سئيڊن ۾ رهندڙ پهريون سنڌي همراهه
”اسان جا ڪيترائي مائٽ- نوي سيڪڙو، شڪارپور توڙي شهدادڪوٽ ۾ سونارا آهن،“ وزير ٻڌايو، ”ٻه چاچا ڪراچيءَ ۾ آهن، هڪ ٺيڪيدار آهي ۽ ٻئي کي گلشن اقبال ۾ دڪان آهي. هڪ چاچو حيدرآباد ۾ پڻ رهي ٿو ۽ اسان پاڪستان ويندا آهيون ته انهن وٽ رهون.“
وزير 1952ع ۾ ڪوئيٽا ۾ ڄائو ۽ سندس ننڍپڻ اتي ئي گذريو. اوڻهين سالن جي ڄمار ۾ هو ڪوئيٽا ڇڏي پهرين جرمني آيو. ”مون کان اڳ پهرين منهنجا دوست ولايت آيا، ان بعد سال کن رکي آئون به انهن وٽ هليو آيس. انهن ۾ هڪ عبدالواحد بلوچ آهي، جيڪو هتي به منهنجو پاڙيسري آهي، سندس هڪ ڀاڻيجو هتي مالمو ۾ رهي ٿو ته ٻيو ڪوپن هيگن ۾. منهنجو ٻيو دوست ۽ پاڙيسري ڪوئيٽا جو ارباب دائود آهي، جنهن جو پيءُ ارباب عبدالقادر ۽ ڏاڏو خانبهادر ارباب ڪرم خان ڪوئيٽا جون اهم شخصيتون آهن. ان کا علاوه عبدالستار ڪراچيءَ جو آهي جيڪو اصل حيدرآباد دکن جو آهي. پاڻ ۽ سندس پنجئي ڀائر هتي مالمو ۾ پيزا جو دڪان هلائين ٿا.“
وزير جي مٿين دوستن جي ولايت رواني ٿيڻ بعد هو پاڻ به نڪري پيو. ”ترڪيءَ مان ٿيندا سال ٻه جرمني ۾ رهياسين، ان بعد ڪجهه مهينا ڪوپن هيگن (ڊئنمارڪ) ۾ رهي هتي سئيڊن ۾ 1973ع ۾ آياسين.“
” ان وقت ته سئيڊن جي هن شهر مالمو توڙي ٻين شهرن ۾ تمام ٿورا پاڪستاني هوندا؟“ مون پڇيومانس، جو انهن سالن ۾ اسان جو ڪڏهن ڪڏهن سئيڊن، ناروي ۽ ڊئنمارڪ جي بندرگاهن ۾ اچڻ ٿيندو هو ته ورلي ڪو پاڪستاني نظر ايندو هو.
”هائو.“ وزير وراڻيو، ” ان وقت پاڪستاني اٽي ۾ لوڻ برابر هئا. اسان پهريان هئاسين، جيڪي هتي مالمو ۾ آياسين. اسان کان اڳ ٿي سگهي ٿو ڪو هڪ ٻه پاڪستاني پهرين آيو هجي. شايد جوهر زمان جو ڀاءُ گوهر زمان ۽ هڪ جهازن جو پراڻو ڪئپٽن قريشي هتي رهيل هئا. هاڻ ته ڪيترائي پاڪستاني رهن ٿا، جن جي هڪ ٻه ”پاڪستاني ائسوسيئيشن“ ۽ ”سوسائٽي“ وغيره پڻ آهي. ڳاڻيٽي ۾ پاڪستانين کان وڌيڪ عراقي، لبناني، فلسطيني ۽ ايراني ٿي ويا آهن، جيڪي بيروت جي تباهي، امام خمينيءَ جي سختي ۽ ويندي ويجهڙائيءَ ۾ عراق جي صدر صدام حسين جي ظلمن کان ڀڄي آيل آهن يا هتي رهڻ لاءِ ڪوڙا بهانا ڪري رهيا پيا آهن. ان کان علاوه آفريڪن ۽ يورپي ملڪن جا به جام اچي ويا آهن.“
وزير توڙي سندس سنگتين عبدالواحد، دائود وغيره جن هتان ئي شاديون ڪيون ۽ هو پنهنجن سئيڊش زالن ۽ ٻارن سان گڏ رهندا اچن. عبدالواحد کي ٻه پٽ مصطفيٰ ۽ سليم آهن.
ڪراچيءَ مان اچڻ وقت، سئيڊن جي هن يونيورسٽي جا ڪيترائي پاڪستاني گرئجوئيٽ ظهير بابر قريشي، آصف غيور، ڪئپٽن عاشق ۽ مسعود وغيره ۽ ٻيا، مالمو (سئيڊن) ۾ هميشه لاءِ رهندڙ پاڪستانين، ممنون ۽ جوهر جهڙن جا نالا کڻي رهيا هئا، ته اهي يونيورسٽيءَ لاءِ آيل پاڪستانين جي وڏي مدد ڪن ٿا. آخري وقت بشير وسطڙي، وزير سومرو بابت پڻ ٻڌايو. ائڊريس کانئس نه ملي سگهي، بهرحال مالمو ۾ عيد کان ڪجهه ڏينهن اڳ، وزير جي ملاقات اسان جي ڪليگ قاضي حميد سان ٿي، جنهن سندس فون نمبر مون کي آڻي ڏنو ته واندڪائيءَ ۾ ساڻس ضرور ڳالهائي ڇڏيان.
فون تي ساڻس ان وقت ئي کيڪار کڙي ٿي ۽ پوءِ عيد نماز تي ٻين پاڪستانين سان ملندي قاضيءَ کان پڇي رهيو هوس ته ڪهڙو وزير آهي ته اوچتو هڪ ننڍي قد جي همراهه ڀاڪر پائي عيد مبارڪ ڪئي ۽ کلي چيائين،“ادا قد سو ننڍو اٿم باقي دل وڏي اٿم. ڪڏهن به ڪو ڪم ڪار ٿئي ته خادم آهيان، پنهنجو ننڍو ڀاءُ سمجهجو.“
۽ پوءِ ان ڏينهن سامان شفٽ ڪرڻ لاءِ کيس فون ڪيم.
”بلڪل اچي حاضر ٿيندس، آئون هڪ ڊبل روٽي جي فئڪٽري ۾ رات جي ڊيوٽي ڪندو آهيان، صبح جو ڏهين بجي ڌاري واندو ٿيندو آهيان، ساڍي ڏهين تو وٽ هاسٽل پهچي ويندس.“
”تڪليف معاف ڪجو.“ مون چيومانس.
”ان ۾ ڪا تڪليف جي ڳالهه ناهي، منهنجي ڊيوٽي وارو هنڌ تنهنجي بلڪل هاسٽل وٽ آهي ۽ توهان روز هتان فوڪيٽ پارڪ وٽان لنگهندا هوندائو.“
۽ پوءِ منهنجي فليٽ جو معلوم ڪري کيس ۽ مون کي تعجب لڳو ته اهو نه فقط سندس علائقي هولما Holma ۾ آهي پر ساڳي پاڙي ۾ آهي، جنهن جو نالو Hyacintgatan آهي. پوءِ وزير روزانو ڪم تان موٽڻ مهل پنهنجي پاڻ جيتري ننڍي ڪار منهنجي سامان سان ڀري ويندو هو ۽ ٽن ڏينهن ۾ سامان شفٽ ٿي ويو. جيسين جوهر ڪجهه فرنيچر کڻي اچي تيسين وزير پنهنجي گهر جو ڪجهه فالتو سامان يا شايد ”پُٽن کي پَٽ تي سمهاري“ سندن پلنگ، ڪرسيون، ٽيبل ۽ هڪ صوفا سيٽ آڻي ڏنو ۽ هفتي بعد منهنجي فئملي اچڻ تي سندس زال اسان جو باقي کٽل رڌ پچاءَ جو سامان پنهنجي رڌڻي مان ڪڍي ڏنو. هونءَ يورپي زالون خاص ڪري سئيڊش زالون مڙس جي مائٽن، هم وطنين ۽ مهمانن کي پڇنديون نه آهن، پر وزير توڙي ڀر ۾ رهندڙ سندس باقي دوستن عبدالواحد ۽ ارباب دائود جون زالون زياده ئي مشرقي لڳن ٿيون. ڪپڙي لباس ۾ به هر وقت شلوار قميص ۾ نظر اچن ٿيون ۽ پاڪستان ۾ به گهڻو وقت رهڻ ڪري چڱو خاصو اڙدو ۽ سنڌي سمجهن ۽ ڳالهائين ٿيون. منهنجي خيال ۾ ته اسين به ايترو پاڪستاني قسم جو رڌ پچاءَ نٿا ڪريون ۽ گهڻو ڊبل روٽي ۽ سئينڊوچ تي گذارو ڪريون ٿا، پر هنن وٽ جڏهن به وڃ ته هي نان ۽ اڦراٽا ۽ ٻيا سنڌي بلوچي ڊش ٺاهينديون رهن ٿيون.