امام علي رضا
سندن نالو مبارڪ علي آهي. ڪُنيت ابوالحسن ۽ لقب رضا آهي. سندن ولادت مديني منوره ۾ 11 ذوالقعد 148 هجريءَ ۾ ٿي. سندن والد بزرگوار جو نالو امام موسيٰ ڪاظمؑ آهي ۽ والده ماجده جو نالو نجمه خاتون آهي. پاڻ سلسله اثنا عشري شيعن جا اٺون نمبر امام آهن. صوفياءَ ڪرام جي چئن وڏن فرقن جا سلسله اسناد به امام علي رضاؑ سان ملي، امام عليؑ سان ملن ٿا، سواءِ نقشبندين جي، جيڪي حضرت امام جعفر صادقؑ کان مٿي سلسله اسناد حضرت قاسم يعني امام جعفر صادقؑ جي ناني سان ملائن ٿا. جيڪي فرزند آهن حضرت محمد بن ابي بڪر () جا ۽ ان کان پوءِ اهو سلسلو پهرين خليفه راشد حضرت ابوبڪر صديق () سان ملي ٿو. باقي ٽن صوفين يعني قادري، سهروردي ۽ چشتي سلسلو امام علي رضا کان مٿي امام موسيٰ ڪاظمؑ بن امام جعفر صادقؑ بن امام محمد باقرؑ بن امام علي زين العابدينؑ بن امام حسينؑ بن امام عليؑ سان ملي ٿو.
بنو عباس جي ظلم ۽ ستم جي ڪري ماڻهن ۾ سخت بيچيني ڦهلجي وئي هئي ۽ ماڻهن علوي سادات جي بيعت ڪرڻ شروع ڪري ڏني هئي. هر جڳهه دنگا فساد شروع ٿي ويا ته سادات کي خلافت جو حق ملڻ گهرجي. بنو عباس جي بادشاهه مامون رشيد بن هارون رشيد وڏي سياڻپ سان هڪ عجيب چال کيڏي. هن ڇا ڪيو جو امام رضاؑ کي مديني مان خراسان زبردستي گهرائي ورتو. پنهنجي ماڻهن کي حڪم ڪيائين ته امام جيڪڏهن پس و پيش کان ڪم وٺي ته کيس گرفتار ڪري وٺي اچو. آخر سن 200 هجريءَ ۾ امامؑ کي خراسان اچڻ تي مجبور ڪيو ۽ امام جي مرضيءَ کان سواءِ کين پنهنجو ولي عهد مقرر ڪري ڇڏيو ته جيئن عوامي شورش ۽ بغاوت ختم ٿي وڃي.
جيتوڻيڪ امام رضاؑ جي ولي عهدي جو اعلان ڪيو ويو. امام جو نالو سڪن تي لکرايو ويو. خطبن ۾ امامؑ جو نالو جانشين طور ورتو وڃڻ لڳو، پر امام کي ملڪي معاملات ۾ حصي وٺڻ کان پري رکيو ويو، امام علي رضاؑ وري هن ظاهري وليعهدي جو فائدو وٺندي دين اسلام جي واڌويجهه ۽ سربلنديءَ لاءِ پنهنجو ڀرپور ڪردار ادا ڪيو. مامون رشيد جڏهن ڏٺو ته ماڻهو امام جي قريب ايندا ٿا وڃن، ته هن عوام الناس کي امام کان پري رکڻ جي هر ممڪن ڪوشش ڪئي. مختلف مڪاتبِ فڪر جي عالمن کي گهرائي امام سان مناظرا ڪرائيندو هو ته جيئن امام ناڪام ٿئي ۽ سندس شڪست ٿئي. ڪڏهن جادوگرن کي گهرائي امام سان مقابلو ڪرايو ٿي ويو، جن اهڙيون چالبازيون ۽ جادوگريءَ جا ڪرتب ٿي ڏيکاريا، جيئن امام جي تضحيڪ ٿئي، پر الله جي قدرت سان ڪوئي به عالم مسلمان، عيسائي، يهودي، آتش پرست ۽ جادوگر وغيره امام جو مقابلو نه ڪري سگهيا ۽ حڪم خداونديءَ سان امام جي پيرن ۾ ڪِري معافي ورتائون. ان سان اسلام جي سربلندي به ٿي ۽ امام جو مقام قدر و منزلت عوام الناس جي نظر ۾ وڌيڪ بلند ٿي وئي.
مامون رشيد کان امام جي اها هردلعزيزي ڪنهن به طرح برداشت ڪرڻ کان ٻاهر هئي، ڇو ته هن دلي طرح ته امام کي جانشين ڪونه بڻايو هو، پر عوام جي غيظ و غضب ۽ شورش کي منهن ڏيڻ لاءِ اهو پکنڊ پٿاريو هيو. هاڻي هو ڪوشش ڪندو رهيو ته امام کي ڪنهن طريقي سان رستي تان هٽائجي، تنهن ڪري امام کي انگورن ۾ زهر ڏياريائين ۽ انهيءَ زهر جي نتيجي ۾ امام رضاؑ 23 ذوالحج سن 203 هجريءَ ۾ جام شهادت نوش فرمايو.
حضرت رسالت مابﷺ کان هڪ روايت آهي ته، پاڻ فرمايائون ته منهنجي جسم جو هڪ ٽُڪرو سرزمين خراسان ۾ دفن ڪيو ويندو. جيڪو مومن انهيءَ جي زيارت تي ايندو، الله تعاليٰ ان تي جنت کي واجب ڪري ڇڏيندو ۽ سندس بدن جهنم جي باهه کان بچيل هوندو. هڪ ٻي معتبر حديث ۾ آيو آهي ته، منهنجي جگر جو پارو سرزمين خراسان ۾ دفن ڪيو ويندو ۽ جيڪو غمزده شخص سندن زيارت ڪندو، الله سائين ان جا سڀئي ڏک سور ختم ڪري ڇڏيندو. ڪوئي گنهگار سندن زيارت ڪندو الله تعاليٰ انهيءَ جا گناهه معاف ڪندو. امام محمد تقيؑ شيعت جي نائين امام جو فرمان آهي ته مان ضامن آهيان، الله جي طرفان اُن هر شخص جو جيڪو طوس وڃي منهنجي والد گراميءَ جي زيارت ڪندو ۽ کين امام برحق به مڃيندو هجي.