ولايت ۾ نوڪري لاءِ پورهيت ...
”دراصل ان ۾ اسان سعودي وارن جو سنئون سڌو هٿ نه آهي.“ هڪ ٻڌايو، ” اسان يڪو ٺيڪو ڏيندا آهيون. مثال طور بندرگاهه جي ڪم هلائڻ لاءِ اسان ٻن سالن جي ٺيڪي لاءِ اشتهار ڏيندا آهيون، پوءِ جيڪو گهٽ اگهه Quote ڪري. پوءِ ڪڏهن آمريڪن ته ڪڏهن برٽش يا ويندي جپاني ياڪورين اهو ٺيڪو حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويندا آهن، پوءِ مٿين پوسٽن تي هو پنهنجا رکن ٿا باقي ننڍن ننڍن ڪمن Sub- Contracts ٻين کي ڏين ٿا. مثال طور ڪنهن جپانيءَ کي بندرگاهه جو ٺيڪو مليو، پوءِ اهو بندرگاهه جي لانچن ۽ ٽگن لاءِ فليپنو آفيسر رکندو ته خلاصي بنگالي يا چيني -جيڪي گهٽ پگهار تي گهڻي کان گهڻو ڪم ڪن ٿا ۽ سندن به فائدو ٿئي ٿو. بندرگاهه جي رستن ۽ عمارتن لاءِ هو وري مختلف ملڪن جي ايجنٽن کي ٺيڪا ڏيندو، پوءِ جيڪو گهٽ اگهه وٺي، مثال طور ڪنهن پاڪستاني ايجنٽ کي اهو ٺيڪو مليو. پوءِ اهو پاڪستاني اخبارن ۾ مزورن انجنيئرن لاءِ اشتهار ڏيندو ۽ ڪوشش ڪري هو اهي کڻندو، جيڪي گهٽ پگهار تي راضي ٿي وڃن، جيئن کيس وڏو فائدو ملي. هاڻ هڪ پاڪستاني انجنيئر يا رستو ٺاهيندڙ مزور کي ڇا پيو ملي ان جي نه اسان کي خبر آهي نه اسان جو واسطو آهي. اسان جو واسطو ان جپانيءَ سان آهي، جنهن کي اسان سڄي بندرگاهه جو ٺيڪو ٻن سالن لاءِ ڏنو آهي. دراصل ان پاڪستاني مزور يا ڪاريگر جو جپانيءَ سان به واسطو ناهي- ڇو جو هن جپانيءَ سب- ٺيڪو پاڪستانيءَ کي ڏنو آهي ته هي هي رستا هر وقت صحيح هجن. پوءِ اهو پاڪستاني ٺيڪيدار پنهنجي ملڪ جا ڪيترا ماڻهو رکي ٿو کين ڪيترو پگهار ڏئي ٿو اهو هن جو ڪم آهي.
ڪجهه سال اڳ دمام بندرگاهه ۾ جهازن تي سامان چاڙهڻ لاهڻ جو ڪم پاڪستاني مزورن حوالي هو. پاڪستانين عيد براد ۽ ٻين ڏينهن تي اهاني بهاني ڏاڍيون موڪلون ڪيون ٿي. جهازي ڪم اهڙو آهي جنهن ۾ روز ڪم هلي ٿو ۽ ڏينهن رات ڪم هلي ٿو. نتيجي ۾ بندرگاهه جي جرمن فرم ٻئي سال کان ڪوريا جا مزور رکيا ۽ پاڪستاني مزورن کي سال پورو ٿيڻ بعد ٻئي سال جو ٺيڪو نه ڏنو.“
هڪ اهڙي پاڪستاني ايجنسيءَ جي مالڪ سان جنهن جو ڪم پاڪستان کان مزور ۽ پورهيتن کي ٻاهرين ملڪن ۾ ڪميشن تي نوڪري وٺي ڏيڻ آهي، تنهن کان پڇيم:”توهان ڪهڙي قسم جا ماڻهو سعودي عرب موڪليو ٿا؟“
”گهر جي ڪم ڪارين ۽ دڪانن، هوٽلن جي صفائيءَ لاءِ بنگالي موڪليون ٿا ۽ ڳري ڪم لاءِ، جيئن ته رستا ٺاهڻ، عمارتون ٺاهڻ ۽ ڪارخانن ۾ ڪم ڪرڻ لاءِ پٺاڻ ۽ افغاني موڪليون ٿا.“
”ڇو ڀلا؟“ مون پڇيومانس.
”ان لاءِ جو هو اتي پهچڻ سان ڪم ۾ جنبيو وڃن ته وري پُٺِ جو نٿا سوچين. هو نخرا ۽ موڪلون گهٽ ڪن ٿا. هنن کي نه بيوي کپي نه ٽي وي کپي، جيڪو سادو سودو ملين ٿو اهو کائي، پئسو بچائين ٿا. نه گهمڻ ڦرڻ جي عادت اٿن نه ڪچهرين جي تات.“
”افغاني ۽ بنگالي ڪٿان آڻيو؟“ مون پڇيو.
”اهي هتي اچن ٿا ۽ پاڪستاني پاسپورٽ جو پاڻهي بندوبست ڪن ٿا ۽ اسان کين پاڪستاني ڪوٽا تي موڪليون.“ هن ٻڌايو.
” اهو ته توهان پنهنجي ملڪ (پاڪستان) جي ماڻهن سان ظلم ڪيو ٿا،“ مون چيو.
”ظلم پاڻ اسان تي ٿئي ٿو جو جڏهن ڪيترا سست پاڪستاني صحيح طرح ڪم ڪرڻ بدران گسائين ٿا يا اهاني بهاني مقرر مدي کان اڳ موٽيو اچن ته پوءِ ڪمپني اسان کي وارننگ موڪلي ٿي ۽ ڪيترا دفعا اسان جي ضمانت ضبط ٿيو وڃي. ان ڪري هر ايجنٽ پورهئي لاءِ اهڙا ماڻهو موڪلي ٿو، جيڪي گهر کان پري رهي چڱي طرح مزوري ڪري سگهن يعني پورهيت هجن ۽ هوم سِڪ هرگز نه.“هن ٻڌايو.