ڪهڙي فلم جو گانو آهي؟
ڪارخاني جي يورپي مالڪ چيو: ”ويٽنامي قد جا هلڪا ڦلڪا هوندي به چڱو ڪم ڪن ٿا ۽ چئيوان به آهن پر هنن ۾ منجهند جي وقت ٿوري گهڻي ننڊ ڪرڻ جي پِٽ آهي. جيئن ئي منجهند جو هڪ يا ٻه ٿيندو ته هر ڪو اوٻاسيون پيو ڏيندو ۽ ڪنڊ پاسا پيو ڳوليندو، جيئن سُوپو ننڊ جو ڪري وٺي.“
دراصل اها عادت نه فقط ويٽنام وارن جي آهي پر ڪيترن ئي خط استوائي ملڪن جي ماڻهن جي آهي. ڪينيا، تنزانيا،ملائيشيا ۽ سنگاپور جهڙن ملڪن ۾ لنچ جي رسيس ڏيڍڪلاڪ کن ٿئي ٿي جنهن جو مقصد فقط ماني کائڻ نه آهي پر ٿوري دير ننڊ ڪرڻ پڻ آهي.
اسان وٽ پاڪستان ۾ به منجهند جي ننڊ جا ڪيترائي عادي آهن، خاص ڪري سنڌ ۽ ڏکڻ پنجاب جا. آئون پڻ انهن مان آهيان. اسان جي ڏينهن ۾ پرائمري اسڪول صبح ۽ شام جو ٿيندو هو. ڳوٺ ۾ بجلي نه هئي. صبح جو اٺين کان ساڍي يارهين تائين اسڪول هلندو هو. وري شام جو ٽين کان پنجين تائين هلندو هو. وچ ۾ ماني کائي ڪلاڪ ٻه ننڊ ڪبي هئي، اها عادت اهڙي گهر ڪري وئي آهي جو اڃا تائين چاهي ههڙن ٿڌن ملڪن ۾ هججي يا ننڍن ڏينهن وارن ملڪن ۾، منجهند جو وڌيڪ نه ته پندرهن منٽ ڪرسيءَ تي ويٺي اک هڻڻ لاءِ موقعو ڳوليندو وتندو آهيان ۽ ان بعد سڄو ڏينهن اهڙو تازو جهڙو صبح جي وقت. بنان ان ننڊ جي باقي ڏينهن اوٻاسين جو ڦهڪو هوندو آهي.
ملائيشيا، اسپين، ڪينيا، سريلنڪا جهڙن ملڪن ۾ اسان جهڙا ماڻهو خوش گذاريندا آهن، جتي سڄي قوم آفيشلي منجهند جو سمهي ٿي پوءِ منجهند جي ننڊ کي ڪو ” قيوله“ چئي ٿو ته ڪو نئپ يا ”سائيستا“ وغيره.
هونءَ اسان جهڙا ماڻهو- ويندي ملئي، ويٽنامي، پنجابي، عرب -اٿن به ته صبح جو سوير ئي ٿا. نوڪريون ۽ ڌنڌا هاڻ ٿيا آهن نه ته دنيا جو ڪاروبار پوک تي هلندو هو. مصر کان منگوليا تائين، بصري کان بخارا تائين جا ماڻهو منهن اونداهيءَ ۾ ئي اٿي ٻني ٻاري جو ڪم ڪندا هئا جو اسان جهڙن ملڪن ۾ گرمي ايڏي آهي جو يارهين ٻارهين کانپوءِ سج تتل ڌرتيءَ تي بيهڻ نٿو ڏئي.
بهرهال اها صبح جو سوير اٿڻ واري عادت گذريل ويهارو سالن کان ماڻهن مان نڪرندي وڃي، جڏهن کان ٽي ويءَ ۽ چانهه جي هوٽلن زور وٺڻ شروع ڪيو آهي. اڄ اسان جو سنڌي هاري به رات جو دير تائين ناڪي واري هوٽل تي ويهي چانهه پئي ٿو ۽ ”زي“ ٽي وي ڏسي ٿو يا وي سيآرتيڪئسٽڏسيٿو۽پوءِصبحجواٿيونٿوٿئيس.
هڪ NGO جي خيراتي ڪمن واري يورپيءَ هند، سنڌ، سريلنڪا جهڙن هنڌن جو دورو ڪري چيو ته، ايشيا ۽ آفريڪا جي ڪيترن ملڪن جي تباهي ۽ ترقيءَ ۾ رخنو ٽي وي آهي.اسان جو ماڻهو وندر لاءِ هڪ اڌ پروگرام ڏسڻ بدران سڄو وقت ٽي ويءَ اڳيان ويهي برباد ڪن ٿا.
دراصل هن پاسي يورپ جي ملڪن ۾ سيءُ- ٿڌ ايڏي آهي جو ماڻهو گهر کان نڪرندي ڪيٻائين ٿا. ويتر سياري جي ڊگهين راتين ۾ گهر ۾ ويهي ايڏو منجهن ٿا جو ڪيترا مايوسيءَ جي دوري ۾ پاڻ کي ماريو رکن. کين مشغول رکڻ لاءِ سرڪار ٽي وي پروگرام ۽ چئنل وڌائڻ تي زور ڏئي ٿي، جيئن ملڪ جا ماڻهو وندريا پيا هجن ۽ گهر ۾ اڪيلي بور ٿيڻ بدران ٽي وي ڏسڻ ۾ مشغول رهن. انهيءَ ڪري مٿئين يورپي همراهه پاڪستان جهڙن ملڪن جي دوري بعد اهوئي تبصرو ڪيو ته اسان جهڙن ملڪن ۾ ايتري ٽي وي ڏسڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي؟ سئنيما هال ۾ فلم ڏسڻ جي جيڪڏهن ٽڪيٽ نه هجي ته ان جو مطلب جو اهو ته ناهي ته ماڻهو ڏينهن رات سئنيما هال ۾ ويٺو فلم ڏسي.
مٿين ڳالهين کان علاوه هن پاسي (يورپ ۾) تعليم ايتري آهي جو هر مائٽ ”ڀَلي بُري“ کي سمجهي ٿو ۽ ننڍي هوندي کان ٻارن کي اها ئي ستي وجهي ٿو ته ٽي وي ٿوري دير لاءِ ڏسجي ۽ ڪهڙا پروگرام ڏسجن ۽ ڪهڙي وقت ڏسجن- خاص ڪري هوم ورڪ ڪرڻ بعد ٿوري دير لاءِ ٽي وي ڏسجي. پر اسان جا ٻار ڪِن جهڙي انڊين فلم ڏهون دفعو پئي هلندي ته به ويٺا ڏسندا. ان جو هر هڪ ڊائلاگ ۽ گانو ياد هوندن. مائٽ وڏي فخر سان ڀريل محفلن ۾ هنن کان پڇندا: پٽ! هي جيڪو گانو ”تنها تنها“ پيو هلي ڪهڙي فلم جو آهي؟ يا ماڌوري ڊڪشت جنهن گاني ”اکيان ملائون کبهي اکيان چرائون، ڪيا تو ني ڪيا جادو“ تي ڊانس ڪئي آهي، ڪهڙي فلم جو آهي؟