رهبر سان گفتگو
رهبر وراڻيو، ”اهڙن شخصن کان پاسو ڪجي.“
چيم، ”پاسو ڪرڻ جي باوجود هو ٻين کي ڳولي لهندا آهن ۽ کين پريشان ڪري خوش ٿيندا آهن. ائين ڇو آهي، رهبر؟“
جواب بدران، رهبر مون کان پڇيو، ”وڇون ڏٺو اٿئي؟“
”ها.“
”وڇونءَ جي فطرت کان واقف آهين؟“
”ها. ڏنگڻ سندس فطرت آهي.“
”۽ بگهڙ ڏٺو اٿئي؟“
”ها.“
”بگهڙ جي فطرت کان واقف آهين؟“
”واقف آهيان. شڪار کي چيري ڦاڙي ڇڏيندو آهي.“
”شڪار ۽ شڪاريءَ جي باري ۾ توکي ٻئي ڪنهن دفعي سمجهاڻي ڏيندس.“ رهبر چيو، ”في الحال مان توکي انسان جي فطرت جي باري ۾ ڪجهه ٻڌائيندس.ادب سان دلچسپي اٿئي؟“
”ٿوري گهڻي.“
”قصن ۽ ڪهاڻين ۾ اديب ڪنهن بيحد بهادر شخص کي هميشه شينهن سان تشبيهه ڏيندا آهن.“
”مون اهڙيون تشبيهون ڏٺيون آهن.“
”ساڳي طرح اديبن ڪنهن بزدل ۽ گيدي شخص کي هميشه گدڙ سان تشبيهه ڏني آهي. ائين آهي؟“
”ها رهبر.“
”مطلب ته انسان جي فطرت ۾ شينهن واري شجاعت ۽ گدڙ واري بزدلي شامل آهي.“ رهبر چيو، ”تو منهنجي هڪ سوال جي جواب ۾ چيو آهي ته تو وڇون ڏٺو آهي.“
”برابر رهبر.“
”ڪجهه انسانن ۾ وڇون واري فطرت هوندي آهي. ٻين کي تڪليف ڏيڻ سندن فطرت ۾ شامل هوندو آهي.“
”رهبر، اوهان مون کان بگهڙ جي باري ۾ به پڇيو هو!“
”ها. ڪجهه انسانن ۾ بگهڙ واري فطرت هوندي آهي. ٻين کي چيري ڦاڙي ڇڏڻ ۾ سندن خوني فطرت جي تسڪين ٿيندي آهي.“
مون رهبر کان پڇيو. ”انسان جي فطرت ۾ سمورا حيواني جذبا شامل آهن؟“
”ها.“ رهبر وراڻيو، ”هڪ فرد انفرادي طرح، يعني اڪيلي سر جڏهن خون ڪندو آهي، تڏهن معاشري جي نگاهن ۾ ڏوهاري ليکيو ويندو آهي. پر، ساڳيو ماڻهو جڏهن ٻين ڪيترن ماڻهن سان ملي ٻئي ڪنهن ملڪ جي ماڻهن تي حملو ڪندو آهي. کين قتل ڪندو آهي، تڏهن سندس ڪردار ۽ عمل کي معاشرو عزت جي نگاهه سان ڏسندو آهي.“
ادب سان چيم، ”جديد دؤر جي سياست مان جنگ جي تصور کي ڌار ڪري نه ٿو سگهجي رهبر.“
”تو جنگ جي تصور کي محدود ڪري ڇڏيو آهي ۽ مون وسيع مفهوم ۾ جنگ جو ذڪر ڪيو آهي.“ رهبر چيو، ”ويٽنامين جي جنگ عظيم آهي. هنن پنهنجي ملڪ جو بچاءُ ڪيو آهي.“ بوليويا ۾ چيگيوارا جي جنگ عظيم آهي، جنهن ۾ هو ٻين جي حقن لاءِ لڙيو ۽ شهيد ٿيو. مون ان جنگ جو ذڪر ڪيو آهي، جنهن ۾ هڪڙي کريل معاشري جون فوجون ٻئي ملڪ جي سرحدن ۾ ڪاهي پونديون آهن ۽ اتان جي عوام کي ماري، قتل ڪري، سندن ملڪ تي قبضو ڪري وٺنديون آهن.“
”اوهان جو اشارو تاريخ جي ڪنهن خاص دؤر ڏانهن آهي؟“
”نه. منهنجو اشارو انسان جي سموري تاريخ ڏانهن آهي.“ رهبر چيو، ”جهالت ۽ حقيقتن کان منڪر هئڻ سبب انسان تي حيواني جذبا غالب پئجي ويندا آهن. اهڙن انسانن جي وجود سبب معاشرو کرندو آهي. سياست کي معاشرو جنم ڏيندو آهي. جنهن ملڪ جو معاشرو کريل هوندو، تنهن ملڪ جي سياست به کريل ۽ بدڪردار هوندي. اهو اصول اٽل آهي. تو فرد جي باري ۾ مون کان سوال پڇيو هو. مون توکي فرد جي انفرادي ۽ اجتمائي، يعني هيڪلي ۽ گڏيل عمل بابت جواب ڏنو آهي. فرد معاشري جو رازو ٿيندو آهي.“