناياب پٿرن جي دوڪان تي اچي پٿرن کي جاچڻ شروع ڪيو. جتي مختلف قيمتي پٿرن جون قيمتون معلوم ڪيون. پٿر نهايت سستي اگهه ۾ مِليا پئي. هر قسم جي ناياب پٿرن سان جڙيل هار ۽ منڊيون موجود هيون. هڪ ٻئي دوڪان تي عورتن جا والا، ڪڙا، هار، پٿرن جا ٺهيل موجود هئا. هتي قيمتي پٿر سنگ مرمر، چن جو پٿر ۽ زمرد جا وڏا زخيرا موجود آهن. هن علائقي ۾ زمرد جا زخيرا وڏي تعداد ۾ آهن. زمرد جون کاڻيون مينگورا، گوجرڪلي، سموزئي، چارباغ ۾ آهن. محمود غزنوي هندستان تي قبضي کان پوءِ سوات تي حملو ڪيو. جتي هن راجا جئه پال کي شڪست ڏني.
مون اتان پنهنجي ٻارڙن لاءِ پٿر جا والا ۽ ڪڙا خريد ڪيا. اسين سرد هوائن جا جھوٽا کائي وڃي ويگن ۾ ويٺاسين.