راتين بنا راتيون ...
هتي جي هڪ فنش ڪئپٽن يوڪا (Joka) پنهنجو ۽ زال جو تعارف ڪرائيندي چيو:
(I am dirty and my wife is also dirty)
سندس مطلب هو ته هو پاڻ ۽ سندس زال ٽيهه (ٿرٽي) سالن جا آهن! -سئيڊن ۽ ڊئنمارڪ جي ماڻهن وانگر فنلئنڊ جا ماڻهو پڻ ”جي“ کي ”يي“ اچارين، جيئن مٿئين ڪئپٽن يوڪا جو نالو جوڪا لکيو وڃي ٿو.
-ڪجهه هن پاسي جي ملڪن جا لفظ جن مان معلوم ٿيندو ته ڊئنش، سويڊش توڙي جرمن زبانون انگريزيءَ سان ٿورو گهڻو ملن ٿيون.
فنش سئيڊش انگلش جرمن
kaHvi Kaffe offee Kaffee Tee Te Tea Te
- Lift Hiss Hissi
- Breakfast - Aamininen
- فنلئنڊ جي فنشن زبان سندس ڀر وارن اسڪينڊينيون ملڪن (ناروي، سئيڊن، ڊئنمارڪ) جي زبان کان بلڪل نرالي آهي ۽ نه وري سندس انڊو-يورپين زبانن سان واسطو آهي. فنش زبان جو بنياد وولگا ماٿريءَ مان چيو وڃي ٿو. اها هنگري ۽ايسٽونين زبانن جي کار آهي. بهرحال چيني، تامل، جرمن زبانن وانگر سندس لکڻ لاءِ واندڪائي ۽ وقت کپي. منجهس جپاني ۽ عربي زبانن کان به گهڻا vowel موجود آهن، مثال طور ”اوپيرا“ لفظ جنهن ۾ اڌ کان وڌيڪ Vowel آهن پر فنش زبان ۾ اڃان به هڪ ”او“ جو واڌارو ٿيو وڃي، ان سان گڏ پي اکر جو پڻ ۽ انگريزيءَ جو Opera فنش زبان ۾ Ooppera ٿيو وڃي. اهڙي طرح Cathedral کي فنش زبان ۾ Katedraali چون. زيبرا کي Seepa, ڊيسيمل کي Desimaali، مينهن کي Sataa، درزيءَ Raatali، کڻڻ کي Otta“ ، بيهڻ کي Pysayttaa۽ چرچي کي Koiruus چون.
انهن چند لفظن مان اندازو لڳائي سگهو ٿا ته هتي جي ٻوليءَ ۾Vowel جو واهپو چڱو خاصو آهي. هتي جي زبان جو هڪ لفظ Paapiirteissaan آهي، جنهن جي معنيٰ آهي، ”عام طرح“ يا Seuraava لفظ ۾ اڃان به گهڻا Vowels آهن، جنهن جي معنيٰ ”ٻيو“ ( Next)، پائونڊر کي فنش زبان ۾ Puuteri چئجي ٿو.
فنلئنڊ ۾ پهچڻ سان جيڪي ٻه چار لفظ يڪدم ياد ٿيو وڃن اُهي هن ريت آهن:
هڪ ٻئي سان ڏينهن جي وقت ملڻ تي کيڪار لاءِ Hyvaa Paivaa چئجي ٿو، رات جي وقت ملڻ تي Hyvaa Yota.اهڙي طرح فنش زبان ۾ ”مهرباني“، کي Kiitos چئجي ٿو ۽ ڀليڪار لاءِ Olkaa hyvaaچئجي ٿو. ڪائيلا Kyalla معنيٰ ”ها“ ۽ EI معنيٰ ”نه“ ۽ ڪنهن شيءِ جي قيمت پڇڻي هجي ته پڇجي: Mita Maksaa
اسڪينڊينيويا جي سڀني ملڪن جي نوٽ جو نالو ڪرونا آهي پر فنلئنڊ جي سڪي جو نالو ”مارڪا“ آهي.
جيئن ملائيشيا ۽ انڊونيشيا جهڙن ملڪن ۾ فقط هڪ موسم مينهوڳيءَ جي ٿئي ٿي تيئن هتي فنلئنڊ ۾ به فقط هڪ ”سياري“ جي موسم ٿئي ٿي. سال جا ٻه چار مهينا گهٽ سيءُ ٿئي ٿو باقي اٺ مهينا کن سخت سيارو- ڪاٽو ڏهن کان به گهڻي ٿڌ پوي ٿي. نومبر ڊسمبر جنوري فيبروري ۾ ته ڏينهن تمام ننڍو ٿئي ٿو ۽ راتيون ارڙهن ويهن ڪلاڪن جون. هيلسنڪي اڃان به ڏکڻ ۾ آهي پر جيئن اتر ۾ وڃبو ته سياري جي مهينن ۾ ڏينهن ويندو وڌيڪ ننڍو ٿيندو.
فنلئنڊ جي اتراهن شهرن سوڊان، ڪيلا، ڪيمياروي جهڙن هنڌن تي ته اهي ڏينهن سڄ نظر ئي نه ايندو آهي ۽ ٻه مهينا لڳاتار اونداهه رهي- آفيس اسڪول دڪان وغيره (گهڙيال) جي ڪانٽن مطابق کلن بند ٿين. منجهند جو اک کلي يا آڌي رات جو ته اهائي اونداهه انڌوڪار. اهڙي طرح اونهاري وارن مهينن ۾ ڏينهن وڏو ٿيندو. آخر ان حد تي پهچي ٿو جو چوويهه ڪلاڪ ئي سج بيٺو آهي ۽ رات جي اونداهي بلڪل نه ٿئي، اها حالت ٻن مهينن لاءِ رهي ٿي، جنهن ۾ رات واري وقت به سج مٿان بيٺو آهي. ان بعد آهستي آهستي ٿي ٿوري دير اونداهه ٿئي ٿي ۽ ڏينهن چويهه ڪلاڪ مان ساڍا ٽيويهه ۽ ٽيويهه ڪلاڪ ٿئي ٿو، اهي ٻه ميهنا کن جن ۾ رات جو به سج بيٺو آهي انهن راتين کي Nightless Nights ۽ Midnight Sun سڏجي ٿو.