ڪيترا هتي جا ماڻهو سٺا آهن
”توبهه ڪر.“ هن وراڻيو، ”آئون اٽليءَ جو آهيان، پر هتي ويهن سالن کان رهان ٿو.“
”اها ڳالهه ڪر،“ مون چيومانس، ”آئون به چوان ته سئيڊن جا ماڻهو ايترو جهٽ نه ڪنهن سان فري ٿيندا آهن ۽ نه وري دوست ٿي سگهن ٿا. اها ٻي ڳالهه آهي ته توهان اطالوين سان وري به هنن جو رويو مختلف هجي، جو توهان يورپي آهيو.“
هن کلندي وراڻيو: ” نه بابا! اسان سان به سندن اهوئي حال آهي. هتي مونکي ويهه سال ٿي ويا آهن، زال هتي جي اٿم ته به آئون هنن لاءِ اڃان تائين ڌاريو ۽ اوپرو آهيان،“ ۽ پوءِ پنهنجي نڪ ڏي آڱر سان اشارو ڪندي چيائين: ”هي پاڻ کي وڏي نڪ وارو سمجهن ٿا.“ يعني هو پاڻ کي مٿڀرا سمجهن ٿا.
هڪ دفعي بس ۾ منهنجي ڀرسان يوگوسلاويه جو ڇوڪرو ويٺو هو. ويهن پنجويهن سالن جو ٿيندو. وقت گذارڻ ۽ لکڻ لاءِ ڪو مواد هٿ ڪرڻ لاءِ کيس کوٽيندو هليس، سندس ٻڌايل ڪن ڳالهين مان جيڪي هينئر ياد اٿم:
”منهنجا ماءُ پيءُ يوگوسلاويا کان پنجويهه سال اڳ هتي آيا. آئون ڄايس نپيس هت، پر هتي جا ماڻهو مون کي هتي جو نٿا سمجهن، جيتوڻيڪ هتي جي زبان ايتري ئي سٺي ڳالهايان ٿو جيتري هتي جو سئيڊش باشندو.“
” پوءِ ڀلا تون ڪيئن غير سئيڊش سمجهيو وڃين ٿو، جڏهن ته تنهنجو رنگ به گورو آهي، زبان به ساڳي مهارت سان ڳالهائي سگهين ٿو.“ مون تعجب مان پڇيومانس.
” بس خبر پئجيو وڃين، خاص ڪري واران مان. اسان يوگوسلاوين جا وار جيتوڻيڪ آفريڪا ۽ ايشيا جي ماڻهن وانگر ڪارا نه آهن، پر هتي جي ماڻهن کان ضرور مختلف آهن. هتي جي ماڻهن جا وار Blonde ڦلهير جهڙا آهن ۽ اکيون نيريون سائيون، پر جي وار به ساڳي رنگ جا آهن ته به چهري جي نڪ نقشي مان اسان جي سڃاڻپ ٿيو وڃي.“ هن ٻڌايو.
”پوءِ ڀلا اها ڳالهه توکي ڏکوئيندڙ ته لڳندي هوندي ته تون هتي ڄائين نپنين، ساڳي زبان ڳالهائين ٿو، ساڳيو ڪلچر اٿئي، مرڻو جيڻو هتي اٿئي، ان هوندي به هتي جا ماڻهو توکي ڌاريو سمجهن ٿا.“
”ها، بلڪل. اهوئي سبب آهي جو مون کي هتي جي ماڻهن ۽ ڌرتيءَ سان اهو چاهه نه رهيو آهي. منهنجيون وفاداريون هن ڌرتيءَ سان هوندي به آئون پاڻ کي سئيڊش نٿو سمجهي سگهان. آئون پنهنجي سڃاڻپ Identity جي ڳولا ۾ آهيان ته آئون ڪير آهيان، يوگوسلاوين؟ ڪرسچن؟ ڌارئين ملڪ کان لڏي آيل مهاجر؟ پيٽ ڀرڻ ۽ دولت حاصل ڪرڻ جي ڳولا ۾ هتي آيل بکيو يا هن ملڪ جون ضرورتون پوريون ڪرڻ لاءِ هڪ سستو مزور؟ نوڪر ٻانهو؟ جواب حاصل ڪري نه سگهيو آهيان.“
”جتي تون رهين ٿو اتي ٻيا به يوگوسلاويا جا آهن؟“ مون پڇيو مانس.
”ها،“ هن وراڻيو، ”يوگوسلاويا، پولينڊ ۽ جرمني سئيڊن جا غير اسڪينڊينيوين پاڙيسري ملڪ آهن ۽ هڪ صدي کان هڪ ٻئي جي ملڪن ۾ واپار وڙي، نوڪري چاڪري، گهمڻ ڦرڻ ۽ رهڻ لاءِ اچون وڃون پيا. اسان جي پاڙي ۾ رهندڙ ڪي يوگوسلاوين ويجهڙائيءَ ۾، هنن هنگامن دوران آيا آهن، ڪي گهڻو اڳ جا آيل آهن. ڪي ته اسان کان به اڳ آيا. ايتريقدر جو اسان جي پاڙي ۾ يوگوسلاويا جي ٽي ويءَ جو چئنل نظر اچي ٿو، جنهن لاءِ اسان گڏجي چندو ڪري حاصل ڪيو آهي، جيئن ان ملڪ جي ٽي وي اسان ڏسي سگهون، جنهن ۾ اسان جون پاڙون آهن، جنهن جو اسان پڻ بنياد آهيون.“
”اڄڪلهه يوگوسلايا ۾ سرب، مسلمان، ڪرسچن، ڪروٽس وغيره جا جهڳڙا لڳل آهن، انهن جو توهان تي به اثر پوي ٿو يا نه؟“ مون پڇيو مانس.
”يوگوسلاويا ۾ ڀلي مخلتف قومن، مذهبن، زبانن جا ماڻهو وڙهندا رهن، پر هتي اسان سڀ دوست آهيون، جو اسان سڀني جي جياپي ۽ خوشحال زندگيءَ لاءِ اسان ۾ ٻَڌي هجڻ ضروري آهي ۽ هونءَ به اسان کي ڏکئي وقت تي اهي ئي ڪم اچن ٿا. منهنجي خيال ۾ جيئن توهان جي ملڪ پاڪستان، هندوستان يا بنگلاديش وغيره جو ڀلي سرڪاري ۽ سياسي ليول تي ٺاهه نه هجي، پر ولايت ۾ هڪ پاڪستاني، بنگالي ۽ هندوستانيءَ کي ئي پنهنجو همدرد سمجهي ٿو.“ هن ٻڌايو.
”ڀلا هتي جا ماڻهو ايشين، آفريڪن ۽ توهان يورپين سان لڪيل دٻيل نفرت ڪن ٿا يا کليو کلايو؟” مون پڇيو مانس.
”کليو کلايو ته نه ٿا ڪن. ڪي ڪي لوفرن جا ٽولا (Gangs) پيدا ٿيا آهن، جيڪي نعريبازي ڪن ٿا، ڀتين تي اسان ڌارين خلاف گاريون لکن ٿا ته ”ڇو اسان جي ملڪ ۾ رهيا پيا آهيو؟“ ۽ ڪن ڪن هنڌن تي ڌارين ملڪن جي نوجوانن به مقابلي ۾ جوابي گئنگون ٺاهيون آهن ۽ اهو به سمجهون ٿا ته جهيڙو جهٽو سٺي ڳالهه ناهي، پر اسان جون همدرديون انهن ڌارين ماڻهن جي Gangs سان آهن، ڇو جو هتي جا ماڻهو (سئيڊش) اسان کي پنهنجو نٿا سمجهن.“
”چئبو ته هي ملڪ يا هتي جا ماڻهو سٺا نه آهن؟“ مون پڇيو مانس.
” نه.“ هن يڪدم درستي ڪئي، ”ائين نٿو چئي سگهجي. اهي ايڪڙ ٻيڪڙ ۽ اٽي ۾ لوڻ برابر ثابت ٿيا آهن. ڪجهه اسان ڌارين ملڪن کان آيل ماڻهن جا به ڪم جڏا آهن، جنهن ڪري هتي جي ماڻهن جي اسان سان چڙ ٿي پئي آهي ۽ هو پنهنجي پرسڪون ماحول کي خراب ٿيندو ڏسي جوابي ڪارروائي ڪن ٿا. ڏٺو وڃي ته ڪيترائي سئيڊش ماڻهو سٺا آهن، خاص ڪري هنن جون عورتون.“