عراق جي تازي صورتحال
صدام جي ڦاسيءَ کان وٺي اڄ تائين عراق هڪ غير يقيني ۽ مسلسل خانه جنگيءَ جو شڪار رهندو پئي آيو آهي. وزيراعظم نوري المالڪي جي ڪمزور ۽ حڪمت عملي کان خالي حڪومت عراق کي متحد رکڻ بدران ڪمزور ڪيو. بجاءِ ان جي ته بعث پارٽيءَ جي مسلسل ڪيترن ئي ڏهاڪن تي مشتمل حڪومت جي خاتمي کان پوءِ انهيِءَ پارٽيءَ جا آفيسر ۽ فوجي ڪڍيا وڃن ها يا انهن جو خاتمو آندو وڃي ها، پر کين هلڻ ڏنو ويو، جن حڪومت مخالف قوتن سان ملي پنهنجي ئي ملڪ ۾ هٿرادو خانه جنگي ڪرائي. نتيجتاً هر شهر ۾ بم ڌماڪا ۽ قتل و غارتگري کي فروغ مليو. انهن فوجين ۽ آفيسرن ۾ صدام جي عزيزن، دوستن ۽ تڪريتين جو جهجهو تعداد هيو، جن حڪومت کي اندران ۽ اندران کوکلو پئي ڪيو. عالمي قوتن ۽ ڪن عرب ملڪن جو به انهيءَ خانه جنگيءَ ۾ هٿ هيو ۽ اڄ ڏينهن تائين آهي. داعش جهڙين ظالم ۽ انسان دشمن تنظيمن کي هٿيار ۽ ڏوڪڙ ڏئي مضبوط ڪيو ويو. تان جو عراق جي ڳپل حصي تي ۽ شام جي به چڱي وڏي علائقي تي هن تنظيم قبضو ڪري ورتو. صدام جا پاليل عراقي فوجي برگيڊن جون برگيڊون هٿيارن سميت انهيءَ ظالم تنظيم جي حوالي ڪري ڀڄي ويا ۽ انهيءَ تنظيم جي سربراهي ابوبڪر بغدادي ڪري رهيو هيو. جنهن پاڻ کي خود ساخته امير المومنين چوائڻ شروع ڪيو. سندن ڀاڙي جي قاتلن مخالف ماڻهن جي ٻارن کي ساڙائي ماري ڇڏيو. عورتون ٻانهيون ڪري نيلام ڪيون ۽ مردن کي جانورن وانگر ذبح ڪيو ويو. جڏهن انهيءَ تنظيم هڪ سگهاري عرب ملڪ کي جيڪو پيٽرول جي دولت سان مالامال آهي، کي به حملي جون ڌمڪيون ڏنيون تڏهن وڃي عالمي قوتن کي ڪجهه شرم آيو ۽ سندن ڊالرن جي امداد ۾ گهٽتائي ڪئي. عراق هن وقت ڪيترائي علائقا خالي ڪرائي ورتا آهن، جنهن جو وڏو مثال موصل جو شهر آهي. چوندا آهن ته ظلم قائم آهي، پر ظالم نيست و نابود ٿي ويندو آهي. دنيا ۾ اهڙا سوين مثال ملن ٿا.
ڇويهين ڊسمبر 2016ع تي وري هڪ دفعو عراق جي زيارتن جو موقعو مليو. ايئر گائيڊ ڪمپنيءَ جي قافلي سان صبح جو ڏهين بجي ڪراچي ايئر پورٽ کان قطر ايئر لائين ذريعي وايا دوحا روانا ٿياسين. تقريباً ساڍي چئين بجي اسان جو جهاز بغداد ايئرپورٽ تي لٿو. قطر ايئرلائين جو جهاز سٺو ۽ سروس بهترين هئي. دوحا ايئرپورٽ به دبئي ايئرپورٽ وانگر سهڻو ۽ وڏو ايئرپورٽ هيو، باقي بغداد ايئرپورٽ هڪ ته ننڍو، ٻيو ٻارهن ڪوهي سُڃ. هڪ اڌ عراقي ايئرويز جو جهاز بيٺو هو، باقي ٿيو خير. اسانجي ايئر گائيڊ واري محسن نيانيءَ جو اميگريشن وارن سان سٺو رشتو قائم آهي، تنهن ڪري اميگريشن ۽ ڪسٽم مان جلدي فاغ ٿي پنهنجي ٻڌايل نمبرن وارين بسن ۾ ويهي ڪاظمين روانا ٿياسين.
ڪاظمين ۾ اسانجي رهائش جو بندوبست هوٽل قصر ڪاظمين ۾ هيو، جيڪو حرم جوادينؑ کان سڏ پنڌ تي هئو. هوٽل ڪو خاص خوبين جو حامل ڪو نه هئو بس گذاري لائق هو. ايئر گائيڊ جي محسن نياني کان پنهنجي ڪمري جي چاٻي وٺي ڪجهه گهڙين لاءِ آرامي ٿياسين. رات جي ماني کائي حرم ڪاظمين جي زيارت لاءِ روانا ٿياسين. سخت ٿڌ ۽ گهاٽو ڪوهيڙو هئو، تنهن ڪري سڏ پنڌ تان به ڪجهه نظر نٿي آيو. حرم جي صحن ۾ به ڏاڍو سيءُ هيو. زيارت ڪري نمازون پڙهي هوٽل تي واپس اچي سمهي رهياسين. سفر جي ٿڪاوٽ جي ڪري ننڊ اچي وئي. سخت ٿڌ جي ڪري نماز فجر هوٽل تي ئي پڙهي سين. ناشتي مان فارغ ٿي پنهنجن پنهنجن بسن ۾ سوار ٿي ڪربلا لاءِ روانا ٿياسين. اڳي جڏهن بغداد کان ڪاظمين اچبو هو ته دجلا جي پل تان لنگهڻو پوندو هو ۽ درياهه دجله وهندي نظر ايندو هو، پر هاڻي سيڪيورٽي جي پيش نظر ڪانڪريٽ جون وڏيون ديواريون اڏيون اٿن، جن جي ڪري دجله نظر ڪونه ٿو اچي. بهرڪيف ٽپهري ڌاري ڪربلا ۾ پهتاسين. ڪربلا ۾ اسان جو بندوبست هوٽل بئرون ۾ ٿيل هو، جيڪو فائيو اسٽار هوٽل آهي، پر حرم امام حسينؑ جي حرم کان ڪجهه پنڌ تي آهي. هوٽل تي سامان هوٽل جي ملازمن لاهي لابيءَ ۾ رکيو ۽ اسان اتي ئي لابي ۾ پنهنجي ڪمري جي چاٻي ملڻ جي انتظار ۾ ويهي رهياسين. ڪجهه وقت ۾ اسان کي ڪمري جي چاٻي ملي وئي ۽ پنهنجو سامان کڻائي ڪمري ۾ آياسين. هوٽل تمام بهترين جاءِ تي هو، اسانجي دري جي شيشي مان فرات مان نڪرندر نهر علقمه سائي پاڻيءَ سان وهندي پئي نظر آئي. چوڌاري کجين جا باغ هئا ۽ هڪڙو پُرڪيف نظارو پردي هٽائڻ سان سامهون هيو. ڇو ته هوٽل حرم کان ڪجهه وٿيرڪو هو، تنهن ڪري هوٽل طرفان هوٽل کان حرم ۽ واپس اچڻ لاءِ ڪوسٽر بسن جو انتظام هو، جيڪي هر پندرهن منٽن کانپوءِ نڪتيون ٿي. اسان به غسل ڪري مغربين نماز پڙهڻ لاءِ حرم امام حسينؑ تي آياسين. زيارت ڪري نمازون پڙهي حضرت عباس علمدارؑ جي حرم جي زيارت ڪري سخت سيءَ ۾ وري هوٽل تي واپس آياسين. رات جي مانيءَ واري بوفي ۾ تمام بهترين قسم جا کاڌا هئا. هوٽل جو مصري مينيجر ۽ اردني اسسٽنٽ مينيجر گهڙي گهڙي هر ٽيبل تي پئي آيا ۽ کاڌي وغيره جي باري ۾ پئي پڇيائون. بهرڪيف تمام پر آسائش هوٽل هو ۽ اسٽاف وغيره به سائشتو ۽ باادب قسم جو هو.
ڪاظمين مان ڪربلا لاءِ جڏهن نڪتا هئاسين، ته بغداد ۾ مسجد براثا جنهن جو ذڪر اڳ ۾ ڪري آيو آهيان، جي زيارت ڪئي هئي سين ۽ ڪاري پٿر واري چشمي مان پاڻي ميڙي پيتوسين.
ڪاظمين، ڪربلا، بغداد، نجف، سامره ۽ مڙني شهرن ۾ سخت چيڪنگ آهي. جنهن جو سبب داعش جون دهشتگرد ڪارروايون آهن. چپي چپي تي چيڪ پوسٽن هوندي به ظالم پنهنجون ڪارروايون ڪري ٿا وڃن. خودڪش حمله ۽ بم وغيره اڇلن ٿا. جنهن جي ڪري سوين بي گناهه ماڻهو شهيد ٿي ٿا وڃن. خبر ناهي ته اهي ڪنهن جي ايجنڊا تي ٿا هلن. الله سائين کين نسيت و نابود ڪري.
حرمن جي تزئين و آرائش جو ڪم زور شور سان جاري آهي. کليل صحن ڍڪي ايئرڪنڊيشنڊ ڪيا ويا آهن، پر خلق ايتري ٿي اچي، جو ڪاٿي کان ٻاهر. هڪ ڏينهن ڪربلا شهر جون زيارتون ڪيونسين. جنهن ۾ ڪف عباس عه، مقام علي اڪبر عه، مقام علي اصغر، نهر علقمه، خيما گاهه، باغ امام جعفر صادقؑ شامل آهن. ٻئي ڏينهن تي اطراف جي زيارتن لاءِ نڪري وياسين، جنهن ۾ حضرت عونؑ، حضرت حُرُّؑ ۽ مسيب ۾ طفلان مسلم بن عقيل عليهم سلام جون زيارتون ڪيونسين. ائين ٽئين ڏينهن تي صبح جو ڇهين بجي سامره لاءِ نڪتاسين. بغداد کان سامره تائين روڊ جي ٻنهي پاسي فوجي چوڪيون سوَن جي تعداد ۾ هيون. رستي تي ڪيترائي هوٽل، جايون جڳهيون ۽ پيٽرول پمپ ڊٺل نظر آيا. ڪيتريون ئي سڙيل گاڏيون روڊ جي ٻنهي پاسي ڪي اونڌيون ڪي پاسيريون پيون هيون. اهو سڄو علائقو داعش جي قبضي ۾ هو، جنهن کان عراقي فوجن آزاد ڪرائي ورتو آهي. مون کي ياد آهي ته جڏهن سن 2014ع ۾ انهيءَ ايئر گائيڊ وارن سان مان جڏهن اربعين يا چهلم تي عراق آيو هيس، ته سامره ڪونه وٺي ويا هئا، ڇو ته گهڻو علائقو داعش جي قبضي ۾ هو، تنهن ڪري بسن تي حملن جو خطرو هو، پر هاڻي الله جي فضل سان اسان سامره ڏانهن راهي هئاسين. اٽڪل يارهين ڌاري سامره پهتاسين. بسون ڪلوميٽر کن پري جهليون ويون، ٿڌ چوي ته اڄ نه پوان ته ڪڏهن پوان. مٿان وري بوندا باندي جنهن ڄاڙيون وڄائي ڇڏيون. حرم ۾ پهچي مولانا محمد علي نقوي صاحب جي اقتدا ۾ نماز ظهرين ادا ڪئي سين ۽ زيارتن کان مشرف ٿيندي واپس بسن ۾ ويٺاسين. هتي به روضي جو ڪم زور شور سان جاري هئو. سرداب جو نقشو ئي بدلائي ڇڏيو اٿن، ان جي جاءِ تي هڪ خوبصورت ۽ وسيع بيسمينٽ ٺاهي ڇڏي اٿائون، جنهن ۾ سنگ مرمر جو فرش لڳل آهي ۽ ديوارن تي ڪاشيڪاري ۽ ميناڪاريءَ جو ڪم هلندڙ هو. عورتن ۽ مردن لاءِ الڳ الڳ رستا ۽ الڳ الڳ پورشن رکيا اٿائون. سامره شهر ۾ وڏي فوجي ڇانوڻي به قائم ڪئي اٿائون. ان کان سواءِ حرم جي تقريباً هم چورس ڪلوميٽر تائين جايون، هوٽل، مسافرخانه ختم ڪري فوج جي حوالي ڪيا ويا آهن.
سامره مان واپس ايندي بَلد شهر ۾ حضرت محمد ابن امام علي نقيؑ جي زيارت جو شرف حاصل ٿيو. هن علائقي جي چوڌاري به فوجي هيڊڪوارٽر هو، ڇو ته هن علائقي جي آسپاس کان به هميشه حملي جو خطرو رهندو ٿو اچي. زيارت مان فارغ ٿي بسن ۾ ويٺاسين، ۽ اٽڪل ڏهين بجي رات جو هوٽل بئرون تي پهتاسين، جتي رات جي بُوفي ڊنر اسانجي انتظار ۾ هئي. بک به ڏاڍي لڳي هئي ۽ ٿڪ به ڏاڍو ٿيو هو، تنهن ڪري ماني کائي وڃي بستري ڀيڙا ٿياسين. هڪ ڏينهن ٻيو به ڪربلا ۾ گذاري نجف اشرف لاءِ روانا ٿياسين.
نجف اشرف ۾ اسان جو پنجن ڏينهن جو پروگرام رٿيل هو. نجف ۾ اسانجو قيام هوٽل قصردُر ۾ هيو. هوٽل پراڻو هو، پر حرم سان لڳ هو. هوٽل مان نڪري هڪ چيڪ پوسٽ ڪراس ڪري، جيڪا هوٽل جي ڀرسان ئي هئي، مولا عليؑ جي صحن ۾ ٿي پهتاسين. مولا عليؑ جي حرم جي به تمام گهڻي توسيع، تزئين ۽ آرائش هلي رهي آهي. ٿڌ هِتي اڃا به سرس هئي. رات جو صحن ۾ ڄڻ بيٺو ئي نٿي ٿيو، ڇو ته جيڪٽن ۽ سياري جي سموري سامان هوندي به نڪ، ڪن ۽ منهن پارو ٿيو پئي ويو. روزانو حرم جي زيارت نصيب ٿيندي هئي. هڪ ڏينهن مسجد ڪوفه ۾ اعمال ڪياسين ۽ منجهس اندر جن هستين جون زيارتون آهن، يعني جناب مسلم بن عقيل عه، حضرت امير مختار، حضرت هاني بن عروة ۽ مسجد کان ٻاهر جناب ميثم تمار ۽ جناب خديجة بنت عليؑ جي زيارت ڪري مسجد سهله آياسين. تنهن کان پوءِ واپس نجف اشرف آياسين. ٻئي ڏينهن صبح جو مولا عليؑ جو وداعي سلام ڪري نجف ايئرپورٽ لاءِ روانا ٿياسين. قطر ايئرويز جي جهاز ۾ دوحا ۽ دوحا کان پوءِ خير سان ڪراچيءَ ۾ ڇهين جنوريءَ تي صبح جو پنجين بجي پهتاسين.