• انور جاني جي چاليهي جي موقعي تي لکيل جاني هن جهاز ۾
“ڪهڙي” ڪاتب!تون ڪرين، مٿي پٽن پيهه!
جي ورق ورائين ويهه ته به اکر اهوئي هيڪڙو.
برابر اهڙا چاليهه چاليها ٿين ته به پرينءَ جي پسڻ کان سواءِ دل کي ڪهڙو آٿت ايندو. اسان ڪاتب يا ليکڪ ڪهڙي ويهي پنن تي پيهه يا پٽاڙ ڪريون. يا ڪاغذ ڪارا ڪريون. ويهه ورق لکون يا ويهه هزار. پر انور جاني ڪٿان ملي.
ڪيڏو قول جو سچو هو. نائين نومبر 2002ع تي پنهنجي ننڍي ڀاءُ منور کي اسپتال منجهان فون ڪيو هيائين. يار نرس مٿان بيٺي آهي. مون کي اندر ٿيٽر ۾ وٺيو ٿا وڃن. چڱو سڀاڻي ٻيهر ڳالهائيندس. آواز ۾ اهوئي کڙڪو ، اهوئي ميٺاج، اهائي پنهنجائپ. انور چيس: “يار سڀاڻي نه اڱاري تي ڳالهائجانءِ.”
“چڱو اڱاري تي ملبو. هاڻي نرس مٿان بيٺي آهي.” انور چيو ۽ فون رکي ڇڏيائين. ۽ پوءِ برابرانور “ جاني هن جهاز ۾ “ اڱاري تي ئي آيو. ڀاءُ سان وعدو جو ڪيو هئائين. پر هي چرندڙ پرندڙ، مرڪندڙ، کلندڙ، ٽهڪ ڏيندڙ انور جاني نه هو. هي اهو چلولو، الوچ، حرڪتي، ڀوڳائي ٺڪائي انور جاني نه هو. هي خاموش ۽ ساڪت بنا چرپر، فاني، جاني هو. جيڪو واعدي مطابق اڱاري تي پهتو. پر جهاز جي مسافرن سان گڏ ويٺل نه هو.
نائين نومبر تي حشاش بشاش، انور پنهنجي ڀاءُ کي فون ڪيو هو. پنهنجي ننڍي ڀاءُ کي ٽوڪيو جپان گهرائڻ جي ڏاڍي تڪڙ هيس. “يار ڪاغذ موڪليا اٿئي. مان هڪ ڪاغذن جو ٻيو سيٽ ڊاڪٽر ظفر ميمڻ هٿان به موڪلي ڏنو اٿم. تون تڪڙ ۾ هليو اچ.”
ڏهين نومبر تي انور جا ٽهڪ بند ٿي ويا. خبر ناهي ته پنهنجي وني ساڃيڪو، انور کي پيار ڀري آخري پپي به ڏئي سگهي الائي نه؟
يا پنهنجي شرير ۽ پياري پٽ ستن سالن جي عامر انور، پنهنجي ٽن سالن جي ننڍڙي نياڻي دعا انور ۽ پنهنجي آخري نشاني چئن مهينن جي امان انور کي به سندس آخري ڀاڪر ۽ چمي نصيب ٿي هوندي الائي نه؟ اڄ سندس ڀائر سندس چاليهي جي موقعي تي خيرات جي ماني ڪري رهيا آهن. بيشڪ دنيا جو دستور به اهو ئي آهي. تڏو به سندس ڀائرن ئي وڇايو هو. عذر خواهيون به هنن ئي وصول ڪيون. پر مان ڪنهن کي ڪيئن ٻڌايان ته منهنجي دل ۾ به ته تڏو وڇايل آهي، جتي انور سان گهاريل گهڙيون مون سان ان تڏي تي اچي رهاڻيون ڪنديون آهن. ڪڏهن ڪڏهن اهي يادون اوڇنگارون ڏيئي روئي پونديون آهن ۽ منهنجي اکين آڏو ترورا ٿيڻ لڳندا آهن. تڏهن مون کي شيون چٽيون نظر نه اينديون آهن. پوءِ ڪار جي شيشي وانگر اکيون اگهي صاف ڪندو آهيان ته ٻيهر شيون چٽيون ڏسي سگهندو آهيان.
سچ پچ ته اڄ مان پڇتايان ٿو ته منهنجي انور جاني سان ملاقات ڇو ٿي. جو نه ملاقات ٿئي ها نه ئي اڄ مون کي ايڏو ملول ٿيڻو پوي ها.
اها ئي حالت ادا عنايت بلوچ جي به آهي. جيڪو پنهنجي ٻٽونءَ جي خاني ۾ انور جانيءَ جي تصوير هر وقت کڻي هلندو آهي. ۽ اها ئي حالت منهنجي ڀاءُ فيض کوسو جي به هوندي (جيڪو هن وقت آذربائيجان ..... پاڪستان جو سفير آهي) ۽ سندس گهر واري حسنه جي هوندي.
انور جاني سان منهنجي ۽ ادا عنايت جي ملاقات فيض معرفت ئي جپان ۾ ٿي جڏهن فيض ٽوڪيو ۾ پاڪستاني سفارتخاني ۾ ڪائونسلر هو ۽ جاني ڄڻ ته سندن گهر جو ڀاتي هو. تنهن ڏينهن جڏهن باڪو، آذربائيجان ۾ فون تي فيض کي اها خبر ٻڌايم ته هو وڌيڪ ڳالهائي نه سگهيو ۽ فون رکي ڇڏيائين ائين ئي جڏهن ادا عنايت بلوچ کي اها خبر ٻڌايم ته ادا به پريشانيءَ منجهان فون تي نه ڳالهائي سگهيو. ائين برابر آهي ته انور جاني ڀائرن جو طبعي ڀاءُ هو. ائين به برابر آهي ته انور جاني مون سان فيض ذريعي ئي واقف ٿيو ۽ اهڙي طرح ادا عنايت سان به پر هن جي ۽ منهنجي “پيٽ ورن ۾” ڪي ڳالهيون اهڙيون هيون يا ڪي گهڙيون اهڙيون هيون جيڪي ادب وچان يا ڪنهن به سبب کان هو ادا عنايت ۽ فيض سان نه ڪري سگهندو هوندو ۽ اهي ئي اهي گهڙيون هونديون آهي جنهن ۾ انسان جو سڄو اندر، ٻاهر اچي ويندو آهي. جنهن ۾ خوشين ۽ ٽهڪن جا بند ڀڄي پوندا آهن جنهن ۾ ڪجهه به “بچائي” نه رکبو آهي انور جون اهي گهڙيون مون سان گذريون ۽ ان ڪري مان اها دعويٰ ڪري سگهان ٿو ته اديون ڙي اوهان ڇا ڏٺو هو، جيڪي ڏٺو هو مون.
ڪي دوست فقط ڏينهن ڏٺي جا دوست هوندا آهن. ڪي ڊنر تائين ساٿ ڏئي سگهندا آهن اسان جو ساٿ چوويهن ڪلاڪن وارو ساٿ هو. سانجهيءَ کان پرهه ڦٽي تائين وارو ساٿ. مٺيون ڳالهيون، مرڪون ٽهڪ شرارتون.
اڃا هڪ ٻئي کي ڏٺو ڪو نه هئوسين. حسنه ۽ فيض، انور کي ٻڌائيندا رهندا هئا ته اسان جو ڀاءُ هدايت تنهنجي ڏانءُ جو آهي ۽ هو کلڻو ملڻو ۽ وڏو ڀوڳائي ٺڪائي آهي پوءِ ته انور، حسنه ۽ فيض واران جي ڪڍ پئجي ويو ته هدايت کي جلد ٽوڪيو گهرايو.
حسنه ۽ فيض هونءَ به جتي پوسٽنگ تي ويندا آهن ته منهنجي لاءِ ڀنڊي ٻاري ڏيندا آهن. اڙي جلدي پهچ، پوءِ فيض ته بدشد ۽ برو ڀلو ڳالهائڻ ۾ شروع ٿي ويندو آهي. ادا عنايت جو هڪ ته ادب ڪيو ويندو آهي ٻيو ته پئسن واري ٽڪيٽ تي هر هڪ ملڪ ۾ وڃڻ ايترو اسان به ناهي. منهنجي ۽ فيض جي عمر ۾ گهڻو فرق به ناهي ٻيو اسان گڏ کيڏيا ۽ پڙهيا آهيون ٽيون ته مون کي ڪنهن به ملڪ ۾ وڃڻ لاءِ مفت جي ٽڪيٽ ملي سگهندي آهي. تنهن ڪري فيض وارن جي محبت ۽ زور مون تي گهڻو هلندو آهي، سو مان به فيملي سميت وڃي ٽوڪيو پهتس. اها شايد 1992ع جي ڳالهه آهي. پوءِ فيض منهنجي چارج انور حوالي ڪري ڇڏي. پوءِ سچ پچ ته انور جان ۽ مان ٻه قالب هڪ جان ٿي وياسين. اڄ جاني نه رهيو آهي ته ڄڻ جان به مون تي بار ٿي پئي آهي.
جاني زندگي سان ڀرپور هوندو هو فقط ڀوڳائي ٺڪائي ۽ کلڻو ملڻو ئي نه هو. هو هڪ ٺيٺ قوم پرست سنڌي هو. جپان ۾ سندس ڪار جي ٽيپ ۾ اسان سدائين سنڌي ڪلام پيا ٻڌندا هئاسين. هو پنهنجي جپاني زال کي اڪثر سنڌ وٺي ايندو هو ۽ پنهنجي اباڻي گهر سيٺارجن جي ڀرسان ڳوٺ محمد صادق ڪبر ۾ اچي رهائيندو هو. زال کي ڪجهه ڪجهه سنڌي سيکاري هئائين. سندس ٻچڙا توڻي جو ٽوڪيو ۽ ڄاوا نپنا آهن تڏهن به سنڌي ڳالهائيندا آهن.
سندس ستن سالن جو عامر انور سنڌي ڪلام ڳائي ٻڌائيندو آهي “شام جو هي پهر نانءُ اسان جو ڪريو” ڪجهه ته ايندا ڪريو. ڪجهه ته ويندا ڪيو، ڪي ته ڳالهايون ڪريو. اهو ڪلام وڏي شوق سان ٻڌائيندو آهي مان ڪراچيءَ ۾ ڪيترن ئي نج ڳوٺاڻن سنڌين جي ڪٽنبن کي سڃاڻندو آهيان جيڪي پنهنجن پاڻ سان اردو ڳالهائڻ ۾ فخر محسوس ڪندا آهن ۽ انهن جي ٻارن کي سنڌي ڳالهائڻ ئي نه ايندي آهي.
“حيف تنين تي هوءِ، وطن جن وساريو” پر پنجٽيهن سالن جو نوجوان ۽ خوبصورت انور جاني پڪو پڪو سنڌي هو جنهن پنهنجي ماءُ جي ٿڃ سان ڪڏهن بي وفائي نه ڪئي.
ڀٽائي جو عاشق، سچل جو عاشق، آخري ڏينهن ۾ هو صوفي بڻجي پيو هو. اڌ رات جو ائين ئي سنگت سان ڪچهريون ڪندي اوچتو ئي اوچتو کيس اونٽار ايندو هو.
“اٿو يار اٿو هلون ٿا” ڀٽائي جي درگاهه تي “دوست چون يار رات جا ٽي ٿا ٿين. هن وقت ڇا هلي ڪجي پر هي پنهنجي ڳالهه تان مڙڻ وارو ڪٿي. پنهنجي ڳالهه ضرور پوري ڪري. پوءِ اڌ رات جو ڀٽائي جي روزي تي وڃي. راڳ هجي ته ٻڌي به نه ته زيارتون ڪري موٽي اچي. تنهن ڏينهن سندس ننڍو ڀاءُ منور ۽ محمد صادق سندس ڀيڻوو منهنجي گهر ڪراچي آيا. انهن سان انور جاني بابت ڳالهه ٻولهه ٿي. گهڻيون نيون ڳالهيون سامهون آيون ٻئي ڏينهن وري سندس ٻيو ڀاءُ ڊاڪٽر اسلم ڪٻر منهنجي گهر آيو ڊاڪٽر اسلم ڪراچي ۾ پنهنجي ڪلينڪ هلائيندو آهي. ڊاڪٽر اسلم کان پڻ انور بابت ڪافي ڳالهيون معلوم ٿيون جن جي مون کي خبر نه هئي.
انور جاني کي رت جو ڪينسر ٿيو هو. جنهن جي “خبر ڏاڍي دير سان پئي”. ڪينسر جي خبر 14 آگسٽ 2002ع تي پئي. هوڏانهن پنهنجي ڀاءُ ڊاڪٽر اسلم جي شادي جي تاريخ به پاڻ ويهي مقرر ڪئي هئائين پر موضي مرض جي اوچتي انڪشاف سبب انور ڀاءُ جي شادي ۾ به شريڪ نه ٿي سگهيو.
حالات ۽ واقعات جي ستم ذريعي ته ڏسو جو ان ئي موقعي تي سندس پياري ڀاءُ جي شادي به ٿيڻي هئي. هوڏانهن سندس وني جيڪا اميد سان هئي اها الڳ اسپتال داخل هئي. جولاءِ جي پهرين هفتي ۾ کيس هڪ ٻچڙو عطا ٿيو، جنهن جو نالو پڻ رکيائين. امان انور سندس چوڻ هو ته هن جي ولادت سان مون کي الله پاران امن امان جي نويد ملي آهي، تنهن ڪري سندس نالو امان انور رکيائين.
انور جاني هڪ اين جي او جو باني پڻ هو. “گل ويلفيئر اينڊ ڊولپمينٽ آرگنائيزيشن” هڪ سماج سڌارڪ تنظيم جو بنياد انور پنهنجن هٿن سان رکيو جنهن لاءِ مالي سهائتا به هو پاڻ ڪندو هو.
ڊاڪٽر گل محمد سندس چاچي جو نالو هو جنهن پويان هن ان تنظيم جو نالو رکيو هو.
ڊاڪٽر گل محمد ڊينٽل سرجن هو جيڪو ڪار جي حادثي ۾ خدا کي پيارو ٿي ويو هو. انور ان تنظيم جي پليٽ فارم تان هڪ اسپتال ٺهرائڻ گهري ٿي، جنهن لاءِ کيس ڏاڍي بيچيني هئي. پر زندگي ساڻس وفا نه ڪئي مون کي خبرناهي ته اسپتال وارو ڪم ڪيستائين اڳتي وڌي سگهيو آهي.
انور جي ٻن ڀائرن سان تازي ملاقات مون کي ڪجهه اتساهه ڏنو آهي.
منور جيڪو سيٺارجا يونين ڪائونسل جو ڪائونسلر آهي ۽ ڊاڪٽر اسلم جيڪو ڪراچي ۾ ڪلينڪ هلائيندو آهي اهي انور جا ٻئي ڀائر مون کي سريلا ۽ سگهڙ لڳا. مون کي پوري اميد آهي ته سندس اهي ڀائر انور جي پٺتي ڇڏيل ورثي، وني ۽ ٻارن جو خيال رکندا.
“هو جي رنگ رنگين سي کٽي کنڀ کڻي ويا.
اتان هون آڻين ماڻهو ميرا ڪپڙا.”
روزانه عوامي جمعو 20 ڊسمبر2002ع