حضرت بيبي حڪميه خاتون
هاڻي اچو ته، هلون ٿا پنهنجي سفرنامي طرف ته اڄ صُبح جو سوير يعني، تاريخ 13 سيپٽمبر 1997ع تي نماز فجر حرم امام حسينؑ ۾ ادا ڪري غازي عباسؑ جي زيارت ڪري بس ۾ سامره وڃڻ لاءِ ويٺاسين.بس ڪربلا جون عمارتون ڇڏيندي هلي ۽ نيٺ مين هاءِ وي تي سامره وڃڻ لاءِ ڊوڙڻ لڳي. رستي جي ٻنهي پاسي آبادي ئي آبادي هئي. تاحد نگاهه انگورن ۽ ڊاک جون وليون پکڙيل هيون. ڪيترائي ڪڙمي ڪاري ۽ عورتون انگور ۽ ڊاک جا ڇڳا پٽڻ ۽ پيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هئا. ٻنهي طرفن جو نظارو ڏاڍو دل لڀائيندڙ هو. اندر خلاصي بس ۾ ٿڌي ماحول ۾ ويٺي ٻاهريان نظارا ڏاڍا وڻيا پئي، پر گرميءَ جي خبر تڏهن پئي جڏهن اسانجي بس بلد نالي ڳوٺ ۾ پهتي، جتي امام زاده سيد محمد بن امام علي نقي الهاديؑ جو روضو آهي. بس مان لهندي شديد گرمي محسوس ٿي، بهرڪيف پاڻي وغيره پي روضي ۾ اندر داخل ٿياسين. هتي ڪيترائي ننڍڙا پينگهڙا موجود هئا، جيڪي اولاد جي باس پوري ٿيڻ کانپوءِ ماڻهو هتي ڏئي ويندا آهن يا جيڪڏهن ڪو اولاد جو آرزو مند هوندو آهي ته هتان هڪڙو پينگهڙو کڻي ويندو آهي ۽ باس پوري ٿيڻ تي اهو پينگهڙو ۽ ان سان گڏ ٻيو پينگهڙو ڏئي ويندو آهي ۽ ٻارڙو زيارت لاءِ وٺي ايندا آهن، پنهنجي حيثيت آهر اتي هڪ يا ٻه ٻڪر يا دنبا قربان ڪندا آهن. جن جو گوشت تقسيم ڪيو ويندو آهي ۽ ڪجهه حصو پنهنجي لاءِ کنيو ويندو آهي. هيءُ علائقو اهل سنت جي ماڻهن سان آباد آهي. ٿورڙو اڳتي روضي جي ڀرسان ئي هڪ کليل صحن ۾ پاڻيءَ جو ناديون ۽ مٽ ڀريا پيا هئا ۽ اهي سبيل هلائڻ وارا ڪنهن صوفي فرقي سان تعلق پيا رکن، جنهن جي اسان کي خبر پئجي نه سگهي، ته ڪهڙي فرقي سان تعلق هُين. هونئن به رستي جي ٻنهي پاسي سُني آبادي آهي ۽ ماضي قريب ۾ هن علائقي تي داعش وارن جو قبضو هو. جيڪي بسن تي فائرنگ ڪندا هئا ۽ ڪن حالتن ۾ ته زائرين کي ماري انهن جون عورتون کڻي ويندا هئا. بهرحال هاڻي ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته اوسي پاسي مان داعش کي ڀڄائي ڪڍيو ويو آهي ۽ هي علائقو عراقي فوج جي ڪنٽرول ۾ آهي. والله اعلم بالصواب. بلد ۽ ڀر وارن ڳوٺن جي ماڻهن جو ذريعه معاش زراعت، کيتي ۽ مال پالڻ آهي. مال ۾ هي ماڻهو گهڻو ڪري دنبا ۽ ٻڪريون پالن، مينهون، ڳئون ۽ اٺ وغيره مون کي هتي نظر ڪونه آيا. جن ماڻهن جي باس پوري ٿيندي آهي، اهي به روضي جي ٻاهران ئي بيٺل ماڻهن کان ٻڪر يا دنبا وٺي اندر صحن ۾ هڪ مخصوص جاءِ تي ذبح ڪرائيندا آهن.
هاڻي اسان جي اڳين منزل سامره هئي. تقريباً ٻارهين بجي سامره ۾ پهتاسين. سامره کان پهريائين درياهه دجله تي ٺهيل ڊيم وٽان گذر ٿيو، ڇو ته روڊ ڀرسان ئي ٿي لنگهيو. ڏاڍو دلفريب ۽ سهڻو نظارو هيو، پر وقت نه هئڻ جي ڪري ڊيم ڏسڻ لاءِ ڪونه لٿاسين ۽ سڌو سامره شهر ۾ امام حسن عسڪريؑ جي روضي تي آياسين. روضي جي اڳيان هڪ ميدان ۾ بس بيهاري وئي، جتي اڳ ۾ به ڪيئي بسون بيٺل هيون. روضي جي ٻاهران سامهون ۽ کاٻي پاسي دڪان ۽ ريسٽورينٽس ڪثير تعداد ۾ موجود هئا. اسين هاڻي روضي ۾ داخل ٿياسين. روضي جي صحن جو فرش اڇي ماربل جو لڳل آهي، پر ڀڳل ٽٽل آهي. لڳي ٿو ڪيتري وقت کان وٺي مرمت ڪانه ڪئي وئي آهي. روضي جي مٿان وڏو گول سون جي ٽائيلن سان گنبذ ۽ صدر دروازي جي ٻنهي پاسي سونا منارا پنهنجي آب و تاب سان ڪر کنيو بيٺا آهن. روضي جا خدام به اهل سنت سان واسطو رکندڙ آهن، ڇو ته هنن نماز هٿ ٻڌي تي پڙهي. روضو به پراڻي وضع جو ٺهيل آهي. اندر ڪاشيءَ جي ٽائيلن جو رنگ به ڦِٽي ويو هو. هڪ ئي ضريح ۾ جناب علي نقي عه، جناب حسن عسڪري عه، جناب حڪيمه خاتونؑ ۽ جناب نرجس خاتونؑ والده جناب امام مهديؑ آرام فرما آهن. نماز ظهرين ادا ڪئي سين ۽ ٻاهر اچي صحن ۾ ئي پاڻي، چانهه ۽ بسڪوٽن جي سبيل سان شڪم سير ٿي آياسين، غيبت امام زمانهؑ جي جاءِ تي، جيڪا روضي جي سامهون ئي ٻاهرين ديوار جي لڳ آهي. روايت آهي ته امام زمانه جي چاچي يعني امام حسن عسڪريؑ جي ڀاءُ جعفر جنهن کي پهريان جعفر ڪذاب چيو ويندو هو، پر پوءِ تائب ٿيو، جنهن ڪري بعد ۾ جعفر تواب جي نالي سان سڏجڻ ۾ آيو، کي به امام زمانه جي پيدا ٿيڻ جي خبر ڪانه هئي. صرف امام حسن عسڪريؑ جي ڪجهه اصحابن ۽ بيبي حڪيمه خاتون کي ڄاڻ هئي. جعفر کي ان ڪري نه ٻڌايو ويو هو، ڇو ته هن جي عباسي خلييفي معتمد جي درٻار تائين رسائي هئي.
امام زمانهؑ جي پيدائش کي پنجن سالن جي عمر تائين مخفي رکيو ويو هو. جڏهن معتمد امام حسن عسڪريؑ کي شهيد ڪرايو ۽ نماز جنازه پڙهڻ جو وارو آيو ته جعفر نماز پڙهائڻ لاءِ جنازي جي پويان اچي بيٺو. ايتري ۾ هڪ خوبصورت پنجن سالن جو ٻار نمودار ٿيو ۽ جعفر کي ٻانهن کان جهلي پاسي ڪيو ۽ فرمايو ته چاچا امام معصوم جي نماز امام معصوم ئي پڙهائيندو آهي ۽ اوهين نه امام آهيو ۽ نه معصوم. جعفر يڪدم اتان ڀڳو ۽ معتمد جي درٻار ۾ حاضر ٿيو ته حسن عسڪريؑکي ته پنجن سالن جو پٽ آهي، جنهن جو نالو محمد ۽ لقب مهديؑآهي. انهيءَ فصيح زبان ۾ مون سان ڳالهايو ۽ مون کي نماز جنازه پڙهائڻ کان منع ڪئي. جعفر معتمد جا سپاهي وٺي جڏهن پهتو ته امام زمانه نماز جنازه پڙهائي انهيءَ غيبت واري جڳهه تي سرداب ۾ غائب ٿي ويا. سپاهين ڏاڍي ڪوشش ڪئي، پر اندر تنگ غار ۾ داخل ٿي نه سگهيا ۽ واپس موٽي ويا. معتمد جعفر تي سخت ڪاوڙيو ته تو غلط بيانيءَ کان ڪم ورتو آهي. پر جعفر جيئن ته پنهنجي اکين سان پنهنجو ڀائٽيو ڏٺو هو ۽ اهو غيبت ۾ به هليو ويو ته هو پنهنجي ڪيئي تي سخت نادم ٿيو ۽ توبه تائب ٿيو. جنهن ڪري سندس نالو جعفر تواب پئجي ويو. امام زمانه (ؑ) پنهنجي نائبن جي وسيلي ماڻهن تائين احڪام پهچائيندا رهندا هئا. هڪ نائب جو جڏهن وقت پورو ٿيڻ ورو هوندو هو ته انهيءَ کي ٻئي نائب مقرر ڪرڻ بابت ٻڌايئندا هئا. ائين ڪل چار نائب گذريا آهن، اهو سلسلو ستر سالن تائين هلندو رهيو ۽ امام جن آخري نائب کي فرمايو ته هاڻي منهنجي غيبت ڪبرا شروع ٿيڻ واري آهي. آءٌ حضرت خضرؑوانگر هن دنيا ۾ موجود هوندس، پر عام ماڻهن جي نظرن کان اوجهل هوندس. منهنجو ظهور قيامت کان پهريان ٿيندو ۽ نبي الله عيسيٰؑ منهنجي اقتدا ۾ نماز ادا ڪندو. امام مهديؑ تي اسلام جا سڀ فرقا متفق آهن، فرق صرف اهو آهي ته اثنا عشري شيعه مطابق امام سائين جن پيدا ٿي چڪا آهن ۽ قيامت تائين زندهه رهندا ۽ امام حسن عسڪريؑ جا فرزند آهن سندن نالو محمد لقب مهدي ۽ ڪنيت ابوالقاسم آهي، جڏهن ته اهل سنت جي علماءِ جو خيال آهي ته امام سائين جن پيدا ٿيندا ۽ امام حسنؑ جي پيڙهيءَ مان هوند ا۽ سندن نالو عبدالله ۽ لقب مهدي هوندو.
خير سرداب جي زيارت کانپوءِ الوداعي سلام ڪري روضي جي سامهون هڪ ريسٽورينٽ تي مڇي ۽ ماني کاڌي سين. ماني کائي مان ڪيمرا ۾ رول پئي وڌو ته هڪ لمبي تڙنگي ترڪي ٽوپي پاتل شخص منهنجي ويجهو اچي مون کان پڇيو ته ڪير آهين؟ ڪٿان آيو آهين؟ شيعو آهين يا سني؟ مون کي جيڪي جواب مناسب لڳا، مون هن کي ڏنا. تنهن تي چوڻ لڳو ته تنهنجو امام منهنجو سوٽ آهي اها خبر اٿئي؟! مان پريشان ٿي ويس ۽ مولوي صاحب کان مطلب پڇيم. مولوي صاحب وراڻيو ته هي ڪمينو ذات جو عباسي هوندو ۽ حضرت عباس رسولِ خدا جي چاچي جي نسبت سان ۽ حضرت ابو طالب جي ڀاءُ جي نسبت سان پاڻ کي امام جو مذاقاً سئوٽ ٿو سڏائي ته منهنجي به تعظيم ڪيو. غصو ته ڏاڍو آيو، پر پرائو ملڪ کيس ڪجهه به نه چيم. گرمي به ايڏي هئي، جو زمين تي ڄڻ ٽانڊا وڇايا پيا هئا. جلدي جلدي بس ۾ سوار ٿي پنهنجي اڳين منزل مداين لاءِ روانا ٿياسين. سامره ايندي ۽ مداين ويندي بغداد شهر جي وچ مان گذر ٿيو. نئون بغداد ڏاڍو سهڻو ٺهيل آهي، روڊن سان گل ٻوٽا ۽ وڻڪار جام آهي، انهيءَ کان علاوه اوور هيڊ پُليون به جام آهن، تنهن ڪري شهر ۾ ٽريفڪ مُنجهڻ ۽ جام ٿيڻ وغيره بنهه ڪونهي. نئون شهر سٺي ترتيب سان ٺهيل آهي. عراق جا شهر ۽ ڳوٺ وغيره ڪشاده آهن ۽ روڊ رستا به دوراها ۽ ڪشاده آهن. حالانڪه ايتري آدمشماري ڪانه آهي.
هاڻي اسان مداين شهر ۾ پهچي وياسين، جتي ٽن جليل القدر اصحاب سڳورن جا مرقد مقدس آهن.
1. حضرت سلمان فارسي
2. حضرت جابر بن عبدالله انصاري
3. حضرت حذيفه اليماني
هي ٽيئي صحابي هڪ روضي ۾ مدفون آهن. هرهڪ جو مختصر تعارف هيٺ ڏجي ٿو.