هالنڊ جي ٽرام ۽ مِس ٽري
”هاڻ مهرباني ڪري هن ريڊيو جي پڇر ڇڏ. سڀاڻي تون پنهنجي لاءِ نئون وڃي وٺجانءِ.“
۽ خالد ٻئي ڏينهن پنهنجي لاءِ ٻيو ريڊيو وٺي آيو ۽ سندس آئون کڻي هلڻ لڳس. ٿائلنڊ جي ڪلاس ميٽ سوتيءَ چيو: ”ڪمال آهي. هڪ تون گهرڻ وارو- نڪ جو پڪو ٿي هن کان ريڊيو گهرئي ۽ ٻيو هي خالد جنهن ڏيڻ ۾ منهن به نه گهنجايو.“
”مڙيئي خير آهي. اسان جا پاڙيسري سعودي عرب ۽ ايران شاهوڪار سوٽ آهن. انهن لاءِ اها وڏي ڳالهه ناهي. سندن بادشاهه جتي ڪروڙها ريالن جي مدد اسان جي ملڪ کي ڏيئي ٿو اتي خالد جي سئو ڊالرن جو ريڊيو مون کي ڏنو ته مڙيئي خير آهي.“
سو اسان جي سنگت جي کارائڻ پيارڻ جا اهڙا تهڙا خرچ خالد جي مٿي تي هوندا آهن ۽ هينئر به هو فقط گڏ هلي ساڻس کائڻ لاءِ منٿون ڪري رهيو هو. نيٺ مبارڪ ۽ عياض چيو:
”اسين روز توسان هلندا آهيون. الطاف ڪڏهن به نٿو هلي.“
”مون کان ايترو پنڌ نه ٿيندو.“ مون چيو.
”پنڌ جي پرواهه نه ڪر. ٽرام ذريعي هلون ٿا.“ خالد چيو.
مون مبارڪ کان سندس سفر جو ڪارڊ (Travel Card) ورتو ۽ اٿي کڙا ٿياسين. مبارڪ کي آفيس تائين يا راٽرڊم شهر ۾ هيڏانهن هوڏانهن گهمڻ ڦرڻ لاءِ سندس ڪلاسيفڪيشن سوسائٽي وارن ميزبانن ٽڪيٽن جو يڪو پترو ڏنو آهي، جنهن ۾ پنجيتاليهه کن ٽڪيٽون ٿين ٿيون.
راٽرڊم ۽ نيدرلئنڊس جي ٻين شهرن ۾ شهر جو شهر ۾ سواري لاءِ بسون ٽرامون ۽ انڊر گرائونڊ ريل گاڏيون آهن. باقي هڪ شهر کان ٻئي شهر تائين وڏيون ريل گاڏيون آهن. زمين دوز ريل گاڏين کي هي ميٽرو سڏين ٿا ۽ ان جي اسٽيشن مٿان انگريزي جو اکر .ايم، لکيل ٿئي. فرانس ۾ به زمين جي هيٺان هلندڙ هنن گاڏين کي ميٽرو سڏين ٿا. انگلنڊ، آمريڪا، ڪئناڊا وغيره ۾ ”سب وي“ يا ”انڊر گرائونڊ“ سڏين ۽ جپان ۾ ”ڇڪاٽيٽسو“. هتي جي ٽرين نه فقط راٽرڊم کان هيگ، ليئڊن يا ايمسٽرڊام شهرن تائين هلي ٿي، پر اها ئي ٽرين بارڊر لتاڙي ڀر وارن ملڪن بيلجم، جرمني-ويندي فرانس جي شهرن تائين هلي ٿي. راٽرڊم جي ريلوي اسٽيشن تي ان قسم جا اعلان پيا ٻڌبا ته پئرس، برسلس ۽ ائنٽورپ کان ايندڙ ٽرين پليٽ فارم نمبر ٽي تي مقرر وقت کان ڏهه منٽ اڳ يا دير سان پهچي رهي آهي يا بڊاپيسٽ (هنگري) فرئنڪفرٽ، هئمبرگ (جرمني) کان ايندڙ ٽرين نمبر چوٿين بدران پليٽ فارم نمبر پنجين تي بيهندي. ٽرينن لاءِ هنن ڌار قسم جي ٽڪيٽ رکي آهي ۽ شهر جي ڏورانهين هجڻ مطابق ملي ٿي. مثال طور ايمسٽرڊام کان راٽرڊم تائين ٽرين ۾ سفر جي ٽڪيٽ ويهن گلڊرن يعني چار سئو رپيا کن جي ملي ٿي. باقي شهر جو شهر ۾ ٽرام، بس ۽ ميٽرو (زمين هيٺ هلندڙ) گاڏي لاءِ اٺن، سورهن، ٽيهن يا پنجيتاليهه ٽڪيٽن جو يڪو ڊگهو پترو ملي ٿو. ٽرام يا بس ۾ چڙهڻ وقت اهو پترو مشين ۾ وجهي هڪ ٽڪيٽ کي ڪٽاڻو پوي ٿو، جنهن تي وقت ۽ تاريخ لڳي ويندو آهي ۽ پوءِ ڪلاڪ تائين ساڳي ٽڪيٽ ۾ ٻين هنڌن ڏي ويندڙ ٽرامن ۽ بسن ۾ سواري ڪري سگهجي ٿي. جنهن هوٽل ۾ اسين رهيل آهيون ان جي در وٽ ئي ٽرام جو آخري اسٽاپ آهي، جتي نمبر پنجون ٽرام اچي دنگ ڪري ٿي. اسان (خالد ۽ آئون) هوٽل مان نڪتاسين. ٽرين ڇٽڻ ۾ اڃان ويهه منٽ کن هئا. ڊرائيور دستور موجب سامهون ٽرام آفيس ۾ چانهه پي رهيو هو. ٽرام ۾ فقط هڪ پوڙهي عورت اڌ جاڳ اڌ ننڊ جي حالت ۾ کونگهرا هڻي رهي هئي”اڳيان ويهون يا پويان؟“ خالد ٽرام ۾ گهڙندي مون کان پڇيو.
اڃا ڪو جواب ڏيانس اتي سامهون واري رستي تي هڪ ڪار اچي بيٺي ۽ هارن ڏيئي ڪار هلائيندڙ ڪجهه چيو. سمجهه ۾ نه آيو ته انگريزي ۾ ڪجهه چيائين يا هتي جيڊچ زبان ۾، پر آواز جي نوعيت مان لڳو ته هو سڏ ڪري رهيو آهي. ٽرام ۾ رکيل قدم وري هيٺ لاهي، پنهنجي ڇاتي تي آڱر رکي پڪ ڪيم ته آيا مون کي ٿو سڏي يا ڪنهن ٻئي کي.
”Me.“ مون پڇيومانس. مون کي شڪ ٿيو ته متان اسان جي آفيس جو ڪو همراهه هجي. اسان کي ٽرام ۾ ويندو ڏسي، پنهنجي ڪار ۾ وٺي ٿو هلي. پر هن نهڪار ڪندي ٽرام ۾ بيٺل خالد ڏي اشارو ڪيو.
خالد کي چيم:
”بابا لهي اچ. تنهنجي آفيس جو ڪو مهربان سرويئر ٿو ڏسجي، جتي چونداسونس اتي هلي ڇڏيندو.“
خالد به ڪالر لوڏي هيٺ لٿو ته سندس لئه ٿي وهي. تيسين خالد ڏي اشارو ڪري وري پڪ ڪيم ته هن کي پيو سڏين ته ان تي به نهڪار ڪري ڪجهه چوڻ لڳو. اتي سمجهي ويس ته هي ڪو ٻئي کي پيو سڏي. سو انگريزي ۾ پڇيومانس ته، ڪنهن کي پيو سڏين؟ اسان کي تنهنجي ڊچ سمجهه ۾ نٿي اچي.
”I am calling Miss Tree“ هن صاف انگريزي ۾ وراڻيو. (آئون ٽري کي سڏي رهيو آهيان.)
”ٽري“ مون رڙ ڪري اڌ ننڊ اڌ سجاڳ واري پوڙهي کي سڏيو. مس ٽري-اٽري يا ٽري سان ملندڙ جلندڙ نالي واري هيءَ ڊچ عورت ڇرڪ ڀري اٿي ۽ خالد کل ۾ اونڌو ٿي ويو.
”Someone Calling You“ مون کيس لفظ لفظ الڳ ڪري انگريزيءَ ۾ چيو ۽ هوءَ ”مهرباني“ چوندي ٽرام مان ٽپ ڏيئي لهي وڃي ڪار ۾ ويٺي ۽ هاڻ ٽرام ۾ وڃي خالد ۽ آئون رهياسين. پنج ڇهه منٽن بعد ڊرائيور آيو. ان وقت رات جا پورا ڏهه ٿيا هئا. اهو وقت ڪو ٻاهر نڪرڻ يا گهمڻ جو نه هو پر اسين ماني کائڻ لاءِ نڪري پيا هئاسين، جيڪا جيتوڻيڪ مبارڪ ۽ عياض سان گڏ مون به سوير کائي ڇڏي هئي، پر جيئن ته خالد نه کاڌي هئي ۽ خالد اسان لاءِ بادشاهه ماڻهو ٿيو، سو مري جهري به ان کي ڪمپني ڏيڻي هئي. هي ته رات جا ڏهه ٿيا هئا پر آڌيءَ رات جو به هلڻو هو. رستي تي مئڪڊونالڊ جو دڪان آيو ته مون چيو: ”خالد هتان ئي ڪجهه ڪري کائون.“
مون خالد کي مئڪڊونالڊ جي صلاح ڏني جيئن گهٽ پئسن ۾ دڪان جي در تان بن (Burger) ۽ ڪوڪا ڪولا جو گلاس وٺي واندا ٿي وڃون. پر خالد چيو:
”ڪنهن اهڙي هوٽل ۾ هلجي جتي پُر تڪلف نموني سان ٻوڙ ماني کائي سگهجي. يعني ٽيبل تي ٿي ويهجي ۽ بئرو هڪ هڪ ڊش Serve ڪري.“
”تون ڪٿي ۽ ڇا کائڻ چاهين ٿو؟“ خالد مون کان پڇيو.
”خالد سچي ڳالهه هيءُ آهي ته هن وقت منهنجو موڊ ناهي. تون ڀلي جتي وڻئي اتي کاءَ. آئون چانهه کڻي پيئندس.“
”نه نه ائين ڪيئن ٿيندو. ڪا سٺي هوٽل ڳول ته اتي هلي کائون. تون اڄ پهريون دفعو مس مس ته هليو آهين.“ خالد چيو.