33) گل حسن گل ملڪ
گل حسن ”گل“ ملڪ جا لوڪ ادب جي مهان ليکڪ مرحوم ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ سان به خط و ڪتابت ذريعي رابطا رهندا هئا . هن وقت به ڊاڪٽر صاحب جا هن ڏانهن لکيل خط وٽس موجود آهن. جيڪي هن تازو 05-آڪٽوبر 2013ع تي سلات پاران سنڌالاجي ڄامشوري ۾ ڊاڪٽر صاحب جي ياد ۾ سنڌ بلوچستان لوڪ ادب ميلي جي موقعي تي سندس پٽ حوالي ڪيا.
گل حسن ”گل“ ملڪ هڪ ڪتاب (Book of Pronunciation) اُچارن جي ڪتاب جو به مصنف آهي جنهن کي پسند ڪندي ڊاڪٽر صاحب ساراهه جوڳو هن ڏانهن خط لکيو.
گل حسن ”گل“ ملڪ واديءَ مهراڻ جي ڪيترين ئي اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپجندو رهيو آهي.
هن جو تعارف ۽ شاعري جن ڪتابن ۾ ڇپي آهي، تن جا نالا هن ريت آهن:
1. سوچن جي سرهاڻ (سنڌ جي ناميارن شاعرن جو چونڊ ڪلام) مرتب: غلام مصطفى ”مشتاق“ ميمڻ (مهراڻ اڪيڊمي)
2. سگهڙن جي ڊائريڪٽري، حصو پهريون 1991ع مرتب: عبدالله ورياهه، سنڌي ادبي بورڊ
3. سنڌي شاعري فن کان فڪر تائين (عبدالوحيد جتوئي 1998ع)
4. سنڌي شاعريءَ جي مختصر تاريخ (ڊاڪٽر عبدالجبار عابد لغاري) ڇپايل مهراڻ اڪيڊمي 1999ع.
اڄ ڪلهه سنڌ بلوچستان جي نمائنده تنظيم سنڌ سگهڙ سنگت لوڪ ادب ويلفيئر تنظيم (سلات) جو هو مرڪزي سيڪريٽري جنرل آهي.
گل حسن ”گل“ ملڪ کي ايوارڊ ۽ ايوارڊ سرٽيفڪيٽ جيڪي مختلف موقعن تي مڃتا طور ڏنا ويا تن جو تفصيل هن ريت آهي.
1. مڃتا ايوارڊ 2003ع ۾ اڳوڻي ناظم ضلع جيڪب آباد مير شبير علي بجاراڻيءَ هٿاران سنڌ هارس ۽ ڪئٽل شو جي موقعي تي.
2. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ- 8 جنوري 1995ع، سنڌ هارس ۽ ڪئٽل شو جيڪب آباد جي موقعي تي پاران: ادبي سب ڪميٽي جيڪب آباد
3. 23rd March Pakistan Day (1995) Commendation Certificate, By: Alammuddin Bullo-Deputy Commissioner Jacobabad
4. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 8- نومبر 2011ع، هنڌ: در محمد ڪمال سولنگيءَ جي اوطاق ٺٺ سولنگي ضلعو نوشهرو فيروز، پاران: سلات.
5. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 20 ڊسمبر 2011ع، هنڌ: عبدالقادر عرف بابو خان ٻرڙي جي اوطاق ميرپور ٻرڙو تعلقو ٺل ضلعو جيڪب آباد، پاران: سلات.
6. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 8- سيپٽمبر 2012ع، هنڌ: ٽيچرس ڪلب سنڌ يونيورسٽي ڄام شورو، پاران: سلات، سنڌ بلوچستان سگهڙ ڪانفرنس جي موقعي تي.
7. ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 23 مارچ 2013ع، استاد سگهڙ محمد سيفل ڀٽي يادگار ايوارڊ سرٽيفڪيٽ، سلات پاران: (سنڌ بلوچستان سگهڙ ڪنوينشن جي موقعي تي) هنڌ: ميان جو ڳوٺ تعلقو خان پور ضلعو شڪاپو ر سنڌ .
8. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ ايوارڊ سرٽيفڪيٽ 05 آڪٽوبر 2013ع، هنڌ: سنڌ الاجي ڄام شورو. سلات پاران ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ جي ياد ۾ سنڌ بلوچستان لوڪ ادب ميلي جي موقعي تي.
سندس ڪلام مان چونڊ هيٺ ڏجي ٿي؛
[b]پهاڪا [/b]
(1)
جا ڪُنيءَ سا پاٽ ۾، پوندي ڏسندءُ پاڻ
سالڪ سپورنج سيبتا، مون تن مان جي اڻڄاڻ
بس حال پريان نال، ڪهڙي تاڻيان تاڻ
اوهين سگهڙ سڀ سڄاڻ، مون ۾ گڻ نه ڪوئي گل حسن چئي.
(2)
ڏڌل کير ٿڻن ۾، وري نه واپس وري
ڪو گولي ڇوڙي گن مان، سگهي پوئتي ڪين ڪري
تيئن سورهيه پنهنجي سخن تان، ڦريو ڪين ڦري
پيو هرڪو ٺريون ٺري، اُن گڻن واري تان گل حسن چئي.
(3)
ذات تي ڏات ناهين، جنهن تي ربّ ٿئي راضي
اڻ پڙهيل اٻوجهن پٺيان ڏٺاسين، ڪورٽ جا قاضي
غيرن جا پٽ غلمان هوندا، ٻڌي ڇڏ ڳالهه تازي
يزيد ظالم پٽ حُسيني، جنهن بلڪل کٽي بازي
چڱن پٺيان چُٽا، چُٽن پٺيان چڱا، ٿيا گل حسن چئي غازي
پيو پيش مڃي آزي، ته بڻيو حُرُ حُسينؑ جو
(4)
جت ساڙي سيڪ سلا، مُرجهائي مسڪين
اوڏانهن ٻج ٻَڌي، هاري هرگز نين
چڱن خوب چيئه، ٿو چوين هينئن حسين
ته ڪيئه جٺ جوئر سان، ٿي ڪلر تو مان ڪين
اَجائي ميار اڄ ڏئين، ورتئه ٻني ٻي نه
جي ڏاهو ٿي ڏسين ها، زهر منجهه زمين
ته ڇڏي ڀونءِ ڀلي، هوند نه کيڙين هي نه
ڪڏهن چوين ها ڪينڪي، پوکيم جيڪا ٿي نه
‘گل ملڪ’ ڇو غمگين، اڄ لاڙين لڙڪ اکين مان
ضلعي جيڪب جي سگهڙن جي نالن تي ٻڌل
ناصحاڻو هنر
جو عبدالرحمان کي ياد ڪندو ته پوءِ محمد نواز ايندو
جمن جو مقابلو آ الله بخش ڪندو
غلام محمد کي ڏور ناهين سائين سيفل ڏيندو
پوءِ حاڪم ڪوري الهداد چوندو
جتي گل حسن وارا هوندا، اُتي ٿي بهار علي سائين ملندو
ڪچهريءَ ۾ ڪوجهو نه هوندو، آهيو لعل محمد ڪري ملڪ چئي
سمجهاڻي:
جو عبد (ٻانهو) رحمان کي ياد ڪندو ته پوءِ محمدﷺ نوازيندو.
جو من (دل) جو مَ قابل آ ته پوءِ الله جل جلالھ بخش ڪندو.
غلام، محمدﷺ کي يعني محمدﷺ جي غلام کي ڏر ناهين سائين سو ڦل ڏيندو.
پوءِ حُڪم ڪري الله جل جلالھ داد چوندو
جتي گُلَ حُسن وارا هوندا، اُتي ٿي بهار (خوش) علي رضه سائين ملندو.
ڪو چهري ۾ ڪوجهو نه هوندو، آهيون لڪل محمدﷺ جي ڪري ملڪ چئي.
[b]سينگار ۾ سون جو ڏهس [/b]
سون برابر سڄڻ جي، ڪڏهن ڪين ڪُندن
سوسن، سُهرو، چلڪي چمڪي بهتر پريت بدن
فيم، ٿنگھُه، سونهن سلالي، ختم ڪيو خيسن
طلا، عطافر، رنگ ڦٽايو محب اچي ويو من
وري نه ڪو ئي وتافر ويجهو هتي مست مگن
ٻڌ ‘گل ملڪ’ ڪري ڪن، آهي حُسن وڌ حبيب جو.
سون جا ڏهه نالا: سون- سُهرو- سوسن- طلا- عطافر-ڪندن- فيم- وتافر – ٿنگهُه- خيسن.
سينگار ۾ نڪ مبارڪ ۽ طوطي جو ٻٽو ڏهس
ڪيل، ڪڪيلو، ڪونتر، تيمر ٻولي پيو اڄ ٻاتو
ٻامس، پامس، پزم، پسي تنهن پيچ پرينءَ سان پاتو
ڦونز، نوز، نڪ، ناڪ، ڏسي ٿيو البيغا آتو
انف، باس، نيف، پرينءَ جي، مٺو چَتونءَ کي چاٿو
پئرٽ-پپيهر، طوطي، عشق لعلڻ سان لاتو
ڪئي ‘گل ملڪ’ ثنا ڇا مان، تو آهي حسن وڌ حبيب جو
طوطي جا ڏهه نالا : ڪيل- ڪڪيلو-ڪونتر-پپيهر –پئرٽ-البيغا-طوطو-چَتون-تيمر-مٺو.
نڪ مبارڪ جا ڏهه نالا: نڪ-نيف- نوز-ناڪ- انف- ٻامُس -پامَس- پُزم- باس- ڦونز.
ڏٺ پرولي
هاٿيلي جهرڪي هر ڪنهن کي اڄ ڪلهه آهي عام
بيساهي بند سان ڪري پئي پاڻ ڪلام
ڪڏهن ڪهاڻيون ڪاوڙ ڀريون، ڪڏهن پهچائي سڄڻن جو سلام
ڏٺ پرولي ڏاها ڏوري، نار سُڻايو نام
ملي ٿي جتي ڪٿي جام، آهي گڏ گهڻن سان گل حسن چئي
ڀڃڻي: موبائل
سينگار ۾ سج جو ويهس
ارن، عارق، آڏت، آهي تيز تکيرو تابُ
حُسن پسي هاديءَ جو ويو ديُ سُسي ديتاب
سج، سوهو، سورج، ايندو ڇا اڳيان آفتاب
خورشيد، خاورِ خاموش، ناهين جانب جو ته جواب
روش، رڀن، رَوِ، ڇڏي ڏي، شارق شمس شباب
جي پرين پيارو پري ڪري، نرمل سائين نقاب
ته وڙن ويزا وجون ٿئي، ڪامل اڳيان ڪباب
پر ويو بچائي بانرکي، ڏئي ڪڪر واهه وهاب
‘گل ملڪ’ سڄي سنسار ۾ آ، لعلڻ لاجواب
بس ناهي حد حساب، آهي حُسن وڌ حبيب جو.
سج جا ويهه نالا: سج-سورج- سوهو- روش- رڀن- رَوِ-ارن- عارق- آفتاب- آڏت
شمس- شارق- ورن- ويزا -وجون- خورشيد- خاور- دِيُ-ديتاب- بانر.
ٽڳُڻو (گرچيلو)
(1)
هاري ٻار کڻائي نٿو
جوئر ڪانوُ کائي نٿو
پٽڪو ائين جُڳائي نٿو
گُڻ اهو گل حسن کي سگهڙ ڪوئي سڻائي نٿو
ڀڃڻي: تُري ناهين
(2)
استاد لکڻ ڏانهن نه وري
ڪڙمي ڪم نه ڪري
ڀوتار پاڻي پاڻ ڀري
گڻ اهو گل حسن چئي ڪهڙي مامري
ڀڃڻي : چاڪُ ناهين
(3)
لاٽو نئڙو ٿو ڦري نه جائي
سيرب نٿو ٺاهي نائي
ڀرٿ ڀري ڪيئن پورهيت مائي
گل حسن چئي ڳالهه سڻائي
وه واه! ڏيندس جنهن به ٻُڌائي
ڀڃڻي: پَٽُ ناهين
سينگار ۾ چنڊ جو ٽيهس
قمر، بدر، طوبا، جوڙ نه اڳيان جاني
درڳ، ڌڄراج، مڌاش، نشاقر، نوڪ، نوراني
اند، هلال، هسند، سَسُ، نه سڄڻ ثاني
چن، چندرما، چاند، بڻيو ستارن باني
پورن، پونم، پهلو، جڏهن سونهن ڏٺي سلطاني
نوخ نمايو سهڻي صورت، جلوي جوت جواني
مڌاش، مڪرند، اُماس، عجيب قدمين سن چند ورو فاني
پونو، پانو، پنرو، چڱڙو لعلڻ پر لاثاني
مون، ماهه، مهتاب، تنهن کان سرس سڄڻ سبحاني
چنڊ چٽائي، مرڪ مٽائي، راز هتي هو رباني
حسين ويا ‘گل ملڪ’ هٽي، ٿي حورن کي حيراني
خان هُجي ڪو خاني، ته به حُسن وڌ حبيب جو
چنڊ جا ٽيهه نالا: چنڊ-چاند-چندورو-چن-چندرما-پانو-پونو-پنرو-پورن-پونم-پهلو-نوخ-نشاقر-نوڪ-مون(Moon)-ماهه-مهتاب-مڪرند-مڌاش-اُماس-اِند-هلال-هسند -درڳ-ڌڄراڄ-طوبا-سن-سس-قمر-بدر
[b]ڳجهارت (سر مارئي) [/b]
ڏيڻي: اد اڙي عمر هڪ واڻڪي نرنام کي
ٻي ٻڌي آءٌ ڪانه ٻه پائي
واڻڪي= چوٽي، نرنام = الله تعالى
ڀڃڻي: ادا ڙي عمر هڪ چوٽي الله تعالى کي ٻي ٻُڌي آءٌ ڪانه؟