• حق موجود
مک کول ديدار وکا_ مين آيا مک ويکڻ
گيڙو ڪپڙا پهري، چمٽن ۽ چپڙين جي موسيقي تي سچل جي صوفياڻن ۽ مست ڪندڙ ڪلامن تي جهمريون هڻندڙ راڳين جي جهرمٽ ۾ سنڌ جو گورنر چادر چاڙهيندو آهي. پهرين رات عاليشان محفل موسيقي ٿيندي آهي جنهن ۾ سموري سنڌ جا مشهور ڳائڻا ۽ ڳائڻيون پنهنجي عشق ۽ فن جو مظاهرو ڪندا آهن. ادب، تحقيق ۽ ڳائڻ جي ميدان ۾ مشهور شخصيتن کي ايوارڊ ۽ انعام اڪرام ڏنا ويندا آهن. ۽ هر سال 15 هين رمضان جي ڏينهن جو سچل جي شاعري تي تحقيقي مقالن جون نشستون ٿينديون آهن. جن ۾ سنڌ جا مشهور محقق اديب ۽ عالم پنهنجا تحقيقي مضمون ۽ مقالا پيش ڪندا آهن. اهڙين اهم شخصيتن ۾ هڪ وري به خيرپور جي مرحوم ٿيل شخصيت جو نالو نه وٺڻ وڏي زيادتي ٿيندي ۽ اهو اهم، امر نه وسرندڙ “مٺڙو” ۽ “ ظالم” نالو آهي استاد عطا محمد حامي جو. استاد عطا محمد حامي کي مون “ مٺڙو” ۽ “ظالم” ڇو سڏيو آهي اها خيرپورين کي ئي خبر هوندي باقي جيڪي نه ٿا ڄاڻن انهن جي ڄاڻ لاءِ کڻي ٻڌائجي ته اهي ٻه لفظ استاد حامي جا تڪيو ڪلام هوندا هئا هر ملڻ واري کي هو “ظالم” سڏيندو هو.
استاد حامي پاڻ صوفي پاڻ عاشق مزاج ۽ بهترين شاعر هو ۽ سچل جو وڏو شارح هو. تازو خيرپور جا جيڪي اهم شخصيتون ۽ سچل سان واسطي سبب به جن جو ذڪر ضروري آهي اسان کان الڳ ٿيون آهن جن جو هونئن ته هر وقت ڏک ۽ احساس هوندو آهي پر سچل جي ادبي ڪانفرنس ۾ انهن کي نه ڏسي ڇُٽل زخم اکڙي پوندا آهن ۽ سور سر کڻي بيهندا آهن انهن ۾ سنڌي ادب جو ٿنڀو تنوير عباسي هڪ وڏي ۽ اهم ترين شخصيت آهي. ٻيو آهي محمد علي حداد، جيڪو سچل تي پڙهيل مقالن ۽ شعرن کي سهيڙي سموهي سرمست شمارو ڪڍندو هو. ڏاڍو يار ويس ملنسار، پڙهيل ڳڙهيل ۽ پنهنجي ڪم جو ماهر ۽ برجستو هوندو هو. هن سال جيڪو هڪ ٻيو خيرپور جو شاعر اسان کان جدا ٿي ويو آهي ۽ پهريون ڀيرو سچل جي مشاعري ۾ ان جي شديد ڪمي محسوس ٿي سو دنوي طور تي مفلس ۽ ڪنگال هو پر جنهن جو من ۽ ذهن علم، ادب ۽ آدرش سان مالا مال هئا. سو آهي منهنجو دوست ۽ منهنجي وڏي ڀاءُ عنايت بلوچ جو دوست ۽ اصل ۾ منهنجي بابا غلام نبي اداسي جو دوست، اميد خيرپوري، جنهن کي “قطعن” يا چوسٽن جو بادشاهه شاعر تصور ڪيو ويندو آهي. ڏک ۾ بک ۾ هن جي منهن تان ڪڏهن مرڪ غائب نه ٿي. سندس زندهه دلي ۾ ڪو فرق نه پيو. اميد خيرپوري تي مان عوامي آواز ۾ اڳ ۾ به هڪ ڪالم لکي چڪو آهيان. ڪنهن پڙهيو، ڪنهن نه پڙهيو. مان چاهيان ٿو ته مان پنهنجي وڇڙيل يار جو هڪ چو سٽو ٻيهر به توهان کي ٻڌائي ڇڏيان. ٻڌو:
فضول چوندا ڪڏهن ڪو حرف نه آهيون اسين
خريد زر تي ڪندا ڪو شرف نه آهيون اسين
وسئون ٿا هڪڙي طرف، چئو طرف نه آهيون اسين
غريب آهيون مگر ڪم، ظرف نه آهيون اسين
ٽي اديب جن جون مون ذڪر ڪيو، يعني تنوير عباسي، محمدعلي حداد ۽ اميد خيرپوري انهن جي وڃڻ جو ڏک آهي. افسوس آهي. خاص طور تي ڊاڪٽر تنوير عباسي جو خال ته مشڪل سان ڀرجي سگهبو، پر تڏهن به هڪ آس آهي هڪ وقت آهي ته خيرپور جي ئي ميدان تي، خيرپور جي ئي اسٽيج تي جيڪي ٽي نوجوان شاعر، ليکڪ ۽ اديب اڀريا آهن. جن سچل جي ادبي ڪانفرنس کي سنڀالي ورتو آهي. جن مان اسانکي وڏيون آسون، آسرا ۽ اميدون آهن.جيڪي جديد ۽ سڄر سوچ جا مالڪ آهن ٽيئي بهترين شاعر آهن سٺي اخلاق جا مالڪ آهن سي آهن اسان جا يار ادل سومرو، اياز گل ۽ مختيار ملڪ، ٽيئي نوجوان آهن جن مان ٻن جو تعليم ۽ تدريس سان تعلق آهي ۽ ٽئين جو تعلق نشريات سان آهي. ٽيئي ادبي سنگت جا سرگرم ڪارڪن ۽ سيڪريٽري جنرل رهيا آهن. ادل سومرو هن وقت به سنڌي ادبي سنگت جو مرڪزي سيڪريٽري جنرل آهي. اسان کي قوي اميد آهي ته اهي اسان جا نوجوان دوست سچل جي ادبي ڪانفرنس کي سنڀالي وٺندا. خيرپور کي سنڀالي وٺندا ۽ سنڌي ادب کي سنڀالي وٺندا.
مون چاهيو نه هو ته ڪو هي ڪالم ايترو ڊگهو ٿي وڃي. پوءِ جڏهن ڳالهه خيرپور جي هلي جيڪو ضلعو منهنجي جنم ڀومي آهي. منهنجي تعليم وٺڻ جو هنڌ آهي اتي جيڪڏهن ٿوري ڊيگهه ٿي وڃي ته پڙهندڙ ٿوري درگذر کان ڪم وٺن.
اخبارن لکيو ته خيرپور ۾ هن ڀيري سچل آڊيٽوريم ۾ ٿيل مشاعرو ڊگهو ٿي ويو. اٽڪل هڪ سوستر شاعرن مشاعري ۾ شعر پڙهيو مشاعرو رات جو ڏهين وڳي شروع ٿيو جيڪو صبح جو چئين ڌاران پورو ٿيو. گهڻائي مقامي شاعرن جي هئي جن ۾ گهڻا ئي ناپخته شاعرن جي هئي. آئنده مشاعرن لاءِ ادل، اياز ۽ مختيار کي سوچڻو پوندو ته ٻڌندڙن جي ذهني دٻاءَ کي گهٽائڻ لاءِ مشاعري ۾ شاعرن جو تعداد ڪهڙي ريت گهٽ ڪري سگهجي ٿو. جيئن اسان جي نوجوان شاعرن جي دل آزادي به نه ٿئي پڙهندڙن جي دلچسپي لاءِ هن ڀيري جيڪو مون نظم سچل جي مشاعري ۾ پڙهيو هو سو پيش ڪجي ٿو.
دهشت گردي جي نئين تشريح:
سچل تنهنجو سچ چوڻ ڀي دهشت گردي آهي
انا الحق اعلان ڪرڻ ڀي دهشت گردي آهي
ڪوڙ، هنر ۽ حرفت کان ڏس، سچل سچ هارايو
هاڻ ته سچ جو ساٿ ڏيڻ ڀي دهشت گردي آهي
بي ففٽي بمبارن سان هو بي ڏوهن کي بم هڻن
ماروئڙن لئي مينهن ڏهڻ ڀي دهشتگردي آهي.
تن جون ڇوريون، انگ اگهاڙيون، ڇيڪ ڇڙيو ڏين ڇال
گهر واريءَ سان پنهنجو سمهڻ ڀي دهشتگردي آهي
الزامن جي اوڙاهن مان پاڻ بچائي نڪتس
الزامن کان پاڪ رهڻ ڀي دهشت گردي آهي
جنگ هنن لئي جنت آهي، ماڻهو مارڻ امن
مسڪينن جو مرڻ جيئڻ ڀي دهشتگردي آهي
ريال روپئي کي پائونڊ ۽ ڊالر ماري ماري ماريو
ڊالر پائونڊ کي پٺ ڏيڻ ڀي دهشتگردي آهي
ملن کي معلوم ئي ناهي ڇا کي چئبو آهي جهاد
لاعملن سان گڏ رهڻ ڀي دشهتگردي آهي
گندرف جي بدبوءِ ۾ يارو رات جي راڻي ڪيئن ٽڙي
خوشبوءِ جو احساس رکڻ ڀي دهشتگردي آهي
هاڻ هدايت بند ڪر بڪ بڪ اچين نه تون ڪنهن ايڪٽ ۾
هن مضمون تي شعر لکڻ ڀي دهشتگردي آهي
عوامي آواز اربع 5 ڊسمبر 2001ع