25. مهراڻ (لوڪ ادب نمبر) عبدالله ورياهه جو ڪتاب
مهراڻ جي هن خاص نمبر جو ايڊيٽر ميرزا ڪاظم رضا بيگ ۽ سرپرست اعلى مخدوم محمد زمان طالب المولى آهي. جڏهن ته جلد 41 ۽ نمبر 4 آهي، هن خاص نمبر جي مواد هٿ ڪرڻ ۾ محترم عبدالله ورياهه جي وڏي مدد شامل آهي، جنهن جا ايڊيٽر ٿورا پڻ مڃيا آهن. هن خاص پرچي جا چار ڀاڱا آهن. 1. شاعري، 2. مقالا،3. لوڪ ڪهاڻيون، 4. تبصرا.
شاعريءَ ۾ ڪافيون، ٿر جا لوڪ گيت تعارف سميت (ليکڪ محمد عثمان ڏيپلائي)، آچر ماڇي (مرحوم) جو هنر پنج تني، چير، فقير هدايت علي رڏ جا صفاتي بيت، نبي بخش ڏيٿي جو مناظرو، انب واڍي، محمد سومر چني، محمد مٺل جهتيال، محمد شريف ڏاهري، برادي ٻگهئي، محمد سومر ڀنگر، امام ڏني مهراڻي، قائم الدين سهتي، محمد ملوڪ عباسيءَ ۽ ٻين سگهڙن/شاعرن جو ڪلام ڏنو ويو آهي، مقالن، لوڪ ڪهاڻين ۽ تبصرن جو تفصيل هيٺينءَ ريت ڏنل آهي؛
________________________________________________________
مقالا
ڪافي ۽ ان جو فن (مخدوم محمد زمان طالب المولى )
سنڌي زبان جا قديم شاعر (پير حسام الدين شاهه راشدي)
سنڌي لوڪ ادب سنڌي عوام جي سماجيات ۽ نفسيات جو مطالعو (ڊاڪٽر غلام علي الانا)
ڳجهارت: لوڪ ادب جو فن طالب المولى جو سنڌي لوڪ ادب ۾ حصو (ڊاڪٽر پرسو گدواڻي )
اڻ لڀ سنڌي بيتن جو ذخيرو (ڊاڪٽر نواز علي شوق)
جنگنامون يا کرڙيءَ جي جنگ جو احوال (مرزا عباس علي بيگ)
سنڌي لوڪ ڪهاڻيءَ جو سماجياتي اڀياس (ڊاڪٽر الهداد ٻوهيو)
لطيف: لوڪ ترجمان (پروفيسر ڊاڪٽر گل حسن لغاري)
لوڪ ادب ۽ حمل فقير (ڊاڪٽر محمد لائق زرداري)
سنڌي لوڪ ادب جو سنڌي ٻوليءَ سان تعلق (هدايت پريم)
__________________________________________________________
لوڪ ڪهاڻيون
ڍول مارو (شاهنواز عارف المولى جيلاني)
مومل راڻو (ڊاڪٽر اياز حسن قادري)
سسئي ۽ پنهون (سنڌيڪار: خانم خديجه دائود پوٽو)
سنڌ-راڻي (ممتاز مرزا )
___________________________________________________________
تبصرا
ڪليات امين (ڊاڪٽر عبدالرحمان قريشي)
فوڪ ٽيلس فرام سنڌ (ڊاڪٽر قاضي خادم)
سگهڙن جي ڊائريڪٽري (سيد محسن علي شاهه بخاري)
لاڙ جومطالعو ( ڊاڪٽر گل حسن لغاري )
____________________________________________________________
سنڌي ادبي بورڊ جي لوڪ ادب جي سلسلي ۾ هيءَ هڪ سُٺي ڪوشش آهي، بلڪه سڀني کان وڌيڪ سنڌي لوڪ ادب تي ڪم ڪيو ئي سنڌي ادبي بورڊ آهي. لوڪ ادب جي سهيڙڻ واريءَ مثالي رٿا جو شان ئي نرالو آهي. لوڪ ادب نمبر مان سگهڙ نبي بخش ڏيٿي جو مناظرو نموني خاطر ڏجي ٿو؛
مسجد ۾ لڳل سِرَ ۽ سگهڙ نبن ڏيٿي جو مناظرو
ڏيٿو: سارهايان سچو ڌڻي، ساراهه ڪريان سرور
سک ڏسي سِرَ جا، ڳالهايا مانس ادب ساڻ اکر
مانُ تنهنجو مٿي، ڪٿان پئي ڪسر
ماڳ تنهنجو مسجد ۾، دين سندي در
اچو ٻانها الله جا، رکن سجدي ۾ سر
پنج ئي وقت پاڻهي، تو وٽ وريو ڪن ور
تون سرتين جي سُنگ ۾، ويٺي آهين وچ وڳر
هڪ جاءِ تنهنجي جنت ۾، ٻيو مٿان ڀلن جا اٿئي ڀر
پئي رحمت وسئي رب جي، مالڪ جي اٿئي مهر
جتان کٽيئي سا خبر، ڏس مون کي ڏيٿو چوي.
سِرَ: ڏَسڻ جي ڏاڍي ڪئي اٿئي، ڳالهه ڳري
هوند نبن نماز پڙهي، وڃين پنهنجي ڪار ڪرين
مڙي وڃ ماٺ ڪري، چور ڪين چَري
نه ته ٻُڌي مذڪور، منهنجي مصيبت جو پوندئي ڏيل ڏري
هن وقت وڃ وري، واپس اچج وچينءَ جو،
ڏيٿو: واپس چيو هُيئه وچينءَ جو، آئون آهيان آيو
ڪر ڪهاڻي قريب جي، اٿئي ڪٿان ڪمايو
ڀلا عبادت ڪيئه اهڙي يا اٿئي روئي رب ريجهايو
منهنجي روح سندو رايو، پورو ڪر ته پوءِ وڃان.
سِرَ: پورو ڪريان ته پوءِ وڃين ته ٿي کوليان ڪجهه خبر
هڪڙو ڪوڏر کڻي آيو ڪلهي تي تکي تيز تبر
دشمن جيان ڌڪ هنيائين زابر زورآور
ماءُ منهنجي مسڪين، جا سدائين رهي صبر
ماس ڪپي منهنجو وري ڇڏيائين پاڻيءَ ڇَرَ
ويهي وري اچي ورتائين وڏا کڻي وَرَ
سٽي ڪٽي سختيءَ سان ويو پوئتي انهيءَ پهر
جيڪي ڪيائين مونسان قهر، سي سڻائبا توکي صبح جو
ڏيٿو: سڻائڻ جو چيو هيئه صبح جو آئون پهتو آهيان پرڀات
اون انهيءَ ۾ نه آهيان سُتو ساري رات
ڪر حقيقت حال جي، ويهي پنهنجي وات
جتان ڏاتر ڏنئي ڏات، اُها آکاڻي ٻڌاءِ اڳتي
سِرَ: آکاڻي ٻڌايانءِ اڳتي ته موٽي آيو مون وٽ ڦري ويل فجر
کڻي مون کي کڏ مان ڪڍي ڪيائين ڪَپرَ
سامان اُهو سولو ڪري وري هٿ ڳنڍيائين هيڪر
ڇني مون کي ڇوهه مان هنيائين ڪارب ڪاريگر
مٿان مون کي مار ڏئي رکيائين ڀيڻي اُنهيءَ ڀَرَ
جڏهن پُڙ اُهو پري ٿيو ته نشان ٿيو نمبر
مٽي نالو منهنجو ويو سڀ ڪو سڏي سِرَ
هيس پئي منجهه پڌر، رات اُتي رڻ ۾
ڏيٿو: ڏينهن جو ڏس اچي ڪهڙو ڪيائين آچار
ڪو رحم پيس روح ۾ يا ڪاوڙي ٿيو قهار
ويتر وڌ ڪو باري ڏنائين بار
جي اوکو ڪيائين آر، ته مثال ٻڌاءِ مصيبت جو
سِرَ: سِري آيو شام جو ڪيائين پلٽي پاسي ڀر
ٻيون مٿان چاڙهيائين منهنجي ۽ پنهنجي ڪيائين پَرِ
گهوڙيون هڻي گڏ ڪيائين سڀئي سراسر
وڃين لڳو هو پنهنجي گام گذر، هٿ ڏئي ويو هن جي
ڏيٿو: هٿ ڏئي ويو هن جي ڪئي انهيءَ ڪهڙي انصافي
ڪو سلوڪ ڪيائين سٺو يا انهيءَ به مورهون نه ڪئي معافي
جي ڀلا ڪيائين انهيءَ ڪافي، ته ڏس کڻي ڏيٿو چوي
سِرَ: سُڪڻ کان پوءِ سنبري آيا، ڏٺائون وري ويچاري
کڻي وڌائون کوري ۾ اُتاهائون اُٿاري
وڍي آيا وڻ، مزور سي ماري،آڳ ڏنائون انهن کي، ٻنڀان سا ٻاري
هو ڀي جليا پنهنجي جوش ۾، وڌائين اسان آزاري
سختي منهنجي ساهه کي، ڇڏيائين ڏاڍي ڏيکاري
پر ادا مون سان اهڙي ڪيائين، وڌائين رت رئاري
سورنهن پهر هيس سختيءَ ۾، هيس سائينءَ سهاري
اُتي هيم ياد ٻولي يونس واري، ٻي ڇڏيم وائي وساري
پوءِ رنگ رچي ريٽو ٿيو، وڌو سوليءَ سينگاري
رب کڻي رحم ڪيو، ڇڏيائين تار منجهان تاري
لاهي لٽ منهنجي لڱن تان، آندائون ٻاهر ٻَهاري
صحيح سنڀاري، آڻي ڇڏيائون اُس تي
ڏيٿو: ٻُڌي تڪليف تنهنجي، مون کي ويچار ٿيو آ وڏو
ڀلا اُتي هئينءَ آرامي يا ڦري ڪيائون ڦڏو
سٽايائون ڪٿي سڃ ۾، لاهي اوهان جو لڏو
جيڪو اڳي ڪيائون اَڏو، سوَ پڪو ٻُڌاءِ پنهنجو
سِرَ: پڪو ٻڌايانءِ پنهنجو ته وري آيو، وڪري جو وارو
هڪڙو هلي آيو حُب مان، سخي سوڀارو
تنهن مذڪور ڪيو مسجد جو، ڏسيائين اهڙو آچارو
مون به عرض ڪيو الله کي، ٻڌي نوري نظارو
نبن منهنجي نصيبن ۾ پيو ڍري اُهو ئي ڍارو
خريد ڪيائين خوشيءَ مان، ڏئي مُلهه موچارو
چاڙهي وڌائون چوڏول ۾،آيا چلي اهو چارو
ڪري مٿي پر مارو، ڌڪا ڏئي ويا ڌوڙ ۾
ڏيٿو: ڌڪا ڏئي ويا ڌوڙ ۾، ڪري ويا پنهنجي پڄاڻي
جنهن مٽيءَ مان مٿي ڪيُئه ڪر تَنهنجي ڪهاڻي
جنهن هت رسائي راڻي، اُهو مرد ٻڌاءِ تون مون کي
سِرَ: ڏٺم ڏيٿا هڪڙو آيو اڪابر
وقت انهيءَ وهنجاري مستريءَ ڪڍائي مَرُ
پاڻيءَ ويتر پاڪ ڪيو اُجرو ٿيو اندر
هڪڙيون اُڇلايائون اونداهه ۾ تني ورتو تر
ڪيائون قطارون قرب مان، ڏئي سيمنٽ ساڻ ثمر
هڪ ٻئي مٿان هنيائين، لاکيڻن جو لشڪر
ته مڙني ۾ مٿي کڻي، ڪريم ڪيو منهنجو ڪر
ڏکن پٺيان سک، ڏي ٿو ڏاتر
هڪ لحظي ۾ لهي ويو، جيڪو ڏٺو هوم ڏڪر
هتي اچي هرڪو ادب سان، توڙي هجي تونگر
هيءَ جاءِ جهڪڻ جي، توڻي سڏائي سڪندر
هاڻ قرآن منهنجي ڪڇ ۾، ڏنائين گُهرائي سندو گهر
مون پڙهيو آهي لااِلٰھ الالله محمد رسو الله ڪونهي هاڻ ڪفر
هتي هنڌ حضور ۾، ڪندو موچارو محشر
اٿم دين کٽيو دلبر، نبن! پئي ننڊون ڪريان