جهاز لاءِ هڪ ضروري ٽيسٽ
سڄي اليسنڊ شهر ۾ ڊرونين جي پراڻي ۾ پراڻي ڪار آهي ۽ سڄي شهر ۾ اها ئي هڪ فاڪس وئگن ڪار نظر اچي ٿي. ڪار ايتري ته پراڻي ۽ ڍانچو ٿيل آهي جو سيٽ بيلٽ جو ڪنڊو ئي ڪٽجي ويو اٿس، هر دفعي ويهڻ مهل وڏن مشڪلن سان اهو بيلٽ لاڪ ٿئي ٿو ۽ کُلڻ تي ڊرونين ۽ آئون خوش ٿيندا آهيون ته هڪ ڪارنامو سرانجام ٿيو. ڪڏهن ڪڏهن کلڻ ۾ دير ڪندو هو ته ڊرونين منهنجي همت افزائي ڪرڻ لاءِ چوندو هو: ”دل نه لوڏ، هيڏانهن يا هوڏانهن ته پاڻ وٽ ان جو آخري علاج آهي.“ ۽ پوءِ ڊئش بورڊ مان هڪ ڪٽ لڳيل ڪئنچي ڪڍي مون کي ڏيکاريندو هو، آئون کلي چوندو هومانس:
”مون کي ان ڪئنچيءَ ۾ شڪ آهي ته ههڙي ٿلهي بيلٽ کي ڪٽي نه سگهندي“
ڊرونين پنجهٺ سالن جو نارويجن آهي، سندس ڪار وانگر پاڻ به سڀ ۾ جهونو مڙس آهي پر ڪم ۾ پوڙهو اٺ ٻه ڪنواٽ لهي جي مثال سان ٺهڪي اچي ٿو. زيرو ڊگري ٿڌ، تيز هوا ۽ سخت برف باري ۾ جهاز جي لوهي ڊيڪ تي ٽي ڪاڪ کن بيهي ڪم ڪيوسين، اهاني بهاني آئون ۽ جهاز جا نوجوان آفيسر اندر ڪئبنن ڏي وياسين ٿي، پر هي همراهه سڄو وقت کلئي آسمان هيٺ جهاز جون گهربل ماپون وٺندو رهيو. حالت اها هئي جو کيسي ۾ هٿ پيا هئا ته به ٿڌ کان جهڙا کيرا لڳا ٿي. ڪنهن لوهي شيءَ کي هٿ لاهڻ سان ائين محسوس ٿيو ٿي ڄڻ ٽانڊي تي هٿ پيو. ڊرونين جي به حالت خراب هئي جو سڄا هٿ رت ڄمڻ ڪري ڳاڙها ٿي ويا هئس، پين جهلي ماپون لکڻ بعد ڪا دير هٿ ان ئي صورت ۾ ٽنڊو ٿي رهيس پر ان هوندي به مرڪندو ۽ چرچا ڀوڳ ڪندو رهيو. ڪافي به ڪم پورو ڪري پوءِ پيتائين، باقي اسين (جن ۾ جهاز جو ڪئپٽن، چيف انجنيئر ۽ شپ يارڊ جو ڪنسلٽنٽ انجنيئر شامل هو) رکي رکي ڪافيءَ جي ٿرماس مان پنهنجا مگ ڀريندا رهياسين. ڪافي کير ۽ کنڊ بنا هئي. هتي جي ڪاڙهيل ڪافي انگلينڊ يا پاڪستان ۾ استعمال ٿيندڙ Instant Coffee کان ڪڙي ۽ اُگري ڌپ واري ٿئي ٿي، پر ان کي پيئڻ کان وڌيڪ گرمائش حاصل ڪرڻ لاءِ مگ کي هٿن ۾ جهلڻ ۾ فرحت آئي ٿي ۽ ڏٺم پئي ته ٻين جو به اهو ئي حال هو. سڀني ڪافيءَ جي گرم ڪوپ کي ڳن کان جهلڻ بدران هٿ ۾ ائين جهليو ٿي جيئن گلاس جهلبو آهي. ائين ڪرڻ سان سڄو هٿ گرم ٿي ويو ٿي، پر ان جو فقط ڪجهه منٽ اثر رهيو ٿي. ٿوري دير بعد برف باري به شروع ٿي وئي، پهرين Sleet جي صورت ۾ وسڻ لڳي، جيڪا ڪپهه جي ذرڙن ذرڙن وانگر ٿئي ٿي، ان بعد رکي رکي ڳڙن (Grains) جي صورت ۾ وسڻ لڳي. هوا ۾ ايڏو زور هو جو ڳڙا کيسن ۾ هليا ويا ٿي، مٿي تي پاتل لوهي ٽوپلن تي اهي ڳڙا لڳڻ سان ٽڙڪاٽ ۽ ڌڪڙن جا آواز آيا ٿي.
ڪيترا ماڻهو پڇندا آهن ته برف باري ۾ ڇٽي (امبريلا) کڻڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي، جڏهن برف باري ۾ ڪپڙا پُسن ئي ڪونه؟
برف باري جيستائين ڪپهه جي ڏينن (Sleet) وانگر آهي، تيسين مڙئي خير آهي پر ڇٽي ڳڙن جي بچاءِ لاءِ آهي. ڊرونين ٻڌايو ته ڪڏهن اهڙا ڳڙا (وڏي سائيز جا) وسندا آهن جو ماڻهو پنهنجيون ڪارون لڪائڻ ۾ لڳي ويندا آهن، جو انهن ڳڙن ڪري ڪارن جي ڇتين ۾ گهٻ (Dent) پئجي ويندا آهن.
ٻيڙي (يا جهاز) جڏهن نئون ٺهندو آهي يا ڪجهه عرصي بعد ان جو مالڪ ان ۾ ڪا بناوٽي ڦير گهير آڻيندو آهي ته ان بعد هو ملڪ جي ميريٽائيم سيفٽي ايڊمنسٽريشن کاتي کان سلامتي جو سرٽيفڪيٽ وٺندو آهي، جنهن بنا جهاز کي بندرگاهه کان ٻاهر نٿو ڪڍي سگهجي. ناروي جي ميريٽائيم ايڊمنسٽريشن آفيس ڊرونين جهڙو سرويئر جهاز تي موڪليندي آهي، جيڪو جهاز جي پاسن تي ٽن چئن ٽنن جا ڳرا پٿر يا لوهه جا ٽڪرا رکي جهاز کي هڪ هڪ پاسي جهڪائي ڏسندو آهي. جهاز جي وچ تي گهڙيال جهڙو لڏڻو (Pendulum) ٻڌڻو پوندو آهي ۽ ان جي چرپر جي ڪنڊ معلوم ڪري حساب ڪتاب ڪرڻو پوندو آهي ته جهاز جو وچ (Centre of Gravity) ڪٿي آهي. بهرحال هن سڄي مٿاڪٽ مان اهو معلوم ٿي ويندو آهي ته سمنڊ جي وڏين ڇولين تي جهاز پاسيرو ٿي وري موٽي پنهنجي وچ واري پوزيشن ۾ ايندو يا مسافرن ۽ مال سوڌو الله کي وڃي پيارو ٿيندو.
هي Inclination Test تمام اهم ٽيسٽ ٿئي ٿو ۽ جهازن لاءِ بيحد ضروري آهي. گهڻو گهڻو اڳ جڏهن جهازن جا مالڪ يا ٺاهڻ وارا پنهنجن جهازن يا ٻيڙين جي (Stability) تي ڌيان ڏيڻ بدران ان کي رڳو مضبوط ۽ وڏو ٺاهيندا هئا، ان زماني ۾ ڪيترائي نوان نوان جهاز هوا يا سمنڊ جي لهر جي لوڏي تي هڪ دفعو جهڪيا ٿي ته وري سڌو نه ٿيا- سمنڊ ۾ وڃي ڦهڪو ڪيائون ٿي. جپانين جيڪو پهريون جهاز ٺاهيو هو اهو ته شپ يارڊ مان نڪرڻ سان اونڌو ٿي ويو هو. ٻه سئو سال کن اڳ هن هنڌ تي سئيڊن جي بادشاهه جو مال متاع سان ڀريل جهاز ٻڌي ويو هو، هي اهو زمانو هو، جڏهن سئيڊن ڊئنمارڪ وارن جي پاڻ ۾ چانڊين-مگسين واري لڳل هئي. ڊئنمارڪ جي بادشاهه جڏهن سئيڊن جي بادشاهه جي جهاز کان به وڏو جهاز ٺهرايو ته
سئيڊن وارن لاءِ غيرت جو سوال ٿي پيو. سئيڊن جي بادشاه حڪم ڪيو ته سندس جهاز جون ڀتيون وڏيون ڪريو- يعني Structure مٿاهون ڪريو! ڪمري مٿان ڪمرو ٺاهي ان کي گهڻ ماڙ (Multi Storied) بڻايو. نتيجو اهو ٿيو جو ٿوري طوفان تي ئي جهڙو هڪ پاسي جهڪيو ته وري سڌو نه ٿي سگهيو. اونڌو ٿي ٻڏي ويو.
عام ماڻهوءَ لاءِ اها ڳالهه سمجهڻ لاءِ ان ٽرڪ جو مثال آهي، جيڪا ڇت تائين بهه سان ڀرڻ بعد ان مٿان ٽريڪٽر يا ڪا ڳري مشين رکي وڃي (جنهن سان Centre of gravity مٿي شفت ٿيو وڃي) ۽ ٿورو ئي پاسيري ٿيڻ تي واپس ورڻ بدران ان پاسي وڃيو ڦهڪو ڪري ٿي.