لائق ته الائي ڇا هوندا
”سڀان شام جو ڇا پروگرام آهي؟“ هن مونکان پڇيو.
”ڪو خاص ناهي، واندو آهيان.“
”بس، بس. پوءِ ته تون منهنجي گهر هليو اچ. هڪ ٻن ٻين فئملين کي به سڏايو اٿم، انهن سان به تنهنجي ملاقات ٿي ويندي.“ ستنام پنهنجي ائڊريس ڏيندي چيو.
”ڪهڙي وقت اچان؟“ مون پڇيومانس.
”اون! ها! جي رڳو ماني کائڻ لاءِ ته پوءِ پنجين بجي، جي رڌپچاءُ ۾ هيلپ ڪرڻي آهي ته پوءِ چئين بجي.“
منهنجي لهڻ جو بس اسٽاپ دالا پلان اچي ويو ۽ سک کان جلدي جلدي موڪلائي هيٺ لٿس.
ٻئي ڏينهن سندس دعوت تي پنجين بجي پهتس. پهرين اهو سوچيم ته چئين بجي وڃي کيس ماني ٽڪي ٺهرائڻ يا لڳرائڻ ۾ مدد ڪريان جو پاڻ بي تڪلف ٿي چيو اٿس، پر اهو سوچي نه ويس ته سندس زال ۽ پاڻ ئي ڪافي رهندا ۽ رڌڻي ۾ منهنجو هجڻ کين اوپرو لڳندو. پر پهچڻ تي خبر پيئي ته پاڻ اڪيلو ٻارهن تيرهن سالن جي ننڍڙي پٽ ”وريندر“ سان گڏ رهي ٿو. منهنجي پهچڻ وقت هو ماني پچائي رهيو هو، سو هٿن ۾ اٽو ٿڦيو پيو هوس. ڪڪڙ جو ٻوڙ، واڱڻ ۽ پٽاٽن جي ڀاڄي، سلاد ۽ ڀت ٺاهي ڇڏيو هئائين ۽ هاڻ آخري آئٽم چپاتيون ٺاهڻ جو هوس.
”ستنام! هي ڪهڙي کٽراڳ ۾ پئجي ويو آهين؟ ڊبل روٽي ئي ڪافي هئي.“ مون چيومانس.
”مڙيئي خير آهي. منهنجي پٽ کي نه چانور وڻن ٿا نه ڊبل روٽي، سو ان لاءِ هونءَ به مونکي ماني پچائڻي پوندي آهي.“
ستنام ٻڌايو ته سندس زال امرتسر ۾ آهي پٽ اٺ مهينا کن اڳ هتي آيو، پهرين کيس سئيڊن ۾ بلڪل مزو نه پئي آيو پر هاڻ دل لڳندي وڃيس. هتي جي زبان به هاڻي سکي ويو آهي ۽ ڪافي دوست يار ٿي ويا اٿس.
”هتي جي سرڪار تعليم کاتي تي وڏو خرچ ڪري ٿي، ان ڪري اسڪول ۽ ماستر تمام سٺا آهن ۽ هو ٻارن جو تمام گهڻو خيال ڪن ٿا، جيڪو پاڻ وٽ ناهي. پاڻ وٽ رڳو ٽيوشن ۽ فين جي اوڳڙ تي زور آهي. پهرين تاريخ في آڻڻ وسري وئي ته موچڙن جو ڦهڪو، وڃي هينئر ئي کڻي اچ ۽ جي گهر ۾ ڪير ڪونهي، ماءُ پيءُ در کي تالو هڻي ٻاهر نڪري ويا آهن ته پاڙي جي گهر مان ڀت ٽپي به گهران کڻي اچ. بهرحال هتي هي خوش آهي. آئون ته گهڻو نه پڙهيس پر منهنجو اولاد سٺي تعليم وٺي ڪنهن درجي تي پهچي وڃي ته مون وڏي کيپ کٽي، توهان وٽ پاڪستان ۾ ته تمام گهڻا تعليم يافته آهن.“
”ها تعليم جو شوق عام آهي،“ مون گول مول ڳالهه ڪئي. هن کي واقعي صحيح ڄاڻ نه هئي. هن کي فقط اهو علم آهي ته سئيڊن جي مقابلي ۾ انڊيا جي تعليم جو معيار هيٺاهون آهي. کيس اها خبر ناهي ته پاڪستان جي تعليمي معيار جو انڊيا کان به وڌيڪ جنازو نڪري ويو آهي. لڳي ٿو ته ستنام جي ڪجهه پڙهيل ڳڙهيل پاڪستانين سان ملاقات ٿي آهي جن کيس چڱو متاثر ڪيو آهي.
”اسان سان گڏ سيالڪوٽ جو هڪ همراهه ڪرين-آپريٽر هو، ڏاڍو شريف ۽ محنتي انسان هو. سگريٽ ٻيڙي به نه پيئندو هو. چانهه به گهر وڃي پيئندو هو، ڪئنٽين ۾ ويهي وقت برباد نه ڪندو هو. هڪ ڏينهن اسان چيس ته ڪئنٽين ۾ هلي چانهه پيار. ان تي چوڻ لڳو ته ڪئنٽين جي به ڪا چانهه آهي، هلو منهنجي گهر ته توهان کي فرسٽ ڪلاس چانهه ۽ ڪيڪ بسڪيٽ کارايان. هتي جي چانهه پاڻي وجهي ٿا ٺاهين. آئون توهان کي کير ۾ چانهه وجهي پياريندس، ان ۾ الاچي ۽ لونگ به وجهندس، وغيره وغيره.
” هن کي به هر وقت پنهنجي ٻارن جي تعليم جي تات هوندي هئي. چوندو هو سندس پنج ئي ڀائر پڙهيل ڳڙهيل ۽ سڌريل آهن، هڪ پاڻ ئي نالائق نڪتو آهي. اسان دل ۾ چوندا هئاسين ته لائق ته الائي ڇا هوندا.“
”ڇا مطلب؟“ مون پڇيو مانس.
”يعني پاڻ نالائق هوندي به ايڏو سلجهيل، سلڇڻو ۽ اولاد جي بهتري لاءِ هر وقت فڪرمند هو ته سندس ٻيا ڀائر جيڪي پڙهيل ڳڙهيل ۽ لائق ٿيا، اهي ته پنهنجي ڪٽنب ۽ اولاد جو الائي ڪيترو خيال رکندا هوندا.“ ستنام سمجهايو.
ايتري ۾ سندس باقي مهمان هڪ سئيڊش زال مڙس سٺ ستر جي ڄمار جا ۽ هڪ سک عورت اَوِيناش نالي پنهنجي ٻن سالن جي ڏهٽي سان اچي حاظر ٿي. سئيڊش زال مڙس کي سٺي انگريزي آئي ٿي ۽ هتان هتان جون خبرون ڪندا ۽ پڇندا رهيا. اويناش کي به نه فقط انگريزي سٺي آئي ٿي پر اڙدو به ايتري سٺي هيس ڄڻ پنجاب جي نه پر يوپيءَ جي هجي.