شعور جي ڪينواس تي
”موت تي” منھنجي ذهن ۾ منھنجي سوال جو جواب لاشعور جون سرحدون اورانگهي شعور جي ڪينواس تي ظاهر ٿئي ٿو.
هر انسان کي پنھنجي حياتيءَ جو وقت پورو ڪري، مرڪندي يا روئنيدي هڪ نہ هڪ ڏينھن زندگيءَ کي الوداع چوڻو آهي. هي روشنيون، هي رنگينيون ۽ کلندڙ، ڳالھائيندڙ حسين چھرا، گلاب، موتي، رابيل ۽ رات جي راڻيءَ جو هڳاءُ! هي محبتون، نفرتون ۽ ڪدورتون انسان جي آخري ڀيرو اکيون ٻوٽڻ سان اجهامجي ختم ٿي وينديون. زندگي جر تي ڦوٽي جيئن آهي، جن پيارن سان زندگيءَ جو ڪجهہ حصو روئيندي، کلندي، ڳالھائيندي، رسندي ۽ پرچندي گذرندو آهي. اهي زندگي پڄاڻان ڪجهہ وقت روئندا آهن، منجهائس جنميل نسل فقط کيس نالي سان سڃاڻندا آهن ۽ وري انھن مان جنميل نسل کي تہ سندس نالي جي بہ خبر نہ هوندي آهي، اهو سچ آهي تہ اسان انيڪ انسانن کي پنھنجا شجرا ياد نہ رهندا آهن سواءِ چند ويجهڙ ۾ گذري ويل پيڙهين جي، ڄڻ هو ڪڏهن پيدا ئي نہ ٿيا هيا. پر ڪي انسان نہ مرندا آهن، هو جسماني طور تي تہ مري ويندا آهن پر فني، فڪري ۽ شعوري سگهہ سان ھميشہ زندھہ رهندا آهن. هو جاگرافيائي حدون اورانگهي نسل درنسل دلين جي ايوانن ۾ زندھہ هوندا آهن، هو تاريخ جي ڪتاب جي صفحن تي ھميشہ کلندا، مسڪرائيندا ۽ ماڳ ڏسندا رهندا آهن. هو ڀٽائيءَ جي وائي، ميران جي بيت، شڪنتلا جي ناٽڪ جو ڪوئي ڪردار ڀاسندا آهن. ايڊيسن بلب ايجاد ڪري هن سڄي ڪائنات کي رات جي تاريڪيءَ جي گگهہ گفائن مان ڪڍي اڇي، اجري، امن جھڙي صبح جھڙي روشني ڏئي ڇڏي. هو جسماني طور تي تہ مري سگهي ٿو پر هو ھميشہ ڪائنات جي انيڪ پڙهيل لکيل انسانن جي دلين ۾ زندھہ رهندو.
وليم جيمس ماتا جو ٽُڪو ايجاد ڪري انسان جي فطري حسن کي ھميشہ لاءِ بگڙجڻ کان بچائي ورتو، هو جسماني طور تي مري سگهي ٿو پر هو ھميشہ ڪائنات جي انيڪ، باشعور انسانن جي ذهن تان وسري نٿو سگهي. ھميشہ هن جي ياد محبوب جي ڇھاءَ ٿي ڪر موڙي اڀرندي رهندي.
دنيا جو داناءُ انسان ڊيڪارٽي جيڪو اهو سوچيندو رهيو تہ ڇا مان آهيان؟ جي آهيان تہ ڇا آهيان؟ ۽ سندس ان سوچ هن کي مان سوچيان ٿو، تڏهن مان آهيان، جھڙو ڪتاب تخليق ڪرڻ جي سگهہ ڏني، ڇا ان ڪتاب جو مصنف ڪڏهن مري سگهي ٿو؟ ڇا لطيف، حافظ، شيڪسپيئر، سچل، فيوچڪ ڪڏهن مري سگهن ٿا؟
(2 جنوري 1992ع روزاني هلال پاڪستان ڪراچي)