بهتر آهي سموڪنگ ڇڏي ڏجي
هنن ملڪن سامونڊي رستن تي پڻ ايتري ته پوليس وڌائي ڇڏي آهي، جو ڪنهن لاءِ لڪي ڇپي ٻيڙين ۾ اچڻ به محال ٿي پيو آهي. ان هوندي به سندن ملڪ اندر ڪو پهچيو وڃي ته ان سان همدردي ڪري رهڻ جي موڪل ڏيڻ بدران ان وقت ئي ان کي ان جي ملڪي سفارتخاني ۾ پهچايو وڃي ٿو ته پنهنجي ماڻهوءَ کي پنهنجي خرچ تي هينئر جو هنيئر پنهنجي ملڪ روانو ڪيو وڃي ۽ سفارتخاني تائين وٺي وڃڻ جو به خرچ اوڳاڙيو وڃي ٿو.
سو هن پاسي جا شهر، هاڻ نه ڪنهن موقعي پرست جي لاءِ ائڊوينچر آهن ۽ نه ڪنهن امير ماڻهوءَ جي لاءِ عياشيءَ جا اڏا! ڪو به عقلمند امير توڙي جفاڪش پورهيت هنن حالتن ۾ هن پاسي اچڻ جو، جوکم نه کڻندو، ڇو جو هن پاسي نه سنگاپور، ڪوالالمپور جهڙا شاپنگ سينٽر آهن ۽ نه منيلا، بئنڪاڪ واريون عياشيون.سخت سيءَ ۾ هڪ هڪ ڏينهن گذارڻ مسئلو ٿيو پوي. ڪيترا هوائي ڪمپنين، جهازن ۽ سفارتخانن وارا جن کي ڌارين ملڪن ۾ رهڻ جون تمام گهڻيون سهولتون ملن ٿيون، مون ڏٺو آهي ته اهي به هن پاسي جي شهرن ۾ رهڻ کان ڀڄن ٿا ۽ ان کان ڪولمبو، شنگهائي ۽ نئروبي، ڪمپالا ۾ رهڻ کي ترجيح ڏين ٿا. پر توهان جيڪڏهن هن شهر هيلسنڪي ۾ نوڪري يا تعليم جي سلسلي ۾ مجبورن پهچي ويا آهيو ته پوءِ ان صورت ۾ دل لاهڻ جي ضرورت ناهي. ڦاٿي ته ڦٿڪڻ ڪهڙو، ماڻهو جيلن ۽ بندخانن ۾ به وندر ڳوليو وٺن، وقت جو سٺو استعمال سوچيو وٺن. هيلسنڪي ته وري به هن تر جو اهم ۽ تواريخي شهر آهي، کيس چڱي طرح گهمڻ ۽ڏسڻ لاءِ ڏينهن جا ڏينهن گهرجن. توهان پنهنجي هتي جي رهائش دلچسپ بنائي سگهو ٿا، بشرطيڪ توهان اڪيلو رهڻ ۽ هلڻ چلڻ جي همت پيدا ڪري سگهو، پوءِ شهر جا ٽڪرا ٽڪرا ڪري پنڌ يا سائيڪل تي گهمي سگهو ٿا. شهر گهمڻ وقت پاڻ سان سئنڊوچون ۽ ٿرماس ۾ ڪافي يا چانهه ضرور رکو، جيڪا هتي هڪ عام ڳالهه آهي، ڇو جو هتي نه اسان جي ملڪ جي شهرن وانگر چپي چپي تي هوٽلون آهن نه وري اها سستائي آهي. هتي جا مڪاني ماڻهو پڻ ٻاهر نڪرڻ وقت پاڻ سان ڌوپ- ڇٽي ۽ پڪنڪ بئگ ائين کڻن ٿا جيئن پاڻ وٽ سنگهه اگهڻ لاءِ رومال.
هن پاسي جا ملڪ اسان جي پاسي وارن ملڪن جيان نه آهن جتي ٺاروشاهه ۽ ٺري ميرواهه جهڙن ڳوٺن ۾ به (ٻي ڀلي ڀينگ هجي)، چانهه جون ٽي چار هوٽلون ضرور هونديون، جتي ڏينهن تتي جو به چانهه جا هنڊا پيا ڪڙهندا ۽ اسان جهڙن غريب ماڻهن ۽ ڳوٺن جي ڀينگ به انهن چانهين ۽ هوٽلن ڪئي آهي، جتي نسلن جا نسل ويهي وقت وڃائين ٿا ۽ ٽوٽي بنجن ٿا.
هيڏانهن يورپ پاسي چانهه، ڪافي، ڪوڪا ڪولا، بيئر يا سگريٽ جهڙيون شيون -جيڪي ٺهن ته هتي ئي ٿيون پر اگهه ايڏا وڏا رکيا ويا آهن جو ٻئي کي پيارڻ ته پري جي ڳالهه آهي پر هر ڪو پاڻ پيئندي به چار دفعا سوچي ٿو، توهان جي ڪنهن اسڪينڊينيويا جي ملڪ جي رهاڪوءَ سان پنهنجي ملڪ پاڪستان ۾ يا ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ ملاقات ٿئي، ته مهرباني ڪري کانئس اهو پڇجوس ته هو روز ڪيتري ڪوڪا ڪولا يا پيپسي پيئي ٿو؟ جيڪڏهن سراسري هفتي ۾ هڪ گلاس به پيئي ٿو ته هو خوش نصيب آهي. ساڳيو حال بيئر ۽ چانهه ڪافيءَ جو آهي. چانهه يا ڪافي هو ضرور ڏينهن ۾ ٻه ٽي دفعا پيئي ٿو پر گهر ۾ ٺاهي ۽ نه هوٽل ۾! سگريٽ ڇڪڻ وارا همراهه ڏينهون ڏينهن گهٽبا وڃن. نئين ٽهي ته بلڪل پسند نٿي ڪري. باقي جن جي سگريٽ پيئڻ جي عادت ٿي وئي آهي، انهن کان پڇندائو ته روزانو هو گهڻا سگريٽ ڇڪين ٿا ته جواب ۾ شرمائي چوندا:
”او! آءِ ايم ساري. آئون سموڪنگ ڇڏڻ جي ڪوشش ۾ آهيان.“
هتي جي آفيسن توڙي دڪانن ۾، بسين توڙي گاڏين ۾ سگريٽ ڇڪڻ جي بندش آهي. اڳ ۾ فقط ڊوميسٽڪ اڏامن تي سگريٽ جي منع هئي، هاڻ ته اسڪينڊيوينيوين ملڪن ۾ هلندڙ هوائي جهازن ۾ به سگريٽ ڇڪڻ جي منع آهي. ڊئنمارڪ کان هيڏانهن فنلئنڊ ايندي SAS جي انٽرنيشنل اڏام ۾ سڄو وقت سگريٽ ڇڪڻ کان منع جي بتي ٻرندي رهي. منهنجي اڳيان ويٺل هڪ سموڪر ايئر هوسٽس کان ان جو سبب پڇيو، جواب ۾ هن وراڻيس:
”ڪوپن هيگن کان هيلسنڪي هوائي جهاز ٽن ڪلاڪن کان گهٽ وقت وٺي ٿو، سگريٽ ڇڪڻ جي پابندي فقط انهن اڏامن مان لاٿي وئي آهي جن ۾ ٽن کان مٿي ڪلاڪ لڳن ٿا.“
فنلئنڊ جي مسافر سگريٽ واپس رکي چيو:”ان کان بهتر آهي ته سموڪنگ ڇڏي ڏجي.“
ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هن پاسي جا سڌريل ملڪ ۽ انهن جون حڪومتون ان قسم جي خراب شين واپرائڻ کان پنهنجي ماڻهن کي هر طرح سان دلشڪستو ڪن ٿا، پر جيستائين انهن جي ٺاهڻ جو سوال آهي- فئڪٽريون بند ڪرڻ کا ٻرو چڙهين ٿو، ڇو جو اسان جهڙن ملڪن ۾ ڏينهون ڏينهن سگريٽ ۽ شراب پيئڻ وارا وڌي رهيا آهن، جيڪي هنن ڪارخانن ۽ ماڻهن جي جياپي جي تند آهن. اسان جا ماڻهو سگريٽ ڇڪڻ ڇڏي ڏين، مغربي شربت بند ڪري ڇڏين، بندوقون ۽ بم وٺڻ ڇڏي ڏين ته ههڙا يورپي ملڪ بک مري وڃن- هو انهن مان ڪمايل ناڻي مان ته اسان کان ڪڻڪ، چانور ۽ داليون خريد ڪن ٿا، جن جي هنن ٿڌن ملڪن ۾ پوک مشڪل آهي.