38) محمد ايوب واهوچو
هو غلام علي واهوچي جي گهر ۾ 20-10-1970ع تي ڄائو. هُن جي تعليم بي.اي آهي . سگهڙائپ جي فن جي شروعات 1990ع کان ڪيائين. سندس استاد محمد لقمان کوکر ۽ استاد محمد ملوڪ عباسي آهن.
هن وقت تائين جن صنفن تي طبع آزمائي ڪري چڪو آهي، اُهي آهن؛ حمد، نعت، سينگار، ڏهس،ڏور، ڳجهارت، ڳاڻوءَ جا بيت، آجيان ۽ گفتي جا بيت، معاشرو، لوڪ گيت، وائي، ڪافي، قطعا، غزل وغيره.
هيٺ سندس ڪلام مان چونڊ ڏجي ٿي؛
[b]ڳاڻُوءَ جا بيت (گُرچيلو) [/b]
(1)
سُگهڙ سڌجي نٿو،
ڪُڪُڙ ٻڌجي نٿو،
سِڌِي نه بيهي ڀِت- ڳڻ ڳاڻو ڪهڙي ڳالهه؟
جواب: ڏور ناهي.
(2)
مارو مَنَهن اڏي نٿو،
موالي سُلفيءَ سڏي نٿو،
شاگرد نه وڃي اسڪول- ڳڻ ڳاڻو ڪهڙي ڳالهه؟
جواب: سَر ناهي.
(3)
هالو هام هڻي نٿو،
سوڍو ساهه کڻي نٿو،
هارِي نه ڇٽي ٻِج-ڳڻ ڳاڻو ڪِهڙي ڳالهه؟
جواب: تَر ناهي.
هالو هام ان ڪري نٿو هڻي جو اُن جو تر ناهي پر= پرائي ڏيهه ڪهڙي هام،
سوڍو ساهه ان ڪري نٿو کڻي جو اُتي جو تر ٻَڌل ناهي.
هاري اِن ڪري ٻِج نٿو ڇٽي جو اُن جي زمين تر يعني ڀڳل يعني پاڻي ناهي سڪيءَ تي ڇا ٻج ڇٽي.
هتي ايوب جو اهڙو ڪلام به ڏجي ٿو، جنهن ۾ هن ٻهراڙيءَ جي عورت جي عڪاسي ڪئي آهي. سلڇڻيءَ ۽ ڪلڇڻي ءَ عورت جا معيار مرد وٽ ڪهڙا آهن، انهن کان هن آگاهه ڪيو آهي. ان کان سواءِ هيٺين شعرن مان اهو به واضح ٿئي ٿو ته اسان جي سماج ۾ عورت کي ڪهڙيءَ نظر سان ڏٺو وڃي ٿو ۽ سنڌي سماج وٽ عورت جون خوبيون ۽ خاميون ڪهڙيون آهن.
ڪُلڇڻيون زالون
اُٿڻ ساڻ الله جو نه واتئون نانءُ وَٺن
نَڪِي موڳيون مُنهن ڌوئن نه ئي ڏندڻ ڏين
چڙهي ويهن چُلِهه تي، تئي ڏي تَڪِن
لهي ماني، لامارو ڏئي، سِرڻ جان سَٽِن
کائڻ کريون ڪَمَ ٻَريُون، خرار کُٽائِن
نَڪِي اُلڪو عِزت جو، نه غيرت گُڻ رَکن
مُڙسَ سَڏِن موٽَ ۾، ”ڇا هي“ ”ڇا هي“ ڪَن
اولاد ڏي ڪو اَصُلي، ڌيان ڪِين ڌَرِن
گدلا ٻار َ ٻچا ۽ گندو گهر سَندُن
نڀاڳين کي ننهنڪر آ، نه چَوَڻ ڪنهن جو ڪَن
چڱائيءَ چئي نِرِڙَ ۾، گُهنڊي، گُهنجَ وِجَهن
سمجهائڻ تي سِگهيون وَرِي وِڙهڻ لاءِ وَڌن
ٿوري گهڻيءَ ڳالهه تي، جهيڙو جو جوٽِن
چريون چُپ نه ڪَن، رُڳو هَل هلان هُو ندَن
اَدَب، عزت ڏَسِڻ تي، چنڊيون هِي چڙن
سونڊ ڪَڍِي سَڄو ڏينهن، سُڳيون سي وَتن
منهن ڪري به ماڻهن سان، هي واتريون وِڙهن
گارين گروڙون گهرَ ڇا، پاڙي ڳوٺ ٻُجَهن
اِهڙين عورتن کان ايُوبُ چئي، مايُون، مرد ڊِڄَن
وڃي ڪوئي نه ويجهو تن جي، کَهِي سڀ لنگهن
هادِي ڏئين هِدايت، باقي ڳونري ڳالهه ٻين
سَڏ اچي جي شاديءَ جو، ته سِگهو هِي سَنبرَن
پاٽيون پائي سُرمي جون، مَسيون، مُساڳ مَلِن
پراوا ڪپڙا پائي ڀي، وِهانو تي وَڃَن
جِنس گهٽ اگهه ڪرڙو، سهڻو پاڻ سَمجَهن
وڃي وِهانوَ پرائي، وڏيون تاڙيون وڄائِن
جُهمريون پائي نَچَن ۽ وَڏا هَٿَ کڻن
ٽوڪون ٿِيئن ٽرڙين تي، ته مُورئون ڪِي مُڙَن
ماءُ، ماسِي، نانِي اِهي پنهنجون پُڻائِن
بي بُڻيون، بدچاليون، بُڻ لوٺيون لڄائِن
ڊاڙ، ٻٽاڪُون ڊِيڪڻيُون، هر جاءِ وڃي هَڻن
پاڻ پڏائِن پنهنجو، ٻي جي ڪِين ٻُڌن
ننڍو، وڏو سَڏ ڪري، نه ڪنهن ڏي ڏين ڪَنِ
نه عَقُل ٽوپي ٽڳي جو، نه رَڌ پچاءُ ڄاڻن
ڪم ڪار ڪَن نه گهرَ جو، رُليون رُڳو رُلَن
سودي صرف لاءِ به پاڻ، هليون هَٽَ وَڃَن
دُوناڙ ڪَڍِي دَڳن تي، گهٽيون سَيرَ گُهمَن
هُڏيون ڏئي هَر ڪنهين، گُٿو ڳالهائِن
ڪيڏو به کاراءِ ڪُهٽُين کي، ڪنهن جو ڪِين مَڃن
چڱن چَوڻي چِٽيءَ طرح، سمجهائي سالکن
”رهي راهُوجن بهي باهُوجن، ڪُتِي ڪؤريجن“
کائي سائينئين ڀؤنڪي ڪسائينئين، پيڪا پڏائِن
لِکان ڪِهڙا ليکي ۾، ڪارناما ڪُڌيُن
اِهڙن افعالن، به عارِض آهِن اڻڳڻيون،
سُلڇڻيون زالُون
اول نانءُ الله جو، اِهي وَٺِي اُٿَن
پوءِ پاڻيءَ لَپَ ٿيون، مايُون مُنهن وِجهن
بِسمِ الله ڪري بعد ۾، مالڙو مٽائِن
ڪُٽو ڪَڍِي ڪِلَن تان، ڇيڻا مُٺيا ڪَن
گاهه ملي ڪُونَرَ ۾، مينهون ڀي ڏُهَن
کِيرَ گڏي چاڏيءَ ۾، ويهي وِلوڙِن
ٻُهاري کڻي ٻاجَهه ڀريون، گهرَ کي گهمائِن
صاف ڪري صَحَن پو، سانجَڻ سونجِڻ ڪَن
ماني کارائي مَردَن کي، ڪَمَ تي پوءِ ڪَڍَن
ٻارَ ٻچا تيار ڪري، مَڪتب موڪلِن
ٿانَوَ ٿِپا گڏ ڪري، مُرڪي سي مانجِن
دِلا، مَٽَ ڌوئي ڪري، پاڻي پوءِ ڀَرِن
ڇنڊي ڦُوڪَي گَهرَ کي، سڀ شئي سنڀارِن
لٽا، ڪپڙا لَڄَ ونديون، دِل سان پيون ڌوئِن
استري ڪري اُنهن کي، راڻيون پوءِ رَکن
پوتي ڀري پَلالَ جي، ڪُتِر ڪانو ڪَن
وِٿِي مِلين ته ويهي، وري ٽوپو ٽڳو ڏين
ٽوپ، ٽوپيون، گَجَ، هُر مِچ ڀرت سَڀ ڀَرِن
ٽاڪيل رِلهيون ٽُڪَ تي، وِهاڻا ڳچ وَٽَن
سَوَڙِيُن سان تن سيبتين جُون، صَندوقُون ٻُسڪَن
مِزمانن کي مانَ ۾، وِڇائي ويهارِن
ماني ڪري منٽ ۾، خُوشيئون کارائِن
رُڌل پنهنجي ريجَهه ۾، وانديون ڪِين ويهَن
سَڄو ڏينهن سَٻاجهڙيون، سوگهيون منجهه ڪَمَن
پوڀي پنهنجي گَهرَ ۾ مُرڪنديون وَتَن
اُداسي نه اُنهن چهري، ٿڪيو سي نه ٿَڪَن
روزا به رَکن نمازون به، پابنديءَ سان پڙهن
صَدوريون ، سٻوجهيون، سُٺيون سي سڏجَن
صُورَت سُهڻيون، سيرت ۾ حَسِين تن حُسن
سُلڇڻين کي سَڏُ ڪجي، ته ”جِيءُ“ وراڻي ڏين
چئيجين ڪو ڪم ڪار ته، ننهنڪر ئي نٿن
هيٺ هميشه حياءَ سان، ڪَري ڪَنڌ هَلَن
ٿورو ملي به ٿڌيون رَهَن، ڪڏهن نه ڪُرڪَن
ماٺيڻون سي ماٺ سان صَبُرَ ۾ رَهَن
اَؤکيءَ ۾ اَيُوبُ چئي، مُورئون ڪِين مُنجهن
سدا سچي رَبَ کي، ٻانهيون ٻاڏائِن
ابي اَمڙ عِزت ڏئي، مانُ رَکَن مُڙسَن
سوڍيون رَهن سَتُرَ ۾، گهران نه نِڪرَن
آواز به اُنهن ڪَنڌيءَ، لوڙهي، ٻاهر ڪين ٻُجَهن
ادب ۽ اخلاق ۾ ٿيون مٿاهيون مَڃجَن
اوڙي پاڙي عزت نِگهه، ڏاهِيون جي ڏسجن
ڳالهيون هَر هِڪ ڳوٺ ڳليءَ، تنجُون ڳائِجَن
ليکو لِکڻ ناهه ڪو، لکي ڇا لکجَن
اَڃا به گُڻ اِلاهي، اُچا مَنجهه اُنهن
عَقُلَ ڀريون عورتون، اِهڙيون ڪَئي آهِن
جي کڻي جاچجن، ته ملنديون سَڄيءَ سِنڌ ۾.