12. ديس وسي ديدار اسان جو (ديدار علي سيال جو ڪتاب)
ٿئي ملڪ هي ميگهه ملهار اسان جو
ديس وسي ديدار اسان جو
ڪتاب جا حق ۽ واسطا سگهڙ وٽ سوگها ٿيل آهن. ان کان پوءِ ڪتاب سُگهڙ ۽ پوليس عملدار مير نوتڪ خان بلوچ کي ارپيو ويو آهي، مير نوتڪ لاءِ شاهه سائينءَ جو هيٺيون بيت به لکيو ويو آهي؛
الله ٻه نه مرن، هڪ سورهيه ٻيو ڏاتار
هيءُ ڪُڏي وڃي ڪٽڪ وڙهي، هو اڙين جو آڌار
توڙي مٿن بارُ، ته به ٻانهون ڏين ٻين کي.
192 صفحن تي ٻڌل هن ڪتاب جو مُهاڳ ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ لکيو آهي، جنهن ۾ هو لکي ٿو ته؛ ”سگهڙ فقير ديدار علي سيال هن ڪتاب ۾ پنهنجو پورهيو پيش ڪيو آهي، جيڪو اميد ته هر هڪ پڙهندڙ کي موهي مات ڪندو. جڏهن ته سُگهڙ فقير محمد ملوڪ عباسيءَ جي شاگردن سان منهنجو پراڻي دور کان تعلق رهيو آهي، انهن ۾ هن سُگهڙ پنهنجيءَ جوانيءَ ۾ جيڪي سگهڙائپ کي سجائڻ جا جتن ڪيا آهن شايد ڪنهن ٻئي نه ڪيا هُجن. سُگهڙ فقير ديدار عليءَ کي ڏسي پهريان ته مون اوپرائپ محسوس ڪئي پرهن جي ثقافتي ٻول کي ٻُڌي محسوس ڪيم ته لعل لِڏِ ۾ ناهي لڪندو، جيئن سندس ئي شعر آهي ته؛
تارن جي ڪشف ڪيڏي هُجي روشني مگر
انهن ۾ هو هِلال لڪي نه ٿو سگهي
ڪوٽ جي وَٽِ ۾ جي سج کي واڙجي
اهو لِڏِ جي اندر لعل لِڪي نه ٿو سگهي.
(ص: 07)
فقير ديدار سيال جي شخصيت ۽ فن جي باري ۾ مير نوتڪ خان بلوچ، احمد خان سُهاڳ، سيد صالح محمد شاهه، فدا حسين بلوچ، حاجي رحيم بخش قريشي، غلام علي سيال، ڊاڪٽر صلاح الدين لاکير، غلام رسول قريشي، سگهڙ ممتاز علي سيال ۽ آڪاش عاجز لاشاريءَ جا ويچار به شامل آهن.
فقير صاحب کي سگهڙائپ سان جنون جي حد تائين لڳاءُ هو. ڪتاب ڇپرائڻ لاءِ وٽس پئسا نه هئا. يارن، دوستن ۽ مٽن مائٽن کان مدد گهريائين پر ڪٿان به ڪو آسرو نه ڏسي پنهنجا پلاٽ وڪڻي نيٺ ڪتاب ڇپرايائين. ڪتاب ڇهن بابن تي ٻڌل آهي؛ 1. حمد و ثنا، صفات ۽ مناقبت اولياء، 2. منهنجي سائين جا سينگار، 3. محبت جا موتي، 4. سر سهڻي، 5. معاشري جو منظر، 6. ڪافيون ۽ عشقيه ڪلام.
سندس ان ڪتاب مان چونڊ حاضر آهي؛
ڪراچيءَ جو سير (سرائڪي)
ٿلهه: آ ته ڪراچي سير ڪراوئين گُل برق باغيچا گهماوئين
ٽردي ڦردي يار منهوڙا تي هلون
ڪلفٽن دي لڳ عبدالله شاهه هي، آوڻ وڃڻ دي اسان ڏي راهي
پير فقير به اُتهين پئي آون، سڀ ڪنهن دي پيا عرض اگهاوي
سُور به اُتهين سڀئي سليسُون، پڙ اُهين تي جهوليان جهليسون
ٽردي ڦردي يار منهوڙا تي هلون
قائداعظم دي مزار به ڏيکين، صدر والي تون بازار به ڏيکين
سفاري پارڪ وچ ساهي چائيسُون، گلڙيان دي گلزار به ڏيکين
دير نه ڪا دلدار ڪريسون، اپڻي الڳ بس ڪار ڪريسون
ٽر دي ڦردي يار منهوڙا تي هلون
پڪل ڪباب ۽ گوشت به کاسون، چڪن برياني روسٽ به کاسون
دعوت هئي ”ديدار علي“ دي، ماکيان مکڻ ٻهه دوست به کاسون
رات دا روح رهاڻ ڪريسون، سينا سڄڻ سُرهاڻ ڪريسون
ٽر دي ڦردي يار منهوڙا تي هلون
ڪافي
ٿلهه: کلي نيڻ کڻندين ته شعلا شم ٿي پوندا
بتيون لائٽ بجليون بلب ڊم ٿي پوندا
محبوبن ۾ مٺڙا تون مُبين آهين
سهڻن سڀن ۾ تون حسين آهين
تنهنجي مرڪ سامهون گولا گُم ٿي پوندا
ڪيئي مست ٿي پيا چريا چور توتي
لکيا شعر مون به مٺا مور توتي
ڪيان وڻ قلم ته به ڪلئي ڪم ٿي پوندا
تنهنجي سونهن سڀني مٿاهون سالار آ
اسان لاءِ ته ڪافي اوهان جو ”ديدار“ آ
نظارا پسي سڀ تارا تم ٿي پوندا
_________________________________________________________
ريل گاڏي خوشحال خان خٽڪ
ڏني حڪومت آ رَيل، جنهن ۾ وڏو آهي ويل
جائي پائي جهڙو جَيل، جنهن جو پورو ناهي تيل
تنهن سار نه سڀال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
جنهن ۾ بلب بي شمار، نٿا ٻرن هُو ٻيهار
وڏو پکن جو آزار، هُتي ٻاڪارين پيا ٻار
پوڙها پاهه ٿيا پلال، اِها خٽڪ ٿئي خوشحال
هَر هَر ٿئي بند، چڪي پيو سَنڌ سَنڌ
نڪو نبيري پئي پنڌ، اسان گاڏيءَ اندر بند
ڄڻ انب آهيون پال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
ماڻهون ماندا پيا مرن، ٿورو ٿڪو جي سُرن
هڪ ٻئي تَي پيا ڪِرن، وڏا دڌڪا دَرَنَ
ڄَڻ ڌُم هُئي ڌمال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
اتي ڪُڇي ڀلا ڪير، سارو سنڌڙيءَ سان وَير
رکي ويٺو آهي غير، ڏسو ڪيڏو آ انڌير
ڪنهن جي ڳري نٿي دال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
ٻيو ته سپاهن جي سَوڙ، وڏو گاڏيءَ اندر گوڙ
انهن ادن کي به لوڙ، رڳو پئسن پويان ڊوڙ
ٻاريون وتن ٻائيتال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
وري پهتو وڏو رئيس، اڇي ورديءَ جو لبيس
جٿان موقعو پيو مليس، پئسا وٺي چوي يَيس
تنهن سان ڪٺي ٻه دلال، اِها خٽڪ ٿئي خوشحال
رڳو وسل جو هُس وارو، وڏو هلي پيو هاڪارو
اچي پهتي آ پيٽاري، مٿان ڏينهن وارو تارو
ڪيو ظاهر ذوالجلال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
ڪنهن جي ڪِري ڏسو ڏاڏي، ڪنهن کوڙي وڃي کاڏي
اهي سفر ۾ ها ساڏي، جهڙي گڏهَه تهڙي گاڏي
هُيو ظاهر يار زوال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
وڏي ٻَيڪَ مٿان ٻَيڪَ، پيو چانهه وٺو ڪيڪ
وَري دوا ڪري پَيڪ، چڙهيا گاڏي اندر نيڪ
ڦُري ماڻهو ڪيئون ملال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال
لکي ڪهڙو ڪردار، ڀلا ”سيال“، هي ”ديدار“
والي واهر ڪائي وار، لهُه سنڌڙيءَ جي سار
توکي واسطو لڄ پال، اها خٽڪ ٿئي خوشحال