حضرت خواجه نظام الدين اولياءَ رح (636 هه _ 725 هه)
اُن وقت عمر 20 سال هئي. بابا فريد گنج شڪر پهرين ڏينهن کان ئي خليفو مقرر ڪيو. پاڻ بابا فريد وٽ 15 رجب 655 هه کان 3 ربيع الاول 656 هه تائين رهيو. مرشد کان موڪلائي دهلي روانو ٿيو.
پاڻ دهلي جي مولانا شمس خوارزمي جيڪو وقت جو فاضل ۽ ڪامل بزرگ هو.کان ” علم دين“ جي ڄاڻ حاصل ڪئي. مولانا ڪمال الدين صاحب پنهنجي هٿن مبارڪن سان ”سند فضيلت“ رکي ڏني. سلطان غياث الدين بُلبُن به مولانا ڪمال الدين کي پنهنجو پيش امام بڻايو. مولانا هميشه فرمائيندا هئا. ته ”مون وٽ سواءِ نماز جي ٻيو ڪجهه ڪين آهي.“
خواجه نظام الدين اولياءَ کي خرقه خلافت 21 ربيع الاول 672هه ۾ عطا ٿيو، دهلي ۾ رهڻ دوران خواجه صاحب وٽ هزارن جي تعدد ۾ ماڻهن اچي فيض ورتو، دهلي جا اڪثر بادشاهه سندن اقيدتمند هئا.
خواجه صاحب آخري عمر ڌاري پاڻ ست ڏينهن بلڪل نه ڳالهايو ۽ اٺين ڏينهن خواجه اقبال کي گهرائي چيائون ته نقد ۽ جيڪو به سامان آهي غريبن ۽ مسڪينن ۾ تقسيم ڪيو وڃي. ڪپڙن جي ڳٺڙي گهرائي. اُن ۾ هڪ دستار هڪ چولو هڪ مصلو ۽ سَند خلافت مولانا برهان الدين غريب حوالي ڪيا. ۽ دکن جي طرف روانو ٿيو. هر شيءَ هڪ هڪ خليفي کي عنايت ڪئي. مگر حضرت شيخ نصيرالدين محمود چراغ دهلوي حاضر ٿيو. جيڪو رهجي ويو. پر پاڻ ٿوري ئي دير ۾ چراغ دهلوي کي گهرائي. جيڪي تبرڪات ”خواجگان چشت“ کان وٺي موجود هئا ۽ والد صاحب معرفت مليا هئا. شيخ نصير الدين محمود چراغ دهلوي جي حوالي ڪيا. ۽ نماز عصر ادا ڪئي.
پاڻ 17 ربيع الثاني 725 هجري مطابق 1325ع ۾ وفات ڪئي. سندن روضو مبارڪ بمقام غياث پور دهلي ۾ آهي. وفات کان چار سال پهريان شيخ رڪن الدين کي وصيت ڪئي هئائون ته جڏهن آئون گذاري وڃان ته منهنجي جنازي سان گڏ سماع (راڳ) جو بندوبست ڪيو وڃي. ۽ پورا 8 ڏينهن سماع جاري رهي. شيخ رڪن الدين خواجه نظام الدين اولياءَ جي جنازي نماز جي امامت ڪئي. ۽ قوال گهرائي سماع شروع ڪرايو. خليفن اعتراض ڪيو پر پاڻ پورا ست ڏينهن سماع ڪرايو. جڏهن حضرت جن جو لاش مبارڪ ”سماع“ جو ورد ۾رستي تان گذري رهيو هو ته هڪ عورت پنهنجي دروازي تي ”امير خسرو“ جي ”غزل“ ڳائي رهي هئي. ته
” اي تماشا گاه عالم روئي تست، تو کجا بهر تماشا ميروي.
اهو اواز ٻڌڻ سان حضرت نظام الدين اولياءَ جو هٿ مبارڪ ڪفن کان ٻاهر نڪتو. شيخ رڪن الدين ڊوڙي وڃي ان عورت کي روڪيو. جيتري تائين جنازو قبر جي قريب نه آيو. ايتري تائين اولياءَ صاحب جو هٿ ٻاهر رهيو. قبر ۾ لاهڻ وقت شيخ نصير الدين چراغ دهلوي عرض ڪيو ته
” برهان شما ازين هم عبيشتر، است اگر دست گرد آيد بهتر باشد چراکه قدمه سيد، درميان ست.“
اهو عرض ٿيڻ شرط هٿ ڪفن اندر ٿي ويو. شيخ رڪن الدين اولياءَ صاحب جو مڙهه قبر ۾ لاٿو. ۽ ٻاهر نڪرڻ کان پوءِ بيهوش ٿي ويو. هوش اچڻ تي پڇيو ويو. ته پاڻ فرمايائون ته جڏهن آئون لاش کي قبر ۾ رکيو ته روحانيت رسول مقبول حاضر ٿيا. ۽ برادرم شيخ نظام الدين کي بغل ۾ کنيو انهي وجه کان آئون بيهوش ٿي ويس.
اڪبر بادشاهه حضرت امير خسرو سندن عقيدتمندن مان آهن. محمد تفلق جي دور حڪومت ۾ پاڻ راهه رباني جو رستو ورتو. ۽ مالڪ ملڪ جي جهان ۾ ابدي آرامي آهن.
حوالا:
اسلامي شاهڪار انسائيڪلوپيڊيا:سيد قاسم محمود
دنيا جون 125 عظيم شخصيتون
دنيا ڪي عظيم لوگ:سيده اعجاز بانو رضوي
تذڪره اولياءَ پاڪ و هند:ڊاڪٽر ظهور الحسن شارب