مالمو (سئيڊن) کان ايمسٽرڊم (هالنڊ)
آئون مئريٽائيم سيفٽي ائڊمنسٽريشن ۾ ايم ايس سي ڪري رهيو آهيان سو منهنجي ڪورس مطابق مون کي ۽ منهنجن ٻين ساٿين کي ناروي، ڊئنمارڪ ۽ فنلنڊ جهڙين ترقي يافته ملڪن جون مئريٽائيم ائڊمنسٽريشن آفيسون ڏيکاريون ويون. ٻئي نمبر تي لنڊن ۾ IMO جي آفيسن ۾ هلندڙ ميٽنگون ڏيکاريون ويون ته ڪيئن دنيا جي ملڪن جا نمائندا سمنڊ کي گندگي کان بچائڻ ۽ جهازرانيءَ جي سلامتي لاءِ بحث مباحثا ڪري قانون ٺاهين ٿا. ٽئين نمبر تي جرمني ۽ پولينڊ ۾ اڌ اڌ مهينو کن رهايو ويو، جتي جهازن جي مشينن جون فئڪٽريون ۽ جهاز تي استعمال ٿيندڙ اليڪٽرانڪ جو سامان ٺهي ٿو ۽ چوٿين نمبر تي فرانس ۽ هالنڊ (نيدر لئنڊس) جهڙا ملڪ اچن ٿا، جتي ڪلاسيفڪيشن سوسائٽين جون گهڻي کان گهڻيون آفيسون آهن.
مختلف ملڪن ۾ رهڻ جي دوري/ٽريننگ جو هي شهر راٽرڊم آخري منزل آهي. راٽرڊم دنيا ۾ وڏي کان وڏو ۽ مشغول ترين بندرگاهه آهي، جتي مهيني ۾ ٻه هزار کن جهاز اچن ٿا ۽ بندرگاهه سٺ ڪلو ميٽر کن ڊگهو آهي، جتي هر قسم جا مال بردار، مسافر، تيل جا ٽئنڪر، گئس ڪئريئر، ڪيميڪل ٽئنڪر ۽ ڪنٽينر جهاز اچن ٿا. بندرگاهه جو هڪ حصو ته ايڏو ماڊرن آهي، جو هر ڳالهه آٽوميٽڪ ۽ بنا ماڻهن جي ٿئي ٿي. جهاز تان بنا آپريٽر جي ڪرينون ڪنٽينر (دٻا) لاهي مقرر هنڌ تي هڪ ٻئي مٿان رکن ٿيون ۽ پوءِ ٽرڪن جي اچڻ تي اهي دٻا پروگرام مطابق الڳ الڳ ٽرڪن تي رکن ٿيون ۽ ٽرڪون بنا ڊرائيور جي پاڻهي هلي بندرگاهه جي ٻاهرين در Main Gate وٽ پهچن ٿيون. ان بعد اتي بيٺل هر ٽرڪ جو ڊرائيور پنهنجي ٽرڪ ۾ چڙهي ان کي پنهنجي منزل–جرمني، بيلجم ڏي ڪاهي وڃي ٿو. بندرگاهه جي ان حصي کي Ghost Area غيباتي حصو سڏجي ٿو.
هن بندرگاهه راٽرڊم ۾ منهنجو به هي پهريون دفعو آهي. جڏهن جهاز تي هوندو هئس ته هن پاسي ضرور اچڻ ٿيندو هو پر ڪڏهن به راٽرڊم يا هالنڊ (نيدر لئنڊس) جي ڪنهن بندرگاهه ۾ اچڻ نه ٿيو هو. راٽرڊم ۽ ايمسٽرڊام بابت گهڻن ئي ٻڌو هوندو ته هڪ وڏو بندرگاهه ۽ ٻيو وڏو هوائي اڏو آهي، پر اها خبر گهٽ ماڻهن کي آهي ته اهي شهر هالنڊ ملڪ ۾ آهن، جنهن کي نيدر لئنڊس به سڏجي ٿو. اها ڄاڻ به گهٽ ماڻهن کي آهي ته هن ملڪ جي رهاڪن کي ”ڊچ“ سڏجي ٿو. ڊچ ۽ ڊيوچ ۾ فرق آهي. ڊيوچ مارڪ جرمني جو سڪو آهي ۽ جرمني کي ڊيوچ لئنڊ سڏجي ٿو. دنيا جي مشهور تيل ڪمپني Shell ۽ ريڊيو ۽ بلبن وغيره جي ڪمپني Phillips اصل ۾ هن ملڪ هالنڊ جون آهن. ڊچ جيتوڻيڪ انگريزن ۽ پورچوگيزن کان به سٺا جهازي هئا ۽ آهن ۽ انگريزن کان به پهرين ننڍي کنڊ توڙي ڏکڻ ايشيا جي ملڪن کان اچي نڪتا، پر بقول اسان جي ميزبان سروير مسٽر هوگلنڊ جي:”اسان جو (ڊچن جو) مقصد فقط ۽ فقط واپار رهيو ان ڪري انگريزن وانگر ڪٿي به ڄمي نه ويٺاسين، ڪٿي به مڪاني ماڻهن کي ويڙهائي سندن زمين کي نه ڳڙڪايوسين سواءِ انڊونيشيا جي.“ انڊونيشيا 1984ع تائين ڊچ ڪالوني رهي. ان ڪري جيئن انگلنڊ ۾ پاڪستاني، هندستاني، جئميڪن ۽ نائيجيريا، ملائيشيا ۽ ڪينيا جا ماڻهو گهڻا نظر اچن ٿا، ۽ جيئن فرانس ۾ الجيريا، ٽيونيشيا وغيره جا آهن، تيئن هتي هالنڊ ۾ انڊونيشي جام نظر ايندا. ملائيشي يا انڊونيشين يورپ پاسي تمام گهٽ ۽ نه برابر آهن، پر ايمسٽرڊم جي هوائي اڏي کان راٽرڊم جي بندرگاهه تائين جتي ڪٿي انڊونيشي ملندا، انڊونيشي هوٽلون، دڪان ۽ محلا ۽ گهٽيون ڏسڻ ۾ اينديون. ٻئي نمبر تي سري نام (سائوٿ آمريڪا جي ملڪ) جا ماڻهو ۽ فلپين جا آهن. ان بعد ٻين ايشيا ۽ آفريڪا جي ملڪن جا.
دنيا جي مشهور ايئر لائين KLM پڻ ڊچ آهي. يعني هتي جي آهي. هالينڊ جو وڏو حصو سمنڊ جي ليول کان هيٺاهون آهي ۽ سامونڊي وڏي لهر اچڻ تي سڄو ٻڏيو وڃي، پر هتي جا ماڻهو (ڊچ) هميشه سمنڊ سان وڙهندا رهيا آهن. سمنڊ جي ڇولين ۽ ٻوڏ کان بچڻ لاءِ هنن صدين کان وڏيون کاهيون کوٽيون آهن. جن مان Wind Mills (هوائي چرخين) ذريعي پاڻي ڪڍيو وڃي ٿو. جهازن جي سهولت لاءِ بندرگاهه ۽ سامونڊي چئنلن جي کوٽائي ڪري، ان کوٽيل مٽي سان ڀر وارا سامونڊي حصا ڀري وڌيڪ زمين حاصل ڪئي آهي. سمنڊ جي کوٽائي Dredging ڪري ان کي جهازن جي آمدرفت لاءِ اونهو ڪرڻ ۽ مٽيءَ سان سمنڊ ڀري زمين حاصل ڪرڻ (Reclaim ڪرڻ)، ۾ ڊچ سڄي دنيا ۾ مڃيل آهن. ڪجهه صديون اڳ سندن ملڪ هالنڊ ڄڻ سمنڊ هو ان کي هنن مٽيءَ سان ڀري ڀري اڄ جي شڪل ڏني آهي.
ان ڪري هنن ماڻهن لاءِ چوڻي مشهور آهي ته:
”God made Land-Dutch made Holland“
يا ائين به چيو وڃي ٿو ته:
”God made Sea-Dutch made Shore“
پورٽ قاسم جي سامونڊي چئنل جي کوٽائي ۽ ان مان نڪرندڙ مٽيءَ سان ڊفينس سوسائٽيءَ جا ڪجهه حصا ڀرڻ ۾ ڊچ انجنيئرن جو پڻ هٿ آهي.
هي ملڪ ڍڳين، کير مکڻ ۽ خاص ڪري پنير کان پڻ مشهور آهي. شهر کان ٻاهر نڪرڻ تي رڳو چراگاهه ۽ ڍڳيون نظر اچن ٿيون، بقول اسان جي هڪ ساٿي-يمن جي مبارڪ جي، ماڻهن کان وڌيڪ ڍڳيون آهن. هالنڊ ۾ هوا تي هلندڙ چرخين کانسواءِ ڪاٺ جا بوٽ ۽ سليپر پڻ مشهور آهن، جيڪي هتي جا هاري ناري ٻنين ۾ ڪم ڪرڻ وقت پائين ٿا. فلپ، شيل ۽ KLM کانسواءِ فوڪر، هئنڪن ۽ اڪزو پڻ مشهور نالا آهن، جيڪي ڊچ ڪمپنيون آهن ۽ سندن هيڊ ڪوارٽر هالنڊ ۾ آهن. فوڪر هوائي جهازن جي ڪمپني آهي، جنهن جا فوڪر 50 ۽ فوڪر 100 جهاز دنيا ۾ تمام گهڻو مشهور آهن، ايتري قدر جو ٻي ڪا ڪمپني ان سان ملندڙ جهاز ٺاهي ٿي ته ان کي به عام ماڻهو فوڪر سڏي ٿو. جيئن جيپ Jeep گاڏي نه پر ڪمپني جو نالو آهي. پر ان ڪمپني جي ان شڪل واري گاڏي ايڏي مشهور ٿي جو هاڻي سوزوڪي يا ٽويوٽا ان قسم جون گاڏيون ٺاهي انهن جا نالا ڀلي ڇا به رکي، پر رستي تي بيٺل عام ماڻهو ان کي جيپ ئي سڏي ٿو. Heineken شراب جي ڪمپني آهي ۽ يورپ ۾ ان نالي جو بيئر هوائي جهازن توڙي هوٽلن ۾، دڪانن توڙي گهرن ۾ نظر ايندو ۽ خالي دٻا رستن ۽ بس اسٽاپن وٽ ٽڙيا پکڙيا، چپيا چيڀاٽيا ڏسڻ ۾ ايندا. ڊاڪٽر ۽ دل جا مريض ان کان واقف آهن ته ڪيتريون دوائون، اوزار ۽ ٻيا Cadiovascular Pharmaceuticals ڊچ ڪمپني ائڪزو (AKZO) جا آهن، ان کان ٿورو هيٺڀرو مشهور DAF ٽرڪون ٺاهيندڙ ڪمپني، لوهه ۽ رڪ ٺاهيندڙ ڪمپني Hoogovens ۽ ڪاغذ ٺاهيندڙ ڪمپني KPN پڻ ڊچ ڪمپنيون آهن، جن جا مرڪز يا اڏا شروع کان هالنڊ (نيڊر لئنڊس) ۾ آهن.
آرٽ جي دنيا سان واسطو رکندڙن لاءِ اهو لکڻ پڻ ضروري سمجهان ٿو ته دنيا جي مشهور آرٽسٽ رمبرانٽ (Rembrandt Harmensozoon) هتي (هالنڊ) جو ڊچ هو، جيڪو ليئڊن (Leiden) نالي شهر ۾ 1606ع ۾ ڄائو هو. دنيا جون مشهور تصويرون “The Night Watch” ۽ “The Syndics of Draper’s Guild” وغيره هن ڊچ پينٽر ريمبرانٽ جون آهن.
هالنڊ جي ٻن وڏن شهرن ايمسٽرڊم ۽ راٽرڊم کانسواءِ هيگ پڻ مشهور شهر آهي، جنهن کي انگريزي ۾ The Hogue ڊچ زبان ۾ Den Haag سڏجي ٿو ۽ بين الاقوامي ميٽنگن ۽ Treaties کان مشهور آهي. ان ئي قسم جي ڳالهين کان هالنڊ جو هڪ ٻيو ڏاکڻو شهر Maasticht ماسٽرفٽ پڻ دنيا ۾ مشهور آهي. خاص ڪري يورپين ڪميونٽي جي ميٽنگن کان.