سفرناما

هل هِنئين سين هوت ڏي

هي ڪتاب ايران، عراق ۽ شام جي زيارتن تي مشتمل سفرنامو آھي جنھن جو ليکڪ مختار جانوري صاحب آھي.
جانوري صاحب ڪتاب ۾ لاڙڪاڻي کان ڪوئٽا، تافتان ۽ مشھد، نيشاپور کان ڪربلا، ڪوفہ ۽ عراق جي ٻين شھرن بغداد، ڪاظمين ۽ شام جي دمشق سميت ٻين زيارتن ۽ انھن شخصيتن بابت تفصيلي لکيو آھي.
Title Cover of book هل هِنئين سين هوت ڏي

ڪاظمين

ڪربلا کان ڪاظمين تقريباً 65 ميل کن ٿيندو. جيڪو دجله نديءَ جي ڪناري تي آباد آهي. هن شهر جو نالو امام موسيٰ ڪاظمؑ جي نالي تي ڪاظمين آهي. پهريائين هي بغداد جو مضافاتي محلو هو، جيڪو مقابر قريش جي نالي سان سڏيو ويندو هو. پر آهستي آهستي هي هڪ خوبصورت شهر ٿي پيو. بغداد کان هي تقريباً پنج ڇَهه ڪلوميٽر کن ٿيندو. ڪاظمين جو پراڻو نالو ڪرخ هيو. تاتارين هن تي حملو ڪري بغداد وانگر تباهه ڪري ڇڏيو. پوءِ آهستي آهستي مختلف بادشاهن جي دور ۾ هن شهر ترقي ڪئي. شهر سان گڏ روضي اطهر جي توسيع به شان و شوڪت سان ڪئي وئي. خصوصاً خاندان بويهي جي ٽئين بادشاهه معزالدولة جي زماني ۾ يعني سن 323 هجريءَ ۾. ان کانپوءِ سلجوقي دور يعني 469 هجريءَ کان 552 هجريءَ ۾ درياهه دجله جي ٻوڏ کان بجاءَ لاءِ چار ديواري ٺاهي وئي. موجده روضي جي شڪل و صورت پهرين ۽ ٻئي صفوي دور ۾ ظاهر ٿي. سون جي ٽائلن جا ٻه گنبذ ۽ مينار ۽ محراب ٺهرايا ويا. هن وقت ڪاظمين هڪ وڏو شهر ۽ روضو اطهر هڪ تمام خوبصورت ۽ حسين تعمير جو مظهر آهي. ڪاظمين کي جوادين به چيو وڃي ٿو. قرآن پاڪ ۾ لفظ ڪاظمين ٻه دفعا آيو آهي. هڪ سورة آل عمران آيت نمبر 134 ۽ ٻيو سورة غافر آيت نمبر 18. امام موسيٰ ڪاظمؑ کي غصي تي ضبط ڪرڻ جي ڪري ڪاظم سڏيو وڃي ٿو. ڇو ته غصي تي ضبط ڪرڻ امام معصوم جي صفات ۾ شامل آهي، امام محمد تقي جوادؑ جي ڪري به شهر کي ڪاظمين سڏجي ٿو، يعني ٻه غصي تي ضبط ڪرڻ وارا. حضرت امام موسيٰ ڪاظمؑ ۽ امام محمد تقيؑ هڪ ئي ضريح ۾ آهن. هيءَ ضريح به حضرت امام حسينؑ، مولا عليؑ ۽ غازي عباس علمدارؑ جي ضريحن وانگر خوبصورت آهي. روضي جي اندر ۽ ٻاهر صحن ۾ ماڻهن جو هڪ انبوهه هوندو آهي، جيڪي امامن سڳورن جي زيارت لاءِ عراق کان علاوه دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ کان اچي سلام لاءِ حاضري ڏيندا آهن. هتي شيعه اثناعشري دنيا جا چار عظيم ترين عالم سڳورا به محو خواب آهن. جن ۾ (1) شيخ مفيد (2) خواجه نصيرالدين طوسي (3) سيد مرتضيٰ (4) سيد رضي شامل آهن. الله تعاليٰ انهن کي پنهنجي جوار رحمت ۾ جڳهه ڏيڻ فرمائي. هاڻ سندن قبرون ظاهر ڪونه آهن، فقط ديوارن تي نشاندهي ٿيل آهي.
هن شهر ۾ بيبي زبيده (رح) هارون جي رشيد جي گهرواري جو مقبرو پڻ آهي جتي زائرين حاضري ڀريندا آهن ڇو ته هيءَ بيبي پڻ اهلبيت اطهار سان محبت ڪندڙ هئي جڏهن ته سندس گهروارو هارون رشيد حڪومت کي خطري جي پيش نظر خانواده رسول تي ڪڙي نظر رکندو هو ۽ وقت جي امام کي قيدوبند جون صعوبتون ڏئي عوام الناس کان پري رکندو هو ته جيئن ڪا شورش يا انقلاب برپا نه ٿي پوي ۽ سندس بادشاهي ختم ٿي وڃي.
بيبي زبيده جو وڏو ڪارنامو درياهه دجله مان نهر ڪڍرائي مڪي تائين پهچائڻ آهي، جنهن کي نهر زبيده چوندا آهن ۽ ان جا آثار اڄ ڏينهن تائين موجود آهن.