ٻڪر ۽ ڇيلو
ڏاڙهيءَ وارو ڪارو ٻڪر بيحد اُداس هو. چتائي ڏسڻ سان ڪنهن غمگين پاڪستاني فلم جي صحتمند غمگين هيري جهڙو نظر پئي آيو.
پوءِ اوچتو چٽڪٻري پراسرار ڇيلي جي پنهنجي پيءُ، يعني ڪاري ٻڪر تي نظر پئجي ويئي. هو ٺينگ ڏيئي وٽس هليو آيو. پنهنجي ننڍڙي ۽ بنا سڱن واري مٿي سان پيءُ جي وڏن سڱن واري ڀوائتي مٿي ۾ ٽڪر هڻندي چيائين، ”تون منهن توٻري جهڙو ڪري ڇو بيٺو آهين، بابا؟“
ڏاڙهيءَ واري ڪاري ٻڪر وراڻيو، ”مان بيحد اداس آهيان، منهنجا نوجوان پٽ، ڇيلا.“
ڇيلي پڇيو، ”پر تون اداس ڇو آهين، بابا؟“
ٻڪر پنهنجيون نماڻيون اکيون کڻي ٻين ٻڪرن ڏانهن نهاريو، چيائين، ”نه فقط مان پر اڄ اسان جي برادريءَ جو هرڪو ٻڪر اُداس آهي ۽ ڀيروينءَ ۾ ڪو ڪلام ڳائڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي.“
چٽڪٻرو ڇيلو حيران ٿيو، ڪجهه ڪجهه پريشان ٿيو. پنهنجي پيءُ کان پڇيائين، ”پر اوهين سڀئي ڇو اُداس آهيو، بابا؟“
ٻڪر وراڻيو، ”اڄ اسان جي شهادت جو ڏينهن آهي، ڇيلا.“
”شهادت جو ڏينهن!“ ڇيلي حيرت مان پڇيو، ”پر اڄ ته عيد جو ڏينهن آهي، بابا ڪارا ٻڪر؟“
”برابر اڄ عيد جو ڏينهن آهي.“ ڪاري ٻڪر وراڻيو، ”پر اڄوڪو ڏينهن اسان لاءِ شهادت جو ڏينهن آهي.“
ڇيلي پڇيو، ”اڄوڪو ڏينهن اسان لاءِ شهادت جو ڏينهن آهي؟“
”ها پٽ، اڄ اسان لاءِ شهادت جو ڏينهن آهي.“ ڪاري ٻڪر وراڻيو.
ڇيلي پڇيو، ”اڄ الله جي راهه ۾ ڪا جنگ ڪندؤ ڇا؟“
”نه. جنگ ته نه ڪنداسين.“ ڪاري ٻڪر وراڻيو، ”پر پاڪستان ۾ شهادت تڙي کڙي ملندي آهي. بس ۾ سفر ڪندي ڪو ڪريو ۽ ڦيٿي هيٺان چٿجي مئو، ته سمجهو شهيد ٿيو. وڏيرو ناچ گاني جي محفل مان کائي پي مست ٿي آيو، ۽ پوءِ جيڪڏهن جيپ سميت وڻ سان وڃي لڳو، يا واهه ۾ ٻڏي مئو، ته سمجهبو ته شهيد ٿيو ۽ ٻئي ڏينهن سندس شهادت جي خبر اخبارن ۾ شايع ٿيندي.“
ڇيلي ورائي پڇيو، ”پر تون ڪهڙي سلسلي ۾ شهيد ٿيندين، بابا ڪارا ٻڪر؟“
ٻڪر روئڻهارڪي آواز ۾ جواب ڏنو، ”پٽ ڇيلا، اڄ وڏيرو چلتو پرزو اسان کي الله جي راهه ۾ قربان ڪندو.“
ننڍي مٿي ۽ وڏن ڪنن وارو چٽڪٻرو ڇيلو وڏي سوچ ۾ پئجي ويو. پوءِ پيءُ کان پڇيائين. ”بابا، وڏيرو چلتو پرزو الله جي راهه ۾ ڪا اسپتال، اسڪول، يا لائبريري ڇو نٿو ٺاهرائي؟“
”هر ڪو چڱو ڪم ڪرڻ لاءِ وڏيري چلتي پرزي ٺيڪو ته نه کنيو آهي!“ ڪاري ٻڪر چيو، ”وڏيرو لکين رپيا خرچ ڪري ڳوٺ جي اوطاق تي ملڪ جون نامور نچڻيون ۽ ڳائڻيون گهرائيندو آهي، جهنگل ۾ منگل ڪندو آهي. اهو ڪو گهٽ نيڪ ڪم آهي! اڙي چٽڪٻرا بيوقوف ڇيلا، وڏيرو چلتو پرزو لکين رپيا خرچ ڪري اهڙيون محفلون نه مچائي، ته هوند هاري ناري ۽ ٻيا ڳوٺاڻا پرين جهڙين نچڻين ۽ ڳائڻين جي هڪ جهلڪ ڏسڻ کانسواءِ ساڳ ماني کائي مري وڃن ها، قبر ۾ پنهنجي محروميءَ تي پڇتائيندا رهن ها! وڏيري چلتي پرزي جا ته مٿن وڏا احسان آهن، پٽ ڇيلا.“
ڇيلي غور سان پنهنجي پيءُ، ڪاري ٻڪر ڏانهن نهاريو. پوءِ کانئس پڇيائين، ”تون ڪارو ٻڪر آهين، يا ٻڪرن جو فلاسافر آهين.“
”مون کي خبر ناهي ته مان ڪير آهيان.“ ڪاري ٻڪر وراڻيو. ”مون کي فقط ايتري خبر آهي، ته اڄ وڏيرو چلتو پرزو مون کي الله جي راهه ۾ قربان ڪندو ۽ رات جو منهنجي گوشت جا ڪباب، تڪا، برياني، ڪورما ۽ ڪوفتا حد جي صوبيدارن، مختيارڪارن، ڌاڙيلن ۽ تپيدارن کي کارائيندو. ان سلسلي ۾ اڄ رات هن زبردست محفل جو بندوبست پڻ ڪيو آهي.“
اها ڳالهه ٻڌڻ کان پوءِ، ننڍڙي ڇيلي پنهنجا وڏا ڪن ڪپائي ڇڏيا.