ڊسڪولئنڊ ۽ اسپرنگ برائيڊ
البرگ بئالر ورڪشاپ جي ڊئنش انجنيئر سان گڏ ٽي انڊونيشي مستري ۽ مزدور ڪم ڪري رهيا هئا. بئالر جا والو(Valves)بند ڪرڻ لاءِ کولڻ مهل ”توتپ“ ۽ ”بڪا“ جهڙا ملئي زبان جا لفظ سندن واتان ٻڌي سمجهي ويس ته ملئي يا انڊونيشي آهن. مون کانئن ملئي زبان ۾ پڇيو ته ڪٿي جا آهيو ۽ هتي ڪيئن آيائو.
”اسين انڊونيشيا جي ٻيٽ ملوڪا جا آهيون. اسين ننڍا هئاسين ته پيءُ سان گڏ هتي آيا هئاسين. انهن ڏينهن ۾ انڊونيشيا تي ڊچن جي حڪومت هئي ۽ هيڏانهن اچڻ ڏکيو نه هو.“
”هتي ڪيئن ٿو لڳانو؟“ مون پڇيو مان.
”سٺو آهي.“ هڪ وراڻيو، ”پر سيءُ ڏاڍو آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته اسين ورڪشاپ يا جهاز جي انجڻ روم ۾ ڪم ڪريون ٿا جتي گرمائش آهي ۽ ڪا خاص تڪليف ناهي.“
”پر اهو آهي ته پگهار سٺو ملندو هوندانو.“ مون چيو مان.
”ها، اها به ڳالهه آهي.“ ٻئي وراڻيو، ”پر.....“
”پر ڇا؟“ هن جي ماٺ ٿي وڃڻ تي پڇيومانس.
”جيڪي هتي ڪمائجي ٿو اهو شراب پٺيان چٽ ٿيو وڃي. بچايو ته پوءِ سٺو آهي.“
”هونءَ به هر شيءِ ڪيڏي مهانگي آهي. رڳو سگريٽ جو هڪ پاڪيٽ ڇهن گلڊرن (اٽڪل هڪ سئو رپين) جو آهي. معمولي مکڻ لڳل سئنڊوچ به هڪ گلڊر(ويهين روپئي کن) جي آهي.“ ٽئي وراڻيو.
اها ڳالهه صحيح آهي. هونءَ به چوندا آهن ته It is the saving that counts, not the salary مون چيو.
”پر وري به پنهنجي ملڪ کان بهتر آهيون. ڪنهن جي اڳيان هٿ ٽنگڻو ته نٿو پوي. ڪو چوريءَ جي ڪوڙي ڪيس ۾ پوليس وارو ته نٿو جهلي. اهي به ڪي ڏينهن هئا ۽ اسان خوش نصيب هئاسين جو هتان اچي نڪتاسين. هاڻ ته ڪا مزدوري پورهيو به نٿو ملي. اسان ڌاريا ته ڇا پر مڪاني ماڻهو به بيروزگار ٿيو پيا هلن ۽ هنن ٿڌن ۽ اوپرن ملڪن ۾ بنا پئسي، بنا گرم ڪپڙي ۽ بنا کاڌي پيتي جي هڪ ڏينهن رهڻ به عذاب آهي.“
بئالر لنچ کان اڳ سروي ٿي چڪو هو ۽ هاڻ اسان کي جهاز جا هئچ ڪور چيڪ ڪرڻا هئا ته منجهن پاڻي ليڪ ته نٿو ٿئي. ان لاءِ هئچ بند ڪري پوءِ مٿان پريشر سان پاڻيءَ جا ڦوهارا هنيا ويا ۽ پاسي واري در کان هيٺ ان هئچ ۾ وڃي چيڪ ڪيوسين. جهاز جي چئن هئچن مان هڪ ۾ هڪ هنڌ ٿورو پاڻي سمي رهيو هو سو جهاز وارن کي ٻڌايوسين ته ورڪ شاپ گهرائي ان هنڌ رٻڙ جي نئين پئڪنگ وجهن جيئن اندر پاڻي بنهه نه اچي. جهاز جا هئچ سامان رکڻ جا گدام آهن ۽ انهن جا ڍڪ مضبوطيءَ سان بند ٿيڻ ضروري آهن، نه ته سمنڊ جون وڏيون ڇوليون مٿان اچڻ ڪري سمنڊ جو کارو پاڻي انهن گدامن ۾ اندر وڃي سگهي ٿو جيڪو سامان (Cargo)کي خراب ڪري سگهي ٿو. ڪارگو خراب ٿئي ۽ پوءِ انشورنس ڪمپني ڀري ڏئي ان کان بهتر آهي جهاز وارا ٿورو خرچ ڪري جهاز کي صحيح رکن ۽ وڏي نقصان کان انشورنس ڪمپنيءَ کي بچائين. ها البت ان هوندي ڪو وڏو طوفان اچي وڃي ۽ جهاز ڀڄي پوي يا ٻڏي وڃي ته پوءِ اها ڀاڳ اڀاڳ جي ڳالهه ٿي. هئچ ڪور چيڪ ڪرڻ بعد آخري شيءِ جهاز جو Radar چيڪ ڪرڻو هو. اونداهه، ڌنڌ، مينهن، برف باري وغيره ۾ جڏهن جهازي اکين سان ڏسي نٿو سگهي تڏهن هن لاءِ هي اوزار وڏو ڪارآمد ثابت ٿئي ٿو. رڊار ذريعي ٻيا ايندڙ ويندڙ جهاز ۽ انهن جي رفتار، سمنڊ اندر جبل ٽڪريون ۽ اڳيان ايندڙ ٻيٽ ۽ ڪنارن جي خبر پئجيو وڃي. رڊار جي هو تازي مرامت ڪري چڪا هئا ۽ هر لحاظ کان چيڪ ڪري ڏٺوسين ته صحيح طرح ڪم ڪري رهيو هو. ان بعد جهاز وارن کان موڪلائي سندن جهاز Disco Land تان لٿاسين. ساڳي مالڪ جو هڪ ٻيو جهاز Spring Bride پڻ ڀر ۾ بيٺل هو.
’اسپرنگ برائيڊ‘ جهاز پڻ ’ڊسڪو لئنڊ‘ جهاز وانگر ڏکڻ ۽ وچ آمريڪا کان ميوو کڻي يورپ اچي ٿو. هن دفعي، ايندي وقت ائٽلانٽڪ سمنڊ ۾ سندس هڪ هئچ ۾ باهه لڳي هئي، جيڪا اليڪٽرڪ جي تارن جي شارٽ سرڪٽ ڪري لڳي هئي، ان باهه کي ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ گئس يا ٻئي ڪنهن طريقي سان وسائڻ بدران جهاز جي خلاصين پاڻيءَ جي ڦوهارن سان وسائڻ جي ڪوشش ڪئي. باهه ته خوش قسمتيءَ سان وسامي ويئي پر هئچ مان اهو پاڻي ڪڍڻ وارو پمپ ڪم ڪرڻ کان پِڙ ڪڍي بيهي رهيو. هئچ جو پاڻيءَ سان ڀرجڻ ڪري جهاز جي Stability جو مسئلو ٿي پيو هو. جهاز سفر جا باقي ٻه ڏينهن هيڏانهن هوڏانهن لڏندو رهيو ۽ ٻڏندي ٻڏندي بچيو.
راٽرڊم جي بندرگاهه ۾ پهچي ڪناري جي پمپن ذريعي پاڻ ڪڍيو ويو. پاڻيءَ ۾ پُسڻ ڪري ان هئچ جو سڀ سامان خراب ٿي ويو. هئچ جي Insulation کي پڻ نقصان رسيو آهي. هاڻ سڀاڻي ان جو چڱي طرح جائزو وٺي جهاز جي مالڪ کي ضروري مرمت لاءِ ڪلاسيفڪيشن سوسائٽي پاران چوڻو پوندو، جيڪا مرمت انهن کي هي بندرگاهه ڇڏڻ کان اڳ ڪرائي سوسائٽيءَ کان صحيح هجڻ جو سرٽيفڪيٽ وٺڻو پوندو. هن باهه جي ڪري سمورو نقصان انشورنس ڪمپني مالڪ کي ڏيندي.