• سنڌ منهنجي امان
اسان جو چوڻ آهي ته هر ڀيري حڪومت سازي ۾ سنڌ سان ٻه اکيائي ڇو ڪئي ويندي آهي ؟ باقي ٽن صوبن ۾ حڪومت سازي ۾ ڪهڙي دشواري آهي؟ ڇا سنڌ ۾ واضح اڪثريت رکندڙ ڪا پارٽي ڪونهي؟ ڇا هرهنڌ اهي جمهوري روايتون نه رهيون آهن ته جيڪڏهن ڪنهن صوبي ۾ توڻي مرڪز ۾ ڪنهن هڪ پارٽي کي واضح اڪثريت حاصل ناهي تڏهن به اڪثريتي پارٽيءَ کي حڪومت ٺاهڻ جي دعوت ڏني ويندي آهي ۽ هڪ مقرر ڪيل مدت ۾ انهيءَ حڪومت کي چيو ويندو آهي ته اها اعتماد جو ووٽ وٺي ۽ ايوان ۾ پنهنجي اڪثريت ثابت ڪري.
سنڌ اسيمبلي ۾ انهي جمهوري روايت تي عمل ڇو نه؟ سنڌ اسيمبلي جو اجلاس اڻ ڄاڻايل مدت تائين ڇو مهمل ڪيو ويو آهي. ڇا اهڙي مهمليءَ جي درخواست سنڌ اسيمبليءَ ۾ اڪثريت رکندڙ پاڪستان پيپلز پارٽيءَ ڏني هئي يا سنڌ ۾ ٻيو نمبر اڪثريت رکندڙ پارٽي متحده قومي موومينٽ ڏني هئي. نه، ته پوءِ ڪنهن جي چوڻ تي اهو غيراخلاقي، غير منطقي ۽ غير قانوني حڪم صادر ٿيو؟ انهيءَ ڳالهه کي سمجهڻ لاءِ وڏي دماغ جي ضرورت نه آهي. ڳوٺاڻو اڻپڙهيل ۽ ٻار به سمجهي سگهي ٿو ته لوٽن جي خريد و فروخت وارو ڪاروبار اڃان ڪاميابيءَ سان طئي ٿي نه سگهيو آهي. ان سبب جي ڪري سنڌ اسيمبليءَ جو اجلاس مهمل يا ملتوي ڪيو ويو آهي.
جيئن ۽ جڏهن خريداريءَ جي نتيجي ۾ ڪو لوٽا گروپ سنڌ ۾ به قائم ٿي ويو ته سنڌ اسيمبليءَ جو اجلاس گهرايو ويندو ۽ پوءِ اڪثريتي پارٽيءَ کي ڌڪي ڌار ڪيو ويندو ۽ ڌانڌلين ذريعي چند سيٽون حاصل ڪندڙ ڪنهن قبضا گروپ کي سنڌ اسيمبلي ۾ پٽڪو ٻڌايو ويندو. سنڌ ۾ اها روايت اڳ به رهي چڪي آهي هڪ ويڪائو وڏيري کي ڪرسي ڏني وئي هئي جنهن سنڌ جا ٽين کڙڪائي ڇڏيا هئا. هاڻي به ائين ٿيندو.
بنگال سان به ائين ئي ٿيو هو جو اتي جي اڪثريتي پارٽي کي اقتدار کان الڳ رکيو ويو اهڙي طريقي سان بنگال اسان کان الڳ ٿي ويو. هتي سنڌ ۾ به ورجائي ورجائي اهو غير جمهوري فعل جاري رکيو پيو وڃي. سڀاڻي خدا نه خواسته جيڪڏهن سنڌ ۾ اهڙي سوچ اڀري پوي جنهن جي اڀرڻ جا قوي امڪان موجود آهن ته پوءِ وري الزام به سنڌ تي مڙهيا ويندا ته سنڌي غدار آهن. سنڌي علحدگي پسند آهن. پوءِ اهو ڪو به نه ڏسندو ته اهڙي سوچ جا ڪارڻ ڇا آهن؟ اڄ اهو چيو وڃي ٿو ته پيپلزپارٽي جي سربراهه وڏي غلطي ڪئي جو هن پنهنجي پارٽيءَ کي اقتدار کان الڳ رکيو ۽ ڪنهن پارٽي سان مفاهمت نه ڪئي. اڄ اهو به چيو ٿو وڃي ته پيپلزپارٽي آصف زرداري جي آزادي ۽ ڪيسن جي واپسي وارن مطالبن تان هٿ کڻي وڃي ته پوءِ پيپلزپارٽي سان ڳالهيون ٿي سگهن ٿيون. اسان به ٻه چار درجا پڙهيا آهيون. اسان به هن دنيا ۾ رهون ٿا. ڇا ڪو ان ڳالهه کان انڪار ڪندو ته محترمه بي نظير ڀٽو هميشه مفاهمت جون ڳالهيون فوج سان توڙي حڪومت سان نه هلائيندي رهي آهي؟ ڇا فوج طرفان يا حڪومت طرفان محترمه يا سندس باندي ور کي ذرو به رليف جو ڪو آسرو يا واعدو ڪيو ويو؟ آصف زرداري سالها سال کان ڪهڙي ڏوهه ۾ قيد آهي؟ ۽ کيس چند ڏينهن پيرول تي آزاد ڪيو ويو ته ان حالت ۾ جڏهن سندس ماتا بي هوشي واري حالت ۾ وڃي چڪي هئي ۽ هڪ بي گناهه باندي کي پنهنجي ماتا کان مامتا به نه ملي سگهي. ڇا بي گناهه سالن جا سال سزا ڪٽڻ کان پوءِ جيڪڏهن حڪومت جا ذميوار وزير چون ته آصف جي آزادي جو مطالبو نه ڪيو وڃي ته اهڙي اعلان جو ڪو اخلاقي جواز آهي ڇا؟ ڇا حڪومت قيامت ڏينهن زمين جي تڏا ويڙهه شروع ٿيندي ته آصف انهي ۾ ويڙهيو ويندو؟ ڳالهه آصف جي آزادي جي ناهي. ڳالهه محترمه خلاف قائم مقدمن ختم ڪرڻ جي ناهي. ڳالهه آهي احتساب واري عمل جي اصولن جي. احتساب جا معيار ٻٽا نه هجڻ گهرجن.
هڪڙيون سياسي ڌريون اهڙيون آهن جيڪي سالن کان پيرول تي آزاد آهن انهن پيرول تي چونڊون وڙهيون ۽ سالن جا سال اهي وزير رهيا ته به پيرول تي هئا ۽ ٻين جا گهر ڀاتي خدا کي پيارا ٿي ويا ته به انهن کي پيرول تي آزادي نه ٿي ملي.
هڪڙن مٿان ڪيسن جا انبار ڪورٽن ۾ ٻڌڻي جي انتظار ۾ اوٻاسيون ڏئي رهيا آهن ته انهن کي نوڪرن چاڪرن ۽ روپين ڊالرن جون پيٽيون ڀري “ڀلي پار” روانو ڪيو ٿو وڃي.
نيب جي صورت ۾ هڪ اهڙو ڪوڙڪو اڏيو ويو آهي جنهن ۾ بي ڏوهه ڦاسي پوندا آهن ۽ ڏوهاري نڪري ايندا آهن . انهي ڪوڙڪي مان نڪرڻ ايڏو ڏکيو ناهي بس “ دست بيعت” جي دير آهي جن اها ڪئي سي آزاد به ٿي ويا وزير به ٿي ويا جن اها نه ڪئي اهي ڀلي پيا بي ڏوهه قيد بند ۾ سڙن. ملڪ بدر هجن پنهنجي ٻچن کان پري هجن ۽ پنهنجي قريبن جي مرحيات ٿي وڃڻ تي به لاشن تي ٻن ڳوڙهن ڳاڙڻ جي به انهن کي اجازت ڪانهي. سنڌ ۾ گهڻيون سيٽون حاصل ڪندڙ ٻئي نمبر پارٽي کي چند گذارشون.
توهان سنڌي آهيو. توهان جو مرڻ جيئڻ، اٿڻ ويهڻ، کلڻ روئڻ سنڌ ۾ آهي.
اليڪشن مهم دوران متحده قومي موومينٽ جي باني جناب الطاف حسين جا سنڌي ٽوپي ۽ اجرڪ ۾ ويڙهيل پوسٽر لڳل هوندا هئا جنهن ۾ شاهه لطيف جي ڌرتي، سنڌ جي ڌرتي ۽ ان جي حق جا سلوگن لکيل هوندا هيا. تقريرن ۾ تحريرن ۾ سنڌ جي حقن جون ڳالهيون، صوبن کي مڪمل خود مختياري ۽ 1940ع واري پاڪستان جي ٺهراءِ تي عمل درآمد واريون ڳالهيون، قول ۽ واعدا وچن هوندا هئا پوءِ چونڊن جي نتيجن اچڻ کانپوءِ ۽ حڪومت سازي واري عمل ۾ متحده پاران حڪومت کي ووٽ ڪرڻ لاءِ “نوگو” علائقا خالي ڪرائڻ وارا مطالبا رکيا ويا ۽ پنهنجي اليڪشني منشور ۾ ڪيل سڀني واعدن کي پس منظر ۾ رکيو ويو. پوءِ عارضي طور تي پنهنجي اليڪشني منشور ۾ ڪيل سڀني واعدن کي پس منظر ۾ رکيو ويو. پوءِ عارضي طور تي حڪومت قدم کڻي “نوگو” علائقا خالي ڪرايا. ۽ متحده حڪومتي اهلڪارن سان گڏجي انهن علائقن ۾ پهتي اهڙي طرح متحده انهي معمولي مطالبي تي پنهنجي اصولي موقف کان انحراف ڪندي حڪومت کي ووٽ ڪيو.
پوءِ الائي ڇا ٿيو جو متحده سمجهيو ته حڪومت، متحده جي مخالف گروپ سان به سازباز آهي ته وري انهن اچانڪ اعلان ڪيو ته اسان حڪومت جي حمايت کان هٿ کنيو ۽ مرڪز توڙي سنڌ ۾ مخالف ڌر ۾ ويهنداسين. پر ڪنهن کي ويساهه نه ٿو اچي ته ڪو ائين ٿيندو حڪومت چوي ٿي ته نه ائين ناهي متحده وارا ڪيڏانهن نه ويندا ڄڻ ته هر سياسي پارٽي انهن کي هن وقت اهميت ڏيڻ لاءِ تيار ناهي ۽ سمجهيو وڃي ٿو ته سڀاڻي حڪومت وري ڪوڙو سوڙو ايڪشن کڻندي وري متحده وارا حڪومت سان ملي ويندا ۽ وري متحده کي پاڻ ڏي آڻي سگهجي ٿو.
اسان متحده کي فقط ادب سان ايتري گذارش ڪريون ٿا ته اهي گروهي مفادن تان ملڪي ۽ اصولي مفادن کي مٿانهون رکن سياست ۾ ڪجهه سنجيدگي وارا رويا اختيار ڪن ۽ سنڌ جي وڏي پارٽي سان سهڪار ڪري سنڌين ۽ نون سنڌين جي مفادن لاءِ جدوجهد ڪن. سنڌ ۾ رهندڙ نون سنڌين کي ٻين صوبن کان ڪجهه ملڻو ناهي. هن صوبي ۾ پنهنجون پاڙون مضبوط ڪن. هن گذارش کي طنز يا ٺٺول نه سمجهيو وڃي بلڪ هي پنهنجي دل جو آواز آهي ته اسان غير سنجيده سياست ۾ گهڻو وقت وڃايو آهي هاڻي سنجيده ٿيڻ جو وقت اچي ويو آهي. پنهنجيون جانبداريون ايڏيون تڪڙيون نه مٽايو جو حڪومتون توهان کي سنجيدگي سان نه وٺن.
سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌسڪار
دوست مٺا! دالدار عالم سڀ آباد ڪرين.
عوامي آواز ڪراچي-3 ڊسمبر 2002ع