ڪو آپريشن (ٻڌي) ناهي
”ٿيسز ڪهڙي سبجيڪٽ تي لکي اٿئي؟“
”خفي ٿيندي چيائين: ”مڙيئي ٿيو ڪنهن به عنوان تي لکڻو.“
”تڏهن به؟ ... اسين ته ڏاڍو منجهيل آهيون.“ مون چيومانس.
”منهنجا ڀاءَ! اهڙو ڪو ٽاپڪ کڻجي جنهن لاءِ مواد لئبريري مان ئي ملي وڃي. اجاين سجاين کوجنائن پويان پنهنجي جان جوکم ۾ نه وجهجي ۽ جيترا صفحا چون ٿا اوترائي لکجن. گهڻي انگهه ڪري پنهنجو وقت ۽ موڊ خراب نه ڪجي. مون کي خبر آهي ته پنهنجي ملڪ ۾ منهنجي ٿيسز کي ڪو ورلي هڪ ڀيرو به نه پڙهندو. هتي سئيڊن ۾ رهي جيڪو علم پرايو اٿئون ۽ نيون نيون ڳالهيون سکيون اٿئون، ان بابت ٽيونيشيا پهچي پنهنجي آفيس وارن کي معلومات ڏيندس ته ٻڌڻ بدران چوندا ته ماٺ ڪري پنهنجو ڪم ڪر ۽ پنهنجي آفيس سنڀال.“
”اهوئي ته سبب آهي ته جنهن رفتار سان يورپ جا ملڪ ترقي ڪري رهيا آهن، ان سان اسين ٽين دنيا جا ماڻهو سڀ ڪجهه هوندي به نٿا ڪريون.“
مون چيومانس.
(My friend! Our developing countries will always remain developing. They will never be developed).
اسان جهڙا ترقي لاءِ ڪوشان ملڪ هميشه ائين ئي رهندا ڪڏهن به ترقي يافته نه ٿيندا، ڇاڪاڻ جو اسان ڪڏهن به يورپين کان سبق حاصل ڪري کُليءَ دل سان ڪم نٿا ڪريون. اسان ۾ هنن وانگر Co-operation (هڪ ٻئي جي مدد ڪرڻ) ناهي، پر هر وقت هڪ ٻئي سان Competition (مقابلو، ساڙ، حسد) رکندا اچون. يورپي ماڻهو وڏيون وڏيون شيون جهاز، ڪمپيوٽر، راڪيٽ ٺاهيندا ته به ان جا اصول ۽ طريقا ٻين کي سيکاريندا وتندا. مرد ته مرد، عورتون ريڊيا، ٽرانسسٽر نه فقط ٺاهينديون ۽ Assemble ڪنديون، پر وينديون وڌيڪ کوجنائون ڪنديون ۽ هڪ ٻئي کي صلاحون ڏينديون ۽ وٺنديون. اسان جهڙن ملڪن ۾ ڪنهن پوڙهيءَ کي ٻاجهريءَ جي ماني يا انبڙين جو آچار ٺاهڻ ايندو، ته اهو به جڳ کان ته ٺهيو پر پنهنجي گهر ۾ نڻاڻ ۽ ڏيرياڻيءَ کان به لڪائيندي وتندي ته متان هوءَ نه سکي وڃي ۽ منهنجي لئه گهٽ ٿي وڃي. هڪ ٻئي کي سهڻي صلاح ڏيڻ بدران، اسين هميشه ٻين جا ترا ڪڍڻ جي چڪر ۾ هوندا آهيون. تون خود ڏس ته پنهنجي چوڌاري ڇا ٿي رهيو آهي؟ آفريڪن ۽ ايشين وتون لئٽن آمريڪا وارن سان ويڙهه ڪندا. وري اهي نه هوندا آهن ته ايشين ۽ آفريڪن پاڻ ۾ لڳي ويندا آهيون. وري توهان ايشيا جا نه هوندا آهيو ته پوءِ اسين آفريڪن پاڻ ۾ انگريزي ۽ فرينچ ڳالهائيندڙن جو يا مسلمانن ۽ غير مسلمانن جون ڌريون ٺاهي هڪ ٻئي کي ذليل ڪندا رهون ٿا ۽ رڳو آفريڪا جا مسلمان هونداسين ته انهن ۾ عرب ۽ شيدي مسلمان الڳ ٿي هڪ ٻئي مان وڏون ڪڍنداسين. ويندي پنهنجي ملڪ ۽ مذهب جي ماڻهن ۾ به Co- operation ناهي.“