هوٽل نارٿ ويسٽ
اسين تقريباً 5:10 شام جو سڌو هوٽل نارٿ ويسٽ پهتاسين، جيڪو خيبر بازار ۾ آهي. هوٽل نارٿ ويسٽ جي هال ۾ اندر آياسين. ته هال ماڻهن سان ڀريل هو. سرحد جو صوبائي وزير صحت، وجيهه الزمان ۽ پشتو ادبي اڪيڊمي جو ڊائريڪٽر راج ولي خٽڪ اڳواٽ ئي ويٺل هئا. مون سرحد جي وزيرن جو رويو ڏٺو ته هو وقت تي اچن پيا. هن پروگرام ۾ صوبائي وزير اڳواٽ هال ۾ حاضر هو. جڏهن ته سنڌ جا وزير پهرين فون تي پڇا ڪندا آهن ته هال ماڻهن سان ڀريو آهي يا نه، جڏهن پڪ ٿيندن ته آيا آهن ته پوءِ به اڌ ڪلاڪ کان پوءِ ئي وزيرِ محترم پنڊال ۾ پهچندا آهن. اسان کي سرحد جي وزيرن جي اهڙي روش متاثر ڪيو. بهرحال پروگرام جي شروعات ٿي. صدارت صوبائي وزير صحت، جناب وجيهه الزمان کي ڏني وئي، جڏهن ته خاص مهمان راج ولي خٽڪ هو. نامياري ٽي وي ڊرامه نگار ۽ ليکڪ يونس قياسي وفد کي ڀليڪار ڪئي ۽ خيالن جو اظهار ڪندي چيو اسان کي فخر آهي ته سنڌ، بلوچستان ، پنجاب جا اديب اڄ هتي اسان سان گڏ آهن. ليکڪ جو ڪم خوشيون ورهائڻ ۽ عام ماڻهن جي چپن تي مسڪراهٽون ڏيڻ آهي. تاج جوئي کي تقرير لاءِ دعوت ڏني وئي. تاج چيو ته سنڌ جا ماڻهو امن پسند ۽ بهادر آهن جيئن سرحد جا غيرتمند پٺاڻ آهن. جنهن جا روح ۽ جسم رحمان بابا ۽ خوشحال خان جي صوفي تعليم سان منور آهن. اهڙي طرح محسن مگهيانه، درويش دُراني، ميجر يونس خليل پنهنجن پنهنجن خيالن جو اظهار ڪيو. سيد ولي خيال چيو ته هتي جيڪي به اڪادمي ادبيات پاران ڏنل آجياڻي ۾ مهمانِ گرامي شريڪ ٿيا آهن انهن اسان جو مان مٿانهون ڪيو آهي. مان اڪادمي ادبيات ۽ وفد ۾ شامل اديبن پاران اوهان جو شڪريو ادا ڪيان ٿو. سرحدي اديبن سان پنجاب جي آر ڊي قاضي جاويد سنڌ جي آر ڊي آغا نور محمد ۽ بلوچستان جي آر ڊي شير محمد پنهنجي وفد جو مختصر تعارف ڪرايو. جڏهن سيد ولي خيال تقرير ڪرڻ آيو ته سرحد جي اديبن ڏک جو اظهار ڪندي چيو ته جڏهن پاڪستان جي ٽن صوبن جا اديب گڏ مطالعاتي دورو ڪري سگهن ٿا ته پوءِ سرحد جي اديبن ڪهڙو ڏوهه ڪيو؟ جو هن دوري ۾ شامل نه ڪيو ويو آهي. تنهن تي سيد ولي خيال جواب ۾ چيو ته اوهان کي ايندڙ سال دورو ڪرايو ويندو. سرحد جا اديب مطمئن ٿيا يا نه اها هڪ خبر خدا کي ٻي سندن کي. باقي دلين جا حال خدا ٿو ڄاڻي. آخر ۾ راج ولي خٽڪ تقرير ڪئي، جيڪا تمام ڊگهي ٿي وئي. صدارتي تقرير ڪندي وجيهه الزمان چيو ته سرحد گورنمينٽ ۽ اسين اوهان کي سرحد صوبي ۾ اچڻ تي ڀليڪار چئون ٿا. هن صوبي جا ماڻهو مهمان نوازي جي تاريخ رکن ٿا. تحريڪ پاڪستان ۾ اديبن شاعرن، دانشورن هر اول دستي جو ڪردار ادا ڪيو آهي. شاعرِ مشرق علامه اقبال رحه شاعريءَ ذريعي مسلمانن کي بيدار ڪيو ۽ آزاديءَ لاءِ جذبو پيدا ڪيو. صدارتي تقرير کانپوءِ ريفريشمينٽ ڏني وئي. ريفريشمينٽ وقت ڪهاڻيڪار قيوم مروت سان ملاقات ٿي، جنهن ڪهاڻين جو ڪتاب ”شرفا ڪي لئي“ تحفي ۾ ڏنو. مروت پيارو ماڻهو آهي. هو عمر ۾ پوڙهو ضرور هو پر جذبا جوان هيس. هن جون مشهور ڪهاڻيون، ”ميراث“ ۽ ”قصاص“ به شاندار ڪهاڻيون آهن ۽ روايت کان هٽي ڪري لکيون ويون آهن. سندس شاهڪار ڪهاڻي ”فيصلا“ ۾ زرينه کي واجب القتل قرار ڏنو وڃي ٿو، ان فيصلي جو سرپئنچ آخري موقعو ڏيندي زرينه کي جرڳي ۾ گهرائي ڳالهائڻ جو موقعو ڏنو. زرينه چيو ”صاحب.... مان پنهنجو گناهه تسليم ڪيان ٿي پر منهنجو هڪ شرط آهي ته منهنجو مڙس دولت خان هن ڀريل جرڳي اڳيان قرآن شريف تي هٿ رکي چوي ته هو جڏهن پرديس ويو ته ان وقت کان وٺي هن وقت تائين هو ڪنهن غير عورت جي نزديڪ نه ويو هوندو.“ جڏهن دولت خان کي جواب ڏيڻ لاءِ چيو ويو ته هن کي پڇتاءَ کان سواءِ ڪجھه نه هو، هن ڪاوڙ ۾ بندوق اڇلي، زرينه اڳيان ٽي پٿر کڻي اڇلائي جرڳي مان اُٿي هليو ويو.
6:30 ٿيا هئا ٿڪ به گهڻو هو تنهن ڪري سيد ولي خيال اديبن کي گذارش ڪئي ته جيترو جلد ممڪن ٿي سگهي گاڏين ۾ ويهو. پٺاڻ اديبن کان موڪلائي گاڏين ۾ ويٺاسين ۽ ريسٽ هائوس پهتاسين. ٿڪ گهڻو هو، تنهن ڪري ڪمري ۾ اچڻ سان سمهي رهياسين. ڪمري ۾ اي سي هلي پئي. اسان کي ننڊ گهري اچي وئي ٽائيم جو پتوئي ڪو نه پيو. جڏهن جاڳ ٿي ته سج لهي ويو هو. رات ٿي چڪي هئي، وقت 8:00 ٿيا هئا، ريسٽ هائوس کان نڪتاسين پشاور شهر جون بتيون چمڪي رهيون هيون. اسان جون گاڏيون بتين جي روشنيءَ کي چيريندي اڳتي وڌي رهيون هيون. اسان کي سرحد اسيمبلي ۽ سرحد سيڪريٽريٽ ۽ وزيراعلى هائوس ، گورنر هائوس روڊ کان ڏيکاريا ويا. هي علائقو خوبصورت آهي.