موٽي آيو محرم، آيا تان نہ امام
“موٽي آيو محرم آيا تان نہ امام،
مديني جا ڄام، مولا مون کي ميڙئين.”
ڪيڏارو- جنھن ۾ هن درد جي هڪ ڪائنات اوتي ڇڏي هُئي، جنھن کي جڏهن مائي نعمت تحت اللفظ ۾ پڙهندي هُئي تہ هر ٻڌندڙ دل پنھنجو پاڻ کي درد جي صحرا ۾ محسوس ڪندي هئي. “جي تو بيت ڀانيان سي آيتون آهن.” جھڙيون سٽون سرجيندڙ شاھہ حبيب جو پٽ انھي مھيني جا شروعاتي ڏھہ ڏينھن ڀٽ جي پٽ تي نک وڇائي ويھندو هو ۽ هو چوڏهن سئو سال اڳ نينوا جي رڻ ۾ بتول جي لخت جگر جي وهايل خون ناحق تي رت جا ڳوڙها ڳاڙيندو هو. اڄ اهو ئي محرم آهي ۽ ٽي سئو سال اڳ ڀٽ جي پٽ تي وڇايل نک تاريخ جي صفحن تان ٿيندي اڄ اتي اچي پھتي آهي جو هاڻي اها نک هر گهر جي آڳنڌ ۾ وڇائي پئي آهي.
سن 60 هجري جي تاريخ ٻڌائي ٿي تہ جڏهن ابن علي عہ کي مدينو ڇڏڻ تي مجبور ڪيو ويو ۽ پاڻ ڏکويل دل سان نانا جي روضي کي الوداع چئي مڪي پھتا ۽ اتي بہ کين سُک جو ساھہ کڻڻ نہ ڏنو ويو ۽ مجبورن کين حج کي عمري ۾ تبديل ڪرڻو پيو، ڇاڪاڻ جو حق جي هن امامعہ نہ ٿي چاهيو تہ ڪنھن سازش جي تحت خانا ڪعبہ ۾ سندن خون وهايو وڃي ۽ پوءِ پاڻ ڪوفي ڏي روانا ٿيا. اها اٺين ذوالحج جي تاريخ هئي.
سڀني ڄاتو ٿي تہ ڪوفين بي وفائي ڪئي آهي پر پوءِ بہ سيدن جو هي ننڍڙو قافلو ڪوفي ڏي وڌندو ٿي رهيو ۽ پوءِ جڏهن آل رسولصہ ۽ سندن رفيق صفاح ۽ حاجز تي منزلون ڪندا زرود جي مقام تي پھتا تہ اسد قبيلي جي هڪ راهگير سان هم ڪلام ٿيا، جنھن کين ٻڌايو تہ ڪوفي جون حالتون بدلجي چُڪيون آهن. حضرت مسلم بن عقيل ۽ کين پاڻ وٽ رهائيندڙ محب آل رسولصہ هاني بن عروہ کي شھيد ڪيو ويو آهي. پاڻ اها سڄي حقيقت ٻڌي اهل خانہ کي ٻڌايائون. تاريخ لکي ٿي تہ ان سڄي سفر ۾ پھريون ڀيرو سيدن جي خيمن مان روئڻ جو آواز اچڻ لڳو. سڄو ماحول افسردہ ٿي ويو ۽ پوءِ جڏهن رات ٿي تہ ڪوفي جي مسجد ۾ “سلوني، سلوني قبل ان تفقدوني” چوندڙ نھج البلاغہ جي خالق جي جانشين خطبو ڏيڻ شروع ڪيو ۽ خداوند ڪريم جي حمد و ثنا ڪرڻ کان پوءِ چيائون تہ، “هي ماڻھو منھنجي خون جا پياسا آهن ۽ مون کي شھيد ڪندا. ان لاءِ آئون اوهان تان پنھنجي بيعت جو بار لاهيان ٿو، اوهان مان جيڪو شخص وڃڻ چاهي اهو وڃي سگهي ٿو.” تاريخ لکي ٿي تہ دنيا وارا تہ واپس هليا ويا. مگر ديندار ساڻن گڏ رهيا. صبح ٿيندي ئي پاڻ ڪوفي ڏي روانا ٿيا ۽ منزل زباله، قصر بني مقاتل، ثعلبيہ، قطقطانيہ کان ٿيندا، جڏهن قبيلا بني سڪون تي پھتا تہ اهو اطلاع ابن زياد کي ڏنو ويو، جنھن حر ابن رياحي کي هزار سپاهين جو لشڪر ڏئي کين گرفتار ڪرڻ لاءِ روانو ڪيو ۽ پاڻ پنھنجي سفر جو سلسو جاري رکندي اتان انتھائي اطمينان واري ڪيفيت ۾ ڪوفي جي طرف بدستور روانا ٿي ويا ۽ رستي تي ئي کين اطلاع مليو تہ قادسيہ ڪن عنديب تائين سڄي زمين سندن مخالفن جي لشڪر سان ڀري پيئي آهي ۽ هر طرف مياڻن مان نڪتل تلوارون ۽ انڌ جي گهوڙي تي سوار لشڪر موجود آهي پر پاڻ سڀني امڪانن، خدشن ۽ اطلاعن جي بحثن ۽ نتيجن کان بي خوف پنھنجي منزل ڏي وڌندا رهيا ۽ پوءِ پاڻ جڏهن منزل شرف تي پھتا ۽ اتي منزل ڪرڻ لاءِ خيما هنيائون تہ اتي ئي پاڻ 61 هجري جي محرم مھيني جو چنڊ ڏٺائون، چنڊ هر مھيني جي چنڊ جھڙو هو، وار جيان سنھو، خوبصورت ۽ دلڪش، پر ڪنھن کي خبر هئي تہ ان مھيني جو اهو چنڊ آل رسول صہ جي مردن لاءِ آخري ڀيرو اڀريو آهي ۽ ڏهن ڏينھن کان پوءِ جڏهن اهو پنھنجي جوڀن ۾ داخل ٿيندو هوندو تہ فرات ندي جي ڪنڌي تي ٽن ڏينھن جي بک ۽ اڃ تي بتول جو گهر اجڙي ويندو. مگر حق جي امام عہ اهو سڀ ڪجهہ ڄاتو ٿي، ڇاڪاڻ جو کين خبر هئي تہ هو پنھنجي مقتل گاھہ ڏي وڃي رهيا آهن. تڏهن بہ ابن علي عہ نينوا جي اها زمين سٺ هزار درهمن ۾ خريد ڪئي.
“نينوا جي بينوا بيڪس ڀلارن تي سلام،
بي خطا مظلوم قيدي بي سھارن تي سلام،
تير هڪ لاش ۾ ۽ تيرن تي ٻيو لاشو ٽنگيل،
رت جي ڦوهارن ڪفن جي تند تارن تي سلام،
هي اٿو سادات جا خيما ۽ هي نھر فرات،
برلب دريا سہ روزہ اڃارن تي سلام.”
تاريخ ان کي 61 هجري جي پھرين محرم جو واقعو ٻڌائي ٿي.
(19اپريل 1992ع روزاني عبرت، حيدرآباد)