• صابرا ۽ شتيلا کان پوءِ جينن
“اي دنيا جا (رهزن)رهبرو. توهان دعوائون ٿا ڪريو ته توهان دهشت گردي خلاف جنگ جوٽي آهي. فلسطينين سان يهودي جيڪي ڪجهه ڪري رهيا آهن، ان کي توهان ڪهڙو نالو ڏيندؤ؟ ڇا هڪ ارب مسلمانن جون پنهنجي مقدس مقامن کي بچائڻ جون ڪوششون ۽ قربانيون توهان لاءِ دهشتگردي آهي؟ توهان عظيم تر اسرائيل جو قيام چاهيو ٿا جنهن جو گاديءَ جو هنڌ يروشلم هوندو ۽ توهان مسجد الاقصيٰ کي شهيد ڪري ان جاءِ تي گرجا اڏڻ ٿا گهرو؟ آخر ۾ هن مسلمانن تي زور ڀريو ته فلسطين جو تحفظ ڪريو ۽ ان کي بچايو.
ويسٽ بينڪ ۾ جينن مهاجر ڪيمپ وٽ جبل مٿان هڪ ڪنڪريٽ ۽ گاري ۽ گپ تي بيٺل يحيٰ صالح هيٺ اشارو ڪري چوي ٿو ته منهنجو گهر هن ڍير جي هيٺان هو. هن ڍير جي هيٺان منهنجي سمهڻ وارو ڪمرو هو. ڍير جي هڪ ڪنڊ کان بيڊ جي گدي جي هڪ ڪنڊ ڏيکاريندي هن چيو ته هي ڏسو منهنجو گدو هو. هڪ ٻئي مٽيءَ جي ڍڳ ڏانهن اشارو ڪندي هن ٻڌيو ته هي منهنجو وهاڻو آهي. مون کي پنهنجي شناختي ڪارڊن جي تلاش آهي ۽ پنهنجي زال جا زيور پڻ ڳوليان پيو ۽ منهنجي ٻارڙن کي ڪپڙن جي به ضرورت آهي. ائين چئي هو پنهنجي پنجن سالن جي ٻار سان ويهي رهي ٿو ۽ ٻارڙو آلين اکين سان پنهنجي پورهيت پيءُ جي گپ لڳل ڏاڙهي تي چمي ڏئي ٿو.
ڪابل ۾ شفق ۽ افق جهڙن ڳاڙهن پٺاڻن جي بي ڏوهه معصوم ٻارن تي انڌا ڌنڌ بمباري ڪندڙ وحشي آمريڪا جي فلسطين ۾ منافقي واري دوڳلي پاليسي خلاف گذريل ڇنڇر تي آمريڪا جي گادي واري هنڌ واشنگٽن ۾ فلسطين جي حمايت ۾ لکين ماڻهن مظاهرو ڪيو. مظاهرين کي عربن وارو لباس پهريل هو ۽ هو نشانيون ٺاهي اسرائيل جي وزيراعظم ايريل شيرون کي جرمني جي نازي ليڊر اڊولف هٽلر کان به وڌيڪ ظالم ۽ وحشي سڏيو ۽ اسرائيل سان آمريڪا جي پٺڀرائي واري پاليسي جي مذمت ڪئي.
ان مظاهري ۾ هڪ فلسطيني آمريڪي ڇوڪري، جينن علي جي هٿ ۾ هڪ پلي ڪارڊ هو، جنهن تي لکيل هو:
“بم سان آپگهاتي حملو ڪندڙ، غريبن لاءِ F-16 برابر آهن.
A suicide bomber is a poor mans F-16’’
هتي مون کي ڀٽائيءَ جا ڪجهه بيت ياد ٿا اچن، جيڪي قرباني جي اهڙن ئي لازوال جذبن جي واکاڻ ۾ آهن:
ديڳين دوڳ چڙهن، جت ڪنين ڪڙڪو نه لهي
تتي طبيبن، چاڪ چڪندي ڇڏيا.
گهوڙن ۽ گهوٽن جيئڻ ٿورا ڏينهڙا
ڪڏهن منجهه ڪوٽن، ڪڏهن راهي رڻ جا.
مر مرين آئون رئان، موٽي آءٌ مَ ڪانڌ
ڪچن وڏا پاند، جيئڻ ٿورا ڏينهڙا.
ڀڳو آءٌ نه چوان، ماريو ته وسهان
ڪانڌ منهن ۾ ڌڪڙا، سيڪيندي سهان
ته پڻ لڄ مران، جي هوئنس پٺ ۾.
اڄ مان ڀٽائيءَ جا سلام لنڊن ۾ مقرر سعودي عرب جي سفير غازي الغوحيبي کي پهچايان ٿو، جنهن فلسطين جي جي اٺن ورهين جي ان معصوم ٻارڙي جي واکاڻ ۾ شعر لکيو جنهن29 مارچ تي مغربي يروشلم جي سپر مارڪيٽ ۾ پنهنجي ڪچڙي بدن سان بم ٻڌي آپگهات ڪيو هو ۽ ٻن اسرائيلي يهودين کي جهنم رسيد ڪيو. ان اٺن سالن جي فلسطيني ڇوڪريءَ جو نالو الحيات آهي:
الحيات کي چئو:
اي تيرن ۽ تفنگن جي شهزادي
هي ڪائنات جو سمورو حسن
تنهنجي نيڻن تان نثار ٿي وڃي
جيئن تون – مرڪندي
موت کي مٺيون ڏنيون.
جينن ۾ لاتعداد فلسطينين جا گهر مسمار ڪيا ويا آهن. سون – هزارن جي تعداد ۾ فلسطيني زنده درگور ٿي چڪا آهن. اسرائيلي وحشي بين الاقوامي امن ايجنسين کي امداد پهچائڻ به نه ٿا ڏين. لاشن جي ڌپ سبب علائقي ۾ تعفن پکڙيل آهي. آمريڪا ۽ ان جي رکيل (Keep) گڏيل قومن جو ادارو زباني جمع خرچ ۽ کوکلي بيان بازي ۾ رڌل آهن.
ڪعبي جي پيش امام پوئين جمعي تي واهه جو صحيح خطبو ڏنو ۽ عربن کي چيو آهي ته پنهنجي مڙسي ڪريو، گوري چمڙي وارا آمريڪي توڙي يورپي سڀ منافق آهن. انهن جي اندر ۾ مسلمانن جي نسل ڪشي واري ايجنڊا آهي. اهي عظيم تر اسرائيل بنائڻ چاهين ٿا. عرب غيرت ڪن.
ڏکيون جان نه مڙن تان تان ڀنڻ نه ٿئي
پٽڻ واريون پڌريون، ڳاڙها ڳل سندن
ٻيون هونئن ئي هٿ هڻن، رئنديون رئڻ واريون.
سور ورهايان سرتيون جي ورهايا وڃن
ٻيون ڪوهه ٻجھن، جن سندا تن سامهون.
آخر ۾ اچو ته انهيءَ فلسطيني فوٽو گرافر ناصر شاطيه جي چئن ڏهاڙن جي ڄاول ڌيءَ “دنيا” لاءِ تعزيتي هٿ کڻون، جيڪا اسرائيلي چيڪ پوسٽ تي روڪ سبب اسپتال تائين پهچي نه سگهي. سندس نيڻ اڀ ڏانهن نهاري بي جان ٿي ويا. ناصر کي اها هڪ ئي نياڻي هئي.
عوامي آواز ڪراچي- 22 اپريل 2002ع