• آذربائيجان جو سفر II
جيئن ته اڄڪلهه اسڪولن ۽ تعليمي ادارن جي موڪلن جا ڏينهن آهن. انيتا سينيٽ ميري يونيورسٽي کان موڪلن سبب موٽي باڪو پهتي آهي ۽ سندس منهنجي ٻارن سان بيحد دوستي آهي. فيض جو پٽ طارق جيڪو باڪو ۾ پڙهي ٿو سو پڻ منهنجو وڏو فين آهي. ۽ منهنجي ٻارن سان سندس به وڏي دوستي آهي. سو صبح شام فون تي، اي ميل تي، چيٽنگ تي بس اها ڌم لڳي پيئي هجي ته ڪڏهن ٿا پهچو باڪو. فيض جي گارين جو ڌوڙيو لڳو پيو هوندو آهي. اڙي جلدي پهچ.
فيض جي پوسٽنگ جي سهاري مون ۽ منهنجي گهر وارن ۽ ٻارن گهڻا ئي ملڪ گهميا آهن منهنجي جهاز جي ٽڪيٽ مفت ۽ رهڻ به مفت جو ملي. کاڌا پيتا گهمڻ ڦرڻ مفت. ويتر تحفا تحائف به ملن ته پوءِ چڪر ڇو نه ڏجي. سو فيض جتي جتي رهيو آهي اسان اتي اتي ضرور پهتا آهيون. ڪيناڊا، ٽوڪيو، ايران، بحرين ۽ هاڻي باڪو. خير سائين جيڪو منهنجو ڀاءُ به آهي ته يار به. جنهن سان منهنجو گارگند جو رستو به آهي. تنهن کي هتي “هز ايڪسيلنسي” ڪوٺي پٺيان هلڪي گار ڏيندو آهيانس. هو ڏاڍو انجواءِ ڪندو آهي. پرڏيهي وزارت ۾ ڪم ڪندڙن آفيسرن کي گهر وڏا ملندا آهن- اصل محلات ! اسان جو سمورو ڪٽنب رهي پئي تڏهن به اڃان ڪمرا بچيا پيا هوندا آهن. باڪو جو پنڌ ڏاڍو ڏکيو آهي. ڪراچيءَ کان ڪابه ايئرلائن سڌي باڪو نه ويندي آهي. سو يا ته ترڪيءَ جي شهر استنبول رستي وڃو، پر ترڪش ايئرلائن وارا ڏاڍا پيسا وٺن ٿا. ٻيو طريقو اهو آهي ته دبئي تائين پنهنجي قومي ايئر لائن ۾ اچو ۽ اتان آذربائيجان جي ايئرلائن وٺي باڪو پهچو. پر ڇو ته آذربائيجان ايئرلائن جي ڪابه آفيس پاڪستان ۾ ناهي، تنهن ڪري اهو به ممڪن نه هو. ٽيون رستو اهو هو ته دبئي پي آءِ اي تي پهچو، اتان ايران ايئرلائن تي تهران وڃو. وري به ايران ايئرلائن تي تهران کان باڪو پهچو.
مان الطاف شيخ وانگر ڪو باقائدي سفرنامي لکڻ جي موڊ ۾ ناهيان، پر هيءَ پٽاڙ ان ڪري به ڪريان پيو ته متان پڙهندڙن مان ڪنهن جي ٿوري رهنمائي ٿي پوي. سفر ڪرڻ پنهنجي جاءِ تي هڪ فن آهي. ان لاءِ اڳواٽ معلومات رکڻ ڏاڍي ضروري آهي نه ته ماڻهو پرڏيهه ۾ ڏاڍي تڪليف ۾ اچي وڃي ٿو. پنهنجي ملڪ ۾ تڪليف پهچي ته همدردي ڪرڻ لاءِ سوين ماڻهو پهچي ويندا، پر پرڏيهه ۾ ته ڪو پڇڻ وارو نه هوندو آهي. ان ڪري سفر شروع ڪرڻ کان اڳ سفر جي معلومات رکڻ ضروري آهي. مثال دبئي لاءِ اسان کي ويزو ناهي، پر جيڪڏهن سفر جي آخري منزل جو ويزو آهي ۽ اڳتي ويندڙ ايئر لائن جي ٽڪيٽ ڪنفرم آهي ته پوءِ چوويهن ڪلاڪن تائين دبئي جي ويزي جي ضرورت ناهي ۽ توهان ايئرپورٽ جي حدن اندر گذاري سگهو ٿا. اهڙيءَ طرح اسان کي تهران کان ٿي باڪو پهچڻو هو. اسان وٽ ايران جو ويزو به نه هو پر جيڪڏهن ايران کان اڳتي ويندڙ ٻئي ملڪ جي ويزا آهي ۽ ان ملڪ لاءِ ايئرلائن جي ٽڪيٽ ڪنفرم آهي ته پوءِ ايران ۾ به ٻارهن ڪلاڪن تائين بغير ويزا جي گذاري سگهجي ٿو. اهڙيءَ اسان بغير ويزا جي دبئي لتاڙيندا، ايران لتاڙيندا اڃان به سفر جي هڪ ٻي اٽڪل توهان کي ٻڌايان، جيڪا به گهڻن ماڻهن کي خبر ڪانهي پوءِ سفر ڏاڍو ڏکيو ٿي پوي ٿو. اهو آهي سامان – سفر تي هلڻ کان اڳ فيض ۽ حسنه (سندس گهر واري يا شريڪ حيات) جي ڌم هئي ته انب آڻجو. ڪريلا ۽ ڀينڊيون به وٺيون اچجو. ساوا مرچ ۽ ليمان، ڌاڻا ۽ ڦودنو آڻجو. هاڻي سائين اهي ٽپڙ ساڻ کڻي هلڻ تي ايئر لائن ۽ ڪسٽمس رولز ۾ بندش پيل آهي. يارهين سيپٽمبر وارن واقعن ۽ سارس واري بيماريءَ کان پوءِ سيڪيورٽي جا انتظام ڏاڍا سخت ٿي پيا آهن.
سو سائين اول ته شيون کڻجن ڪيئن. ڀلا جيڪڏهن ڪنهن نموني کڻجن به ته ايڏو وزن ڪيئن کڻجي. هر ايئرپورٽ تي سامان آخر ۾ ملندو آهي. جڏهن توهان ايميگريشن کان گذري ايندا آهيو. سو اسان وٽ ته دبئي ۽ ايران جو ويزو ئي ڪونهي سو سامان هڪ ايئرلائين کان وٺي ٻي ايئرلائين تي ڪيئن چاڙهجي جو سامان حاصل ڪرڻ کان اڳ اميگريشن مان گذرڻو پوندو آهي.
هاڻي مرحليوار اهي احوال ٻڌو- انبن، ڀينڊين ۽ ڪريلن وغيره کڻڻ تي پابندي آهي. پر کڻڻا به ضروري آهن. دبئي- ايران جو ويزو به ناهي پر ان لاءِ جڳاڙ ته ڪرڻو آهي. سو ٻئي ڪم ڪيم، پنهنجي هارڊ ٽاپ واري هڪ بيگ ڪڍيم، پلاسٽڪ جي وڏي ٿيلهي ۾ انب، ڀينڊيون ۽ ڪريلا ڀريم. اهڙيءَ طرح ڪسٽمز ۽ ايئر پورٽ سيڪيورٽي فورس کان ڪنهن نه ڪنهن طرح جان ڇڏايم. هاڻي سائين ٽي وزندار بيگون- تن جو ڇاڪجي. ڪائونٽر تي ويٺل اسٽاف کي چيم ته هن سامان تي دبئي، تهران ۽ باڪو جو ٽيگ هڻن. هي سامان مان باڪو ۾ وصول ڪندس. ڊيوٽيءَ تي موجود اسٽاف کي ان ڪم جي خبر به نه هئي. هو پنهنجي انچارج کي وٺي آيو. تنهن کي سمجهايم ته توهان کي اهڙا مسافر گهٽ ملندا هوندا پر اهو به طريقو آهي. خير سائين وڏي مشڪل سان کين سمجهايم ۽ هنن ڳالهه کي سمجهه ۾ اچي وئي. بيگيج تي دبئي، تهران ۽ باڪو جو ٽيگ لڳائي ڏنائون. اهڙيءَ طرح اٺين جون آچر ڏينهن پي آءِ اي جي فلائيٽ پي ڪي 213 تي رات جو ساڍين ڏهين چڙهي اچي اڌ رات جو دبئي پهتاسين. دبئيءَ ۾ اٺن ڪلاڪن کان پوءِ يعني ٻئي ڏينهن صبح جو ساڍين اٺين وڳين ايران ايئر جي فلائٽ تي تهران لاءِ روانو ٿيڻو هو.
مطلب ته سڄي رات دبئي ايئرپورٽ تي رات گذارڻي هئي. دبئيءَ جو نئون ايئرپورٽ ڏاڍو سهڻو آهي. شايد سموري دنيا ۾ سڀ کان خوبصورت ڊيوٽي فري شاپ دبئي ۾ آهي سو سائين وقت به ڪافي هو، يعني رات - سو نه فقط پورو ايئرپورٽ ۽ ڊيوٽي فري شاپ دل تي گهميوسين پر عمارت جي فني خوبين خرابين کي به جانچي ڏٺوسين.
روزانه عوامي آواز ڪراچي-اڱارو 17 جون 2003ع