• جنگل شاهه ڪاليج ۾ جهنگ جو قانون
قانون نافذ ڪندڙ ان اداري جو هي پهريون قبضو ڪونهي اڳي سالن جا سال انهن “سوڪ سينٽر سامهون” جتي هن وقت ايڪسپورٽ پروموشن بيورو جون نمائشي عمارتون ۽ ميدان ٺهيل آهن اتي به هن اداري جو قبضو پئي رهيو آهي ۽ ڪيئي سالن جي جهيڙي ۽ وفاقي حڪومت جي مداخلت کانپوءِ انهن کان وڏين مشڪلن سان قبضو پٽايو ويو. وري ڪنهن عورتن جي ڪاليج تي قبضو ڪيو ويو ۽ ڪلاس روم ڀڃي باٿ روم ٺاهيا ويا. يعني قبضي ڪرڻ کان پوءِ ان عمارت ۾ ڀڃ ڊاهه ۽ نقشو مٽائڻ به هنن لاءِ کٻي هٿ جو کيل آهي.
وري اسان جي تاريخي ۽ ثقافتي لحاظ کان “تاريخي ورثو” قرار ڏنل عمارت جناح ڪورٽس جهڙي عمارت تي به انهيءَ “قانون نافذ ڪندڙ اداري قبضو” ڪيو. فوجي حڪومت جي گورنر پاران زور پيو ته سرڪاري ۽ قانوني طور تي ان عمارت جو قبضو ان قابض اداري جي حوالي ڪيو وڃي تنهن وقت سنڌ سرڪار جي ثقافت ۽ سياحت جو سيڪريٽري اسان جو سڄاڻ ۽ برجستو مهربان حميد آخوند هئو. ٻڌو اٿئون ته حميد آخوند گورنر جي زور ڀرڻ جي باوجود سرڪاري دٻاءَ جي سخت مخالفت ڪئي ۽ پنهنجي صحيح سان سرڪاري طور تي جناح ڪورٽس جي عمارت “قانون نافذ ڪندڙ اداري” کي ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو جنهن جي نتيجي ۾ حميد آخوند جهڙي قابل سيڪريٽري کي سندس عهدي تان بي دخل ڪيو ويو، جيڪو اڄ ڏينهن تائين بي دخل آهي. هن وقت جناح ڪورٽس واري عمارت جو حال ڇا آهي ۽ ان جو مستقبل ڇا آهي؟ تنهن جي صحيح خبر ناهي پر بهرحال جس هجي حميد آخوند کي جيڪو سنڌ جي تاريخي ورثي جو بچاءُ ڪندي پاڻ بي دخل ٿي ويو، پر هن آڻ نه مڃي. مون کي ياد آهي ته تازو ڪراچيءَ ۾ سائين حسين شاهه راشدي، پاران، سندس مربي ۽ محترم چاچي ۽ سنڌ جي علم ادب جي مناري سائين حسام الدين راشدي تي ڪرايل هڪ فنڪشن جي موقعي تي جهوني سياستدان جتي سنڌ جي آزادي جون ڳالهيون ڪيون. وڏي صوبي جي بي واجبين جون ڳالهيون ڪيون اتي حميد آخوند جو نالو کڻي هن چيو ته اهڙي قابل شخص کي هڪ اصولي موقف جي پاسداري جي سزا ۾ کيس بي دخل ڪيو ويو.
هڪ ٻئي قانون نافذ ڪندڙ اداري جو سنڌ صوبي جي قانون ساز اداري سنڌ اسيمبلي جي هاسٽل تي قبضو آهي اندازو ڪريو “قانون ساز” اسيمبلي جي ميمبرن جي هاسٽل تي قبضو جيڪو ڇڏائجي نه ٿو سگهجي.
سرڪاري عمارتن تي قبضا سي به سرڪاري عملدارن پاران- ٻه سرڪاري ادارا قبضن ڇڏائڻ لاءِ سرگردان آهن.
گورنمينٽ ڊگري بوائز ڪاليج جنگل شاهه ڪياماڙي جا ساڍا ٽي سو شاگرد پريشان آهن. ٻين ڪاليجن ۾ فرسٽ ايئر جو تعليمي سال شروع ٿي چڪو آهي پر سنڌين جي وسندي جي هن ڪاليج ۾ “ اڄ به قانون نافذ ڪندڙ” اداري جو قبضو بدستور قائم آهي. سنڌ سرڪار، گورنر وفاقي سرڪار، سنڌ جي شهري حڪومت سڀ ادارا بيوس بڻيل آهن.مذاڪرات جاري آهن مذاڪرات يا “مذاق رات” مذاق واري رات جتي ڏينهن ٿيڻ جا امڪان ڏينهون ڏينهن گهٽبا پيا وڃن تڏهن ته فيض احمد فيض چيو هو ته:
يه داغ داغ اجالا يه شب گزيده سحر
وه انتظار ٿا جس ڪا به وه سحر تو نهين
يه وه سحر تو نهين جس ڪي آرزو ليڪر
چلي ٿي يار ڪي مل جائيگي ڪهين نه ڪهين
فلڪ ڪي دشت په تارون ڪي آخري منزل
صبح جي انتظار ۾ آزادي ملڻ کانپوءِ اڌ صدي کان مٿي جو عرصو گذري چڪو آهي پر:
تم آئي هو نه شب انتظار گذري هي
تلاش ۾ هي سحر بار بار گذري هي
وارو معاملو آهي يا جنهن کي اسان صبوح سمجهي ويٺا آهيون سان واقعي صبح آهي به سهي يا صبح جو ڌوڪو آهي ريگذار آهي.
اڀي تو صبح ڪي ماٿي ڪا رنگ ڪا لاهي
اڀي فريب نه کائو بڙا انڌيرا هي.
چوڻي آهي ته اٺ تڏهن پئي رُنا جڏهن ٻورا ٿي سبيا.
فارسي جي هڪ چوڻي آهي:
“يڪ مشت نمونئه خروار”
يعني هڪڙي مٺ خرار جو نمونو هوندي آهي. سو جڏهن ريفرينڊم ٿيو هو تڏهن هن عظيم ملڪ جي عظيم قوم سمجهي چڪي هئي ته عام چونڊن جو انداز ڪهڙو هوندو.
خيرن سان عام چونڊون ٿي به ويون هن وقت سياسي سحر تي جيڪو رات جو قبضو آهي تنهن صبح ٿيڻ جا امڪان ڪيترا روشن آهن سو اوهان به سمجهو ٿا اسان به سمجهون ٿا اسان جي جمهوري انداز ۾ هڪ انعام اهو مليو آهي ته تازو برطانيه پاڪستان جي دولت مشترڪا ۾ داخلا کان ان بنياد تي منع ڪئي آهي ته پاڪستان ۾ جمهوريت جو اندازو جمهوري ناهي. هندستان جي حڪومت برطانيه جي فيصلي جي وڏي واکاڻ ڪئي آهي.
موٽي ٿا اچون، جنگل شاهه ڪاليج طرف- آخري خبرون اهي آيون آهن. قانون نافذ ڪندڙ اداري وارا “مذڪرات” جي نتيجي ان تي راضي ٿيا آهن ته پنجهتر سيڪڙو ڪاليج تي سندن قبضو جاري رهندو باقي پنجويهه سيڪڙو ڪاليج خالي ڪرڻ لاءِ هو رضامند آهن يعني ان پنجويهه سيڪڙو ڪاليج جو تدريسي عملو به هوندو ۽ فرسٽ ايئر ۾ داخلا وٺندڙ نوجوان ڳڀرو ڇوڪرا به هوندا ۽ قانون نافذ ڪندڙ به هوندا ته تصور ڪريو ته اتي تعليمي تقدس جي ڪيتري پاسداري هوندي. انهن جي مجرم ۽ گنگهار اک جي تعقب کان معصوم ۽ ڳڀرو ڇوڪرا بچي سگهندا ۽ اسان جي آخري نبي حضرت محمد (صلعم) جڏهن فرمايو هو ته علم حاصل ڪريو توڙي جو توهان کي چين وڃڻو پوي.
اڄ اسان پنهنجي ان عظيم هستي ۽ انسانذات جي محسن کي ايترو عرض ٿا ڪريو ته يا رسول الله هينئر ئي تعليمي ادارا کوڙ آهن. فقط اهي اسان کي قانون نافذ ڪندڙ کان خالي ڪرائي ڏيو ڇو ته اسان جو “آهني قانون” بيوس بڻجي چڪو آهي.
عوامي آواز ڪراچي-5 نومبر 2002ع