32) بهار علي “بهار” ٻرڙو
استاد بهارعلي تعليم پنج درجا سنڌي پڙهيو، وڌيڪ تعليمي سهولت نه هئڻ ڪري نه پڙهي سگهيو. پر الله تعاليٰ جو پاڪ ڪلام ناظره پڙهي پُر ٿيو. ڪجهه سالن کان پوءِ استاد بهار عليءَ جو والد محترم مرحوم وزير احمد ٻرڙو ميرپور ٻرڙي جي لڳ مرزا واهه جي ڪڙ تي هڪ اڪيلو گهر جوڙي ويٺو، جتي اڄ استاد بهار علي ٻرڙي جي نالي سان هڪ ڳوٺ وجود ۾ آيل آهي.
فرقي واريت کان وئون ويندڙ سدائين صوفين جي گيڙو ويس ۾ استاد بهار علي ٻرڙو ضلعي شڪارپور جي مشهور درگاهه حضرت سائين ٻڍل فقير جي اڳوڻي گادي نشين شمس الدين عرف سائين شمن فقير جو هٿ ورتو طالب بڻيو.
استاد بهار علي ”بهار“ ٻرڙو ننڍپڻ کان وٺي سنڌ جي مهان سگهڙ استاد محمد سيفل ڀٽي کان سگهڙ پائيءَ جا سڀ ئي گڻ ۽ گر سکيو.
استاد محمد سيفل ڀٽي لوڪ ادب جي دنيا ۾ هڪ وڏو نانءُ رهيو آهي، جنهن جي وفات تي ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هڪ خط سنڌ جي سڄاڻ سگهڙ گل حسن گل ملڪ ڏانهن لکندي چيو هو ته محمد سيفل ڀٽيءَ جي وفات سگهڙائپ جي دنيا لاءِ هڪ وڏو حادثو آهي. اُن ڏاهي سگهڙ پنهنجي ڏاهپ سان استاد بهار جي روپ ۾ هڪ اهڙو برک سگهڙ تيار ڪيو، جنهن جا ڪيترائي شاگرد نه صرف سنڌ پر واديءَ بولان بلوچستان ۾به لوڪ ادب جون لاتيون ٻڌائيندي سنڌي ٻوليءَ جي خدمت ڪري رهيا آهن. سنڌ سگهڙ سنگت لوڪ ادب ويلفيئر تنظيم (سلات) جو استاد بهار مرڪزي سينيئر نائب صدر آهي. استاد بهار علي ”بهار“ ٻرڙو سنڌ جو پهريون سگهڙ آهي، جنهن جي سگهڙائپ جو تحقيقي جائزو سال 1990ع ۾ شاهه عبداللطيف يونيورسٽي خيرپور جي شاگرد شمن ٻرڙي ايم. اي. فائينل شعبي سنڌي لاءِ مونو گراف لکي فرسٽ ڪلاس حاصل ڪيو.
استاد بهار سنڌ جو هڪ وڏو باڪمال سگهڙ آهي، جنهن جو هن وقت تائين ڪو تر ۾ برميچي نه سگهيو آهي.
هو ڪيترن ئي رسالن ۽ اخبارن ۾ ڇپجندو رهيو آهي. هن جي ڏاهپ جو ذڪر سدا حيات محقق ۽ تاريخدان ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ پنهنجي ڪتاب سنڌي سينگار شاعريءَ ۾ به ڪيو آهي ۽ ان کان علاوه محترم عبدالله ورياهه 1991ع ۾ سنڌي ادبي بورڊ پاران ڇپايل سگهڙن جي ڊائريڪٽري (حصو پهريون) ۾ پهرين سگهڙ طور پيش ڪيو آهي.
استاد بهار جو ڪتاب ”بهار جي بوند“ لوڪ ادب جي سڀني صنفن تي ٻڌل آهي.
”بهار جي بوند“ قلمي صورت ۾ ترتيب ڏنل آهي، جيڪو مالي مونجهارن سبب هن وقت تائين نه ڇپجي سگهيو آهي.
استاد بهار علي ”بهار“ ٻرڙي کي مختلف ايوارڊ ۽ سرٽيفڪيٽ جيڪي مختلف موقعن تي مڃتا طور ڏنا ويا انهن جو ذڪر هيٺ ڏجي ٿو؛
1. مڃتا ايوارڊ 2003ع ۾ اڳوڻي ناظم ضلعي جيڪب آباد مير شبير علي بجاراڻيءَ هٿان سنڌ هارس ۽ ڪئٽل شو جي موقعي تي .
ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 8- جنوري 1995ع، سنڌ هارس ۽ ڪئٽل شو جيڪب آباد جي موقعي تي، پاران: ادبي سب ڪميٽي جيڪب آباد
23rd March Pakistan Day (1995)(Commendation Certificate) by Deputy Commissioner Jacobabad
2. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، 8 نومبر 2011ع، هنڌ: در محمد ڪمال سولنگيءَ جي اوطاق ٺٺ سولنگي ضلعو نوشهرو فيروز، پاران: سلات
3. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، 20 ڊسمبر 2011ع تي، هنڌ: بابو خان (عبدالقادر ٻرڙي) جي اوطاق، ميرپور ٻرڙو تعلقو ٺل ضلعي جيڪب آباد، پاران : سلات
4. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، 5 آڪٽوبر 2013ع تي هنڌ: سنڌالاجي ڄامشورو
5. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، 8- سيپٽمبر، 2012ع تي، هنڌ: ٽيچرس ڪلب سنڌ يونيورسٽي ڄام شورو، پاران: سلات
6. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، 23 مارچ 2013ع تي، (استاد سگهڙ محمد سيفل ڀٽي يادگار ايوارڊ سرٽيفڪيٽ)
7. سلات پاران سنڌ بلوچستان سگهڙ ڪنوينشن جي موقعي تي . هنڌ: ميان جو ڳوٺ تعلقو خانپور ضلعو شڪارپور سنڌ.
سندس ڪجهه سوکڙيون هيٺ ڏجن ٿيون؛
[b]پهاڪو [/b]
رخ ڏسي راز کول، جيڪي سُڌ اِها سمجهن
جي لڪل هُجي ته لڙي ڏي،ڪنهن جاچي جُنهوارن
ڇو ته انهن موتين سندي ملهه جي، ناهي سُڌ سڀن
وڄائيندي ورهيه ٿيا، رباب اڳيان رڍن
ڪڏهن سرچن نه سُر تي، رڳو ٻي ڪيون ٻيڪن
اهو ڪنهن سالڪ اڳيان، سُري وڃي ڏي تاءُ تندن
ته سا کان وٺي سا تائين، توکي ساري سُڌ ڏين
اها آهي خبر انهن،ٻئي جي ناهين بات بهار چئي.
سينگار
(1)
سَرُ وَ قد ساجن سهڻو، زلف وليل سياحي
خد خال خمر کنجن، خوني هردم دست حنائي
ليث لڪي ڳل لال گلابي، يفعلويب ارنائي
سِهه ڳچي آهو عاجز، مک ڇاهي چاند چٽائي
بات بهار چئي شگر شيرين، وٽس شاهه ڦرن شيدائي
نه ڪا باريءَ بڻائي، اهڙي ٻي صورت ٻرڙو چئي
(2)
ارن، بدر، عطافر، عجيبي ٿيا حُسن منجهان هُشيار ٽئي
اوڳ آڏو ڇا ابر اليهر، صدقي سُنبل سؤوار ٽئي
زهر تن، زنگي، گارڊن گوهر جي ٿيا ريڊ منجهان رخسار ٽئي
الماس، ڪتي، ڪڻ اناري، نه دشن مٽ دلدار ٽئي
هنجهه لڪن ڪنبن ڪٻڪان، گج، گنير گرفتار ٽئي
پٽ وساوڙ چيها پاريور، پٻ چمن پيزار ٽئي
غلمان، قصوران، سلطان هزارين، ٻهڳڻ تان ٻلهار ٽئي
عرشي، فرشي، ڪرسيءَ وارا، سڪن ڪارڻ ديدار ٽئي
ٿر، بر، تر وستيون ويران، جيڪي ٿيون گام کنئين گلزار ٽئي
عاقل، اڪابر سالڪ سوين، بلڪل هجن بيدار ٽئي
پر ڇا لکي ڇا لکندا منهنجي سڄڻ جا سينگار ٽئي
اِنس، اَنس، اُنس، بردا بهار ٽئي، منهنجي ٻهڳڻ جا ٻرڙو چئي
[b]ذاتين ۾ هنر- سُرُ مارئي [/b]
کونهارا تنهنجا ماڇي نه جيڪي نه سومرن
شيراڻي ڏين ٿو جعفري ته ڏس ڪهڙي نه ڪئي مَلڪن
سميجا اٿئي نوحاڻي ڏج پنهورن
سجهراح ڏکيا اٿئي، من ميمڻن
ڳوليندا تڙتن، بيرومي بهار چئي
[b]لفظن جو چير [/b]
کونهارا= کوهه+ هار، ماڇي= مون +آڇ ئي
سومرن= سي+مرن
شيراڻي= شر+ آڻي
جعفري= جوءِ +ڦري
مَلڪن= مُلڪن
سميجا= سي+ منهنجا
نوحاڻي= ني+ هاڻي
پنهورن= پنهوارن
سجهراح= سُجههءِ+ راهه
ميمڻ= مون ميڙن (منٿن)
تڙتن= تڙ+ تن
بيرومي بهار چئي= برن ۾ بهار چئي
سمجهاڻي:
کوهِه کوءِ هار تنهنجا مون آڇ ئي نه، جي ڪن سي مرن
شر آڻي ڏين ٿو، جوءِ ڦري ته ڏس ڪهڙي نيڪي اٿئي مُلڪن
سي منهنجا اٿئي. ني هاڻي ڏج پنهوارن
سجههءِ راهه ڏکي ٿئي، من مون ميڙن
ڳوليا هوندا تڙ تن، برن ۾ بهار چئي