ڪجهه ٻيا بادشاهه/راجائون
1973ع ۾ افغانستان جي بادشاهه کان ۽ 1979ع ۾ ايران جي شهنشاهه کان تخت ڦري کين ملڪ بدر ڪيو ويو. 1975ع ۾ سِڪم (Sikkim) جي عوام پنهنجي راجا کي ڇڏي هندوستان سان گڏجڻ لاءِ ووٽ ڏنو. سندس پاڙيسري ملڪ ڀوتان جو بادشاه اڃان هلندو اچي، جيتوڻيڪ ٻئي ڀرواري ملڪ نيپال جي بادشاهه براندرا جو تختو 1990ع واري انقلاب ۾ ٿيڙ کائي ويو هو پر پوءِ پارليامنيٽري ڊيموڪرئسي هيٺ پنهنجي تخت کي آئيني (Constitutional) بادشاهت جي نالي ۾ سنڀالي ورتو آهي.
ويٽنام جي شهنشاهه بائودائيءَ کي 1955ع ۾ تخت تان لاٿو ويو ۽ ان وقت کان ملڪ ڇڏي پئرس ۾ وڃي رهيو آهي. 1975ع ۾ ڪميونسٽن جي قبضي ۾ لائوس اچڻ سان اتي جو بادشاهه غائب ٿي ويو. ڪمبوڊيا جي بادشاهه سهانوڪ 1955ع ۾ ملڪ جو تختو پيءُ جي حوالي ڪري ڇڏيو، پوءِ ”صدر ۽ شهزادي“ جي رتبي تي 1970ع تائين قائم رهيو ۽ هاڻ 1991ع جي آخر ۾ ’فنام پين‘ جي محلات ۾ چيئرمين سپريم ڪائونسل جي حيثيت سان داخل ٿيو آهي. ٿي سگهي ٿو عوام هن کي وري بادشاهه جو درجو ڏئي.
جيستائين انگريز، فرينچ، يا پورچوگالي آفريڪا ۽ ايشيا ۾ هئا، هنن پنهنجي مقصدن خاطر نواب، راجائن، سردارن، جاگيردارن، پيرن، سانونتن ۽ ٺاڪر نندڪرن جو درجو ۽ مان مرتبو قائم رکيو، سندن وڃڻ سان ايشيا جا ڪيترا روايتي تاج تخت ڄڻ ٻهارجي ويا. انڊونيشيا ۾ اڌ ڊزن کن سلطان ۽ ننڍين سلطنتن جي ڪيترن ئي راجائن کي نئين آزاد ٿيل حڪومتن عام ماڻهو بنائي ڇڏيو، سواءِ وچ جاوا جي ٻن سلطانن جي. اهي اڃا تائين پنهنجا لقب استعمال ڪن ٿا، ننڍي پئماني جون درٻارون هلائين ٿا ۽ خرچ پکي لاءِ حڪومت طرفان کين چڱو پئسو ڏوڪڙ ملي ٿو. اُهي آهن: جوگجا ڪرتا صوبي جو سري سلطان هئڪمو ڏهون ۽ سولو (solo) ٻيٽ جو سري پاڪو ٻارهون. سراواڪ جو سفيد راجا بروڪ 1946ع ۾ هميشه لاءِ بادشاهت ڇڏي انگلنڊ وڃي رهيو. ڏکڻ فلپين جي صوبي سُولوءَ (Sulu) جي سلطان وٽ هاڻ نه تخت رهيو آهي ۽ نه تاج، بس رڳو نالي ماتر- سو به غير سرڪاري طور، لقب وڃي بچيو اٿس. ان سڄي ملئي پٽن Archipelago ۾ برونائيءَ جو سلطان حسنال بولقيه عياشيءَ ۾ آهي ۽ صحيح طرح ڄمايو ويٺو آهي. تيل جي اڻ مئي پئسي سان في الحال راند ويٺو کيڏي. آسٽريليا، نيوزيلينڊ، پاپئا نيوگني، سولومن ٻيٽ ۽ تووالو Tuvalu ٻيٽ وارا انگلنڊ جي راڻي ايلزبيٿ کي پنهنجي وڏو سمجهن ٿا، جنهن جي نمائندگي هن طرفان مقرر ڪيل گورنر ڪري ٿو ۽ اهو گورنر به هوءَ پنهنجي سڄي اختياري يا مرضيءَ سان نٿي رکي پر انهن ملڪن جي ڪابينا جي صلاح سان چونڊي ٿي. ٽونگا ۽ اولهه سموئا (Samoa) ٻيٽن کي پنهنجا بادشاهه آهن، جيڪي پاڻ ۽ سندن حڪومتون ۽ عوام هِتان هُتان جي ملڪن جي چندن ۽ خيراتي امداد تي هلن ٿا.
1947ع ۾ ننڍي کنڊ جي ورهاڱي ۽ آزادي کان اڳ، هندوستان جا ڪجهه حصا سنئون سڌو وائسراءِ جي هٿ ۾ نه هئا پر اٽڪل ساڍن پنج سئو ننڍن وڏين جاگيرن ۽ پرڳڻن ۾ ورهايل هئا. پوءِ انهن ۾ ڪي وڏيون سلطنتون ۽ وڏا نواب راجا هئا، جيئن ته حيدرآباد جو نظام جنهن جو راڄ ٻه لک کن چورس ڪلوميٽر پکيڙ ۾ هليو ٿي ۽ ڪي وري اڌ ڳوٺ جا سردار وڏيرا هئا.
هڪ سئو ارڙهن اهڙيون رياستون هيون جن جي نوابن راجائن کي انگريزن طرفان بندوقي سلامي پيش ڪئي ويندي هئي، جن مان گواليار، برودا ۽ ميسور جا حاڪم وڏي طاقت وارا سمجهيا ويندا هئا. 1947ع کان پوءِ انڊيا حڪومت انهن سڀني جون نوابپايون ختم ڪيون يا گهٽايون ۽ پوءِ 1971ع ۾ باقي رهيل سهوليتون ۽ فائدا پڻ وزيراعظم اندرا گانڌيءَ ختم ڪري ڇڏيا، جنهن کي پارليامينٽ ۾ ٻه ڀاڱي ٽي مئجارٽي هئي. ان بعد ڪي نواب، راجا، سردار ۽ جاگيردار پنهنجي اثر رسوخ مان فائدو وٺي سياست ۾ هليا ويا، ڪي واپار وڙي ۾ ته ڪي سرڪاري نوڪرين ۾. گواليار جو مهاراجا، ماڌارائو سنديا اڄڪلهه هوائي ٽرانسپورٽ جو وزير آهي، هن جي ماءُ مخالف پارٽيءَ ۾ اهم شخصيت آهي.
پراڻي وقت ۾ ايشيا جا ڪيترائي اهڙا بادشاهه حاڪم هئا جن ڏي نظرون کڻي نهارڻ جي عوام کي اجازت نه هئي، جيئن جپان جو شهنشاهه هيروهٽو، جنهن کي ڪيترا اهوئي سمجهندا هئا ته هو انسان نه پر ديوتا آهي ۽ آسمان تان لٿو آهي. ٻي وڏي لڙائيءَ ۾ هارائڻ بعد اهي سڀ ڳالهيون هوا ٿي ويون.
اڄڪلهه دنيا ۾ ٿائلينڊ جو بادشاهه ڀوميڀال ۽ سندس راڻي سِري ڪٽ سڀ کان گهڻو عزت جي نگاهه سان ڏٺا وڃن ٿا. پنهنجن وڏن وانگر هي بادشاهه عوام جي ڀلي لاءِ ايڏو ته پاڻ پتوڙي ٿو جو سندس معمولي نصيحت يا صلاح مشوري کي به ماڻهو قانون ۽ حڪم جو درجو ڏين ٿا. عام ماڻهو ته ٺهيو پر ملڪ جي ڪابينا ۽ ملٽري وارا به هن جو چيو مڃين ٿا ۽ صحيح معنيٰ ۾ ادب ڪن ٿا. ٿائلينڊ جو هي بادشاهه غريب عوام جي پئسي تي ته عيش نٿو ڪري ماڳهين هڙئون ٽئڪس به ادا ڪري ٿو جيئن سندس ملڪ ترقي ڪري ۽ عوام خوشحال ٿئي. سندس مرڻ بعد هن جي اولاد جو ڇا ٿيندو، اهو انهن جي ڪردار ۽ اخلاق تي مدار رکي ٿو.