مهاتما ٻڌ
اسان اڳتي وڌياسين ته بازار زخه خيل وٽ مهاتما ٻڌ جو اسٽوپا نظر آيو. اسٽوپا بي ڌياني جو شڪار آهي. مهاتما ٻڌ جا اسٽوپا جا آثار افغانستان جي شهر باميان کان علاوه ڪافي هنڌن تي ملن ٿا ۽ صوبي سرحد ۾ ڪافي جاين تي اسان کي ٻڌ جا آثار ملن ٿا.
دهما پد مهاتما ٻڌ جي تعليمات جو مجموعو آهي، جيڪو پالي زبان ۾ لکيو ويو هو. جيڪا ٻولي سنسڪرت جي ويجھو آهي. ڌرم ۽ دهما جي معنى ساڳي آهي. مهاتما ٻڌ جي زندگيءَ جو دور 483 کان 563 قبل از مسيح آهي. هو هڪ شهزادو هو، جنهن پنهنجي شهنشاهيت سميت پنهنجي گهرواري ۽ پٽ ڇڏي جھنگ ڏانهن منهن ڪيو ۽ هميشه سچائيءَ جي تلاش ۾ ڀٽڪندو رهيو. هن ڪڏهن به پُٺتي مُڙي نه ڏٺو. هن جي جھنگ ۽ جبل واري زندگي اٽڪل 6 ڇهه سال لاڳيتو جاري رهي. آخر هڪ بڙ جي وڻ هيٺان اهڙو ويٺو، جو اُتي ئي دم ڌڻيءَ حوالي ڪيائين. مهاتما ٻڌ جو اصل نالو سڌارٿ هو. جيڪو نرواڻ ملڻ کان پوءِ گوتم ٻڌ سڏيو ويو، سندس ڪجھه ڳالهيون، هيٺ ڏجن ٿيون.
* عقلمند پنهنجي حواسن تي اهڙي طرح قابض رهندو آهي، جھڙي طرح شهسوار گهوڙي کي قابو ڪري وٺندو آهي.
جيڪو معمولي نذرانن ۽ تڪبرن کان آزاد ٿي ويو، ان جو احترام ديوتا به ڪن ٿا.
جڏهن ڪو احمق غلط ڪم ڪري ٿو ته هو وساري ويهي ٿو ته هڪ اهڙي باهه ٻاري رهيو آهي، جنهن ۾ پاڻ ئي سڙي مرندو.
هي جسم هڏن جو پڃرو آهي، هڏن مٿان گوشت آهي، جنهن ۾ رت گردش ڪري ٿي، تڪبر ۽ منافقت ان پڃري ۾ رهن ٿا، ڪراڙپ ۽ موت پڻ ان ۾ قيد آهي.
محبت کان ڪم وٺو، جيڪڏهن ڪجھه ڪيو ته سٺو ڪيو، ذهن کي شر کان محفوظ رکو، ڪوئي شخص عملِ خير ۾ سست آهي ته پوءِ ان جو ذهن شِر ۾ خوشي حاصل ڪري ٿو.
هڪ نيڪ ماڻهو جتي رهي ٿو، اهو حقيقت ۾ خوشيءَ جو مقام آهي پوءِ اهو ڳوٺ هجي يا جھنگ هجي يا جبل، ٽڪري هجي.
سچ ڳالهايو، ڪاوڙ ۾ چريا نه ٿيو، جيڪو اوهان کان ڪو گهري ان کي ڏئي ڇڏيو. اهي ٽئي عمل اوهان کي ديوتائن جي ويجھو وٺي وڃڻ ۾ مدد ڪندا.
اسان جون گاڏيون تيزيءَ سان طور خم ڏانهن وڌي رهيون هيون. اسان کي ڊرائيور کاٻي پاسي ڏانهن اشارو ڪندي چيو ته هي سامهون محل مشهور واپاري ايوب آفريدي جو آهي، هتي روڊ جي کاٻي ۽ ساڄي پاسي کان ڪيترائي ننڍا وڏا محل آهن. پر ايوب آفريدي جي محل جي ڳالهه ئي ڪجھه ٻي آهي. هي ايشيا جي وڏن محلن ۾ شمار ٿئي ٿو هن علائقي ۾ قبائلي جھيڙا به جام ٿين ٿا. تنهنڪري اسلحو هر ننڍي وڏي ماڻهو وٽ موجود آهي. هر قبيلو جھيڙي جي ڀوَ کان مسلح ۽ محتاط رهندو آهي.